Opium

Annemieke Bosman in gesprek met Elena Lindemans, documentairemaker. Lindemans maakt de vierdelige docuserie Een goede dood, die te zien is op NPO2. Daarin volgt Lindemans zes mensen die uit het leven willen stappen. De serie laat zien hoe mensen met hulp van een arts waardig mogen sterven maar ook hoe zwaar een euthanasietraject voor sommigen nog altijd is.

Annemieke Bosman in gesprek met Dove van Duivenbode, schrijfster en documentairemaakster. Van Duivenbode schrijft literaire non-fictie en maakt documentaires. Ze studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en werkte voor onder meer NRC Handelsblad, KRO-NCRV en de VPRO. Haar boek Mijn Poolse huis, vakanties naar Auschwitz (2018) werd lovend besproken en bekroond met de Bob Den Uyl Prijs 2019. Deze week verschijnt het boek Oerbos. De strijd om de Europese natuur. Daarin staat de volgende vraag centraal: Hoe moeten we omgaan met de bossen van Midden-Europa? Rond die vraag lopen de gemoederen de laatste jaren hoog op, waarbij Oost- en West-Europese ideeën over de natuur lijnrecht tegenover elkaar staan. Wat willen we het liefste conserveren – bizons, bomen of onze tradities? Waarom werd er onlangs een Roemeense boswachter vermoord? Waar komt al het illegaal gekapte hout eigenlijk terecht? In een poging tot antwoorden te komen neemt Dore van Duivenbode haar intrek in een Pools internaat voor jonge boswachters in opleiding, observeert ze als vrijwilliger in een Nationaal Park wolvendrollen en bizonsporen, en spreekt ze betrokkenen bij het oerbos, van milieuactivisten en wetenschappers tot boswachters, jagers, en oude vrouwtjes die er al hun hele leven paddenstoelen verzamelen. Gaandeweg wordt de reis naar een van de mooiste plekken van Europa een verslag van haar lelijkste uitwassen.

In 2016 vindt een oudere dame per toeval de partituur van een opera, Ludmilla, die geschreven, gecomponeerd en eenmalig opgevoerd is door Joodse gevangenen in Kamp Westerbork in juni 1944. Journalist en podcastmaker Frank Kromer duikt in het verhaal achter de bizarre, komische opera die een daad van verzet werd. Lukt het om die voorstelling opnieuw tot leven te wekken? En wat zegt dit over kunst in tijden van crisis? Annemieke Bosman gaat met Frank Kromer in gesprek.

Brecht van Hulten in gesprek met Milou Gevers, regisseur van de documentaire Spijtmoeders. Wat als je van je kind houdt, maar doodongelukkig bent in je rol als moeder? Spijtmoeders is een film over moeders die, als ze opnieuw mochten kiezen, liever geen moeder zouden zijn. Regisseur Milou Gevers sprak tientallen moeders en vond drie vrouwen bereid hier eerlijk over te spreken. De vrouwen vertellen over hun worstelingen met het moederschap, de schaamte en schuld die zij voelen, en de hoge verwachtingen die de maatschappij aan hen stelt. Spijtmoeders is op donderdag 16 mei te zien op NPO 2 in 2Doc.

Annemieke Bosman in gesprek met Sander Bax, schrijver van het boek Schrijversmythen. Literaire schrijvers beïnvloedden in de twintigste eeuw de publieke opinie, veroorzaakten oproer en putten daarbij uit hun persoonlijke levens. Veel schrijvers ontwikkelden zich tot publieke figuren die regelmatig te vinden waren in de media en daardoor een grote maatschappelijke impact hadden. Zodra schrijverschap een publieke aangelegenheid wordt, verandert de mens langzaam maar zeker in een mythe. In hun werk en in hun optredens geven schrijvers vorm aan vaak tot de verbeelding sprekende verhalen over hun schrijverschap. Voor die verhalen zijn verschillende veelvoorkomende schrijverstypes voorhanden, zoals de antiburger, de Grote Schrijver of de literaire beroemdheid. In elk hoofdstuk van Schrijversmythen staat een van die typen centraal en wordt duidelijk hoe schrijvers uit verschillende tijdsperioden dit type hebben ingezet om hun eigen identiteit als schrijver vorm te geven. Sander Bax werkt als hoogleraar onderwijs en cultuur bij het Tilburg Center of the Learning Sciences en bij het departement cultuurwetenschappen van Tilburg University. Hij publiceerde De taak van de schrijver (2007), De Mulisch Mythe (2015) en De Literatuur Draait Door (2019).

Annemieke Bosman praat met Willy van der Griendt over haar boek Daten voor gevorderden. Actrice en schrijfster W. pronkte op haar 73e in badpak op de cover van de Margriet en leidde altijd een avontuurlijk en druk leven, maar die grote, allesomvattende liefde die haar tot het einde der tijden zou vergezellen heeft ze nog niet gevonden. Sinds een aantal jaar begeeft ze zich – met gezonde tegenzin – op het online datingpad. Ze valt van de ene date in de andere, de mannen die ze ontmoet zijn afwisselend leuk, bizar en buitengewoon gênant, maar de ware zit er niet tussen. Toch geeft ze niet op, want het idee dat een algoritmische toevalstreffer haar toch ineens ten deel valt werkt als een verslavend levenselixer: hij moet toch ergens zijn, die leuke, maatschappelijk geëngageerde, slimme, knappe, vrijgevochten en welbespraakte man? Tijdens W.’s zoektocht naar een geestverwant die net als zij is gevormd door de roemruchte jaren zeventig wordt ze meer en meer geconfronteerd met de vraag: aan welke voorwaarden moet mijn toekomstige partner voldoen en wat zegt die wensenlijst over mij? Willy van der Griendt (1950) studeerde pedagogiek. Na een korte carrière in de reclassering waarbij ze werkte met jonge boefjes maakte ze een radicale switch naar een zangopleiding aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag (1986). Van der Griendt speelde in een groot aantal toneelstukken, televisieseries en films. Daarnaast heeft ze altijd veel geschreven, zowel voor zichzelf (theater, liedteksten en haar one woman-shows) als in opdracht (events, bedrijven en nonprofitorganisaties). Tot 2019 werkte ze als docent en coach voor het roc, waar zij een televisiescenario over heeft geschreven. De laatste tijd legt ze zich toe op het schrijven over haar eigen levenservaringen en schrijft ze columns voor het weekblad Margriet.

Annemieke Bosman in gesprek met Sander Paarlberg, conservator van het Dordrechts Museum. Hoe kun je als kunstenaar leven van je werk? Daar probeert de tentoonstelling Kunst voor de kost in het Dordrechts Museum een antwoord op te geven. Kunst voor de kost laat de ondernemende kant van schilders in de 19de eeuw zien en de commerciële druk die zij vaak ondervonden. Als kunstenaar was er geld te verdienen, maar de smaak van het publiek was bepalend. De tentoonstelling richt zich op goed verkopende kunst in de 19de eeuw en 'potboilers': schilderijen die puur voor het geld werden gemaakt, om de pot aan de kook te houden. En hoewel kunstenaars die soms met tegenzin maakten en er niet hun ziel in konden leggen, zijn de resultaten vaak goede schilderijen. Kunst voor de kost gaat over populaire thema's, over kunst voor de markt en smaak. Het is een rijk overzicht van 19de-eeuwse publieksfavorieten. Van oer-Hollandse winterlandschappen en zeegezichten, sentimentele huiselijke scènes en decoratieve bloemstillevens tot kattenschilderijen en lieflijk spelende kinderen op het strand. Naast romantische kunstenaars als Andreas Schelfhout en Ary Scheffer zijn schilders van de Haagse School goed vertegenwoordigd en is werk te zien van Henriette Ronner-Knip, Johan Barthold Jongkind tot Piet Mondriaan en Pyke Koch.

Annemieke Bosman praat met acteur Adam Kissequel, hij speelt in de voorstelling LEVEN. Violist Myrthe Helder en cellist Leonard Besseling van Club Classique spelen muziek uit LEVEN. In LEVEN delen jeugdvrienden Adam Kissequel en George Tobal hun bijzondere verhaal over hun vriendschap met Roos, een meisje dat ze ontmoeten tijdens een treinreis. De drie jonge mensen staan vol passie in het leven en ervaren de kracht van vriendschap en liefde. Echter, wanneer Roos ziek wordt, worden ze geconfronteerd met de harde realiteit van verlies. Te midden van hun rouw moeten ze opnieuw leren omgaan met elkaar, het leven, en de leegte die het verlies met zich meebrengt. In dit aangrijpende verhaal waar woorden tekortschieten speelt Club Classique muziek van Schubert tot Brahms, Piazzolla en Glass.

Annemieke Bosman in gesprek met schrijver Bertram Koeleman. Koeleman schrijft korte verhalen en romans. Zo schreef hij De Huisvriend en Engels voor leugens. In zijn nieuwe roman Dit is jouw tijd is hoofdpersoon Mart Rebius ervan overtuigd dat hij iets essentieels over zijn verleden is vergeten. Dat wordt opgerakeld wanner zijn vader overlijdt en herinneringen hem terugdrijven naar zijn jeugd. Geobsedeerd door visioenen en halve herinneringen besluit hij tot een reconstructie. Hij koopt zijn ouderlijk huis, huurt acteurs in als zijn familie en laat ze de middag van zijn zesde verjaardag naspelen. Op dat feestje is er iets belangrijks gebeurd, gelooft hij. Iets wat hem toegang zal geven tot een deel van zijn leven dat tot nu toe onbereikbaar is geweest. Al snel volgen raadselachtige gebeurtenissen elkaar in hoog tempo op, Mart gaat twijfelen aan zijn herinneringen. Heeft hij alles verzonnen? Dit is jouw tijd is een intense verkenning van een leven en een spannende roman over de verwevenheid van identiteit en herinnering. Zijn we het product van ons verleden, of zijn we het product van wat we ons herinneren?

Annemieke Bosman in gesprek met cabaretier Piet van Eeghen. Vrijwel uit het niets won autodidact en wiskundeleraar Piet van Eeghen de publieksprijs op het Leids Cabaret Festival 2022. De Telegraaf sprak over een heerlijke podiumpersoonlijkheid en prees zijn virtuoze taalgebruik en onnavolgbare timing. In zijn debuutvoorstelling De Verlichting Nabij leert het publiek Piet kennen door middel van zijn absurdistische liedjes en van subtiele ironie doorspekte conferences.

Annemieke Bosman praat met cabaretier, filosoof en schrijver Tim Fransen over zijn boek In onze tijd. De afgelopen eeuwen leek de geschiedenis zich te voltrekken van behoorlijk belabberd naar alsmaar beter. De technologische vooruitgang, de menselijke grip op de natuur en de wereldwijde verbondenheid hebben geleid tot een hoogtepunt in termen van welvaart, comfort en levensverwachting. Maar deze ontwikkelingen bleken een schaduwzijde te hebben. Technologische vooruitgang heeft steeds destructievere wapens voortgebracht. De menselijke grip op de natuur heeft geleid tot ecologische ontwrichting. En de hyperconnectiviteit legt niet alleen kwetsbaarheden bloot, maar ook tal van nieuwe manieren om elkaar dwars te zitten. Langzamerhand is onze wereld wankel geworden. Filosoof en cabaretier Tim Fransen onderzoekt ons huidige tijdsgewricht. Hij vraagt zich af: hoe heeft het vooruitgangsgeloof ons misleid. Hoe herstellen we onze maatschappelijke fundamenten? Wat betekent vrijheid nou echt? Maar ook: wat is het belang van een natiestaat in een gemondialiseerde wereld? Met behulp van verrassende denkers neemt hij de lezer op sleeptouw. Om gezamenlijk uit te komen bij nieuwe vormen van weerbaarheid en hoop.

Annemieke Bosman praat met schrijver Onno Blom over zijn boek Oorlogsduif. In Oorlogsduif vertelt Onno Blom voor het eerst de verborgen geschiedenis die zijn familie verscheurde. Zijn grootvader, Jan Blom, zat tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet. Maar zijn overgrootvader, Johan Blom, zat met zijn vrouw en zeven andere kinderen bij de NSB. Jan voegde zich vlak voor de hongerwinter bij de gewapende verzetsgroep De Duif in Friesland. Daar werd zijn beste vriend door de Duitsers gepakt en geëxecuteerd. Johan overleed in de zomer van 1945 in kamp Westerbork, waar na de bevrijding collaborateurs werden opgesloten. Wonderlijk genoeg werden na de oorlog de familiebanden hersteld. Niemand merkte iets aan de Blommen. Over het zwarte verleden werd gezwegen. Totdat Onno besloot het zwijgen te doorbreken. Samen met zijn vader, de historicus Hans Blom en voormalig directeur van het NIOD, ging hij op zoek naar wat zijn grootvader en overgrootvader is overkomen. Onno Blom (1969) is schrijver, biograaf, documentairemaker en literair criticus voor de Volkskrant en Nieuwsweekend op NPO Radio 1. In 2017 promoveerde hij op Het litteken van de dood, de biografie van Jan Wolkers, die werd bekroond met de Nederlandse Biografieprijs. In 2019 schreef hij De jonge Rembrandt, dat ook in Engeland en Amerika zeer lovend werd ontvangen. In 2020 publiceerde hij een intiem portret van het late leven van Harry Mulisch: De wondergrijsaard. Eind april 2024 verscheen Oorlogsduif, waarin Blom vertelt over de verborgen geschiedenis die zijn familie verscheurde.

Brecht van Hulten in gesprek met Nelleke de Vries, conservator oude en moderne kunst bij het Rijksmuseum Twenthe. In het Rijksmuseum Twenthe is de komende maanden de tentoonstelling Het internationale landschap. Schilderen in de buitenlucht in de 19de eeuw te zien. De tentoonstelling neemt je mee naar een tijd waarin kunstenaars wereldwijd de natuur omarmden, hun eigen land doorkruisten en op zoek gingen naar het bijzondere en het spectaculaire om hen heen. Ruim 70 werken van over de hele wereld zijn in het Rijksmuseum te zien in een thematische opzet, waarbij winterlandschappen, zeegezichten en boslandschappen uit verschillende landen naast elkaar getoond worden. Ontdek zo hoe, ondanks de zoektocht naar nationale identiteit, de werken vaak opvallend veel gemeen hebben.

Na afloop van de uitreiking van Grote Poëzieprijs 2024 in Debatpodium Arminius in Rotterdam praten Annemieke Bosman en jurylid Elten Kiene met winnaar Peter Verhelst over zijn bundel Zabriskie.

Annemieke Bosman in gesprek met Marlisa den Hartog, historica en schrijver. Deze week verschijnt het boek Seks in de Renaissance, Standjes en standpunten in de tijd van Da Vinci (en wat we daar nu van kunnen leren) van haar hand. In de Renaissance verschilden de seksuele gedragscodes soms niet eens zoveel van hoe we nu denken over seksualiteit. Ondanks allerlei mythes over seks waar we nu de wenkbrauwen over optrekken. Op originele wijze verbindt historica Marlisa den Hartog de seksuele mores uit de tijd van Da Vinci aan die van vandaag de dag. Hoe modern zijn onze hedendaagse opvattingen over seksualiteit eigenlijk? Den Hartog doceert aan de Universiteit van Leiden en promoveerde op de seksuele gedragsregels in het Italië van de Renaissance.

Annemieke Bosman in gesprek met regisseur Margien Rogaar. Rogaar kijkt speciaal voor Opium naar Ronja de Roversdochter, de nieuwe Netflix-serie naar het gelijknamige boek van Astrid Lindgren. Het verhaal volgt de jonge Ronja, die in het middeleeuwse Scandinavië opgroeit in een kasteel, te midden van een bende van rovers. Buiten de kasteelmuren raakt ze gefascineerd door een magisch maar gevaarlijk bos en sluit ze een verboden vriendschap met een jongen van een rivaliserende bende. Rogaar is film en televisiedrama regisseur, bekend van tv-series Lampje en Alleen op de wereld, en van de film Jippie No More.

In Sleutelscènes reizen Maarten en Billie Slagboom in fotografie en essays naar locaties waar scènes zijn gedraaid uit klassieke speelfilms, van blockbusters als E.T. en The Shining tot arthousefilms als Melancholia en Festen. Ze ontmoeten mensen wier leefomgeving omgetoverd werd tot een filmset en rakelen verhalen op die achter de schermen speelden, maar stellen zich vooral de vraag waarom de scènes die er gedraaid zijn hen zo diep raken. Daarmee vormen de scènes en locaties niet alleen de sleutel tot de films maar ook tot hun eigen levens. Liefde, verdriet, extase, rouw, humor, eenzaamheid en vriendschap: het volle leven trekt voorbij. Brecht van Hulten gaat met Maarten en Billie in gesprek.

Annemieke Bosman met schrijver Yael van der Wouden over haar debuutroman De bewaring. De bewaring speelt zich af in het naoorlogse Overijssel. Kogelgaten zijn weer gedicht, herinneringen aan de Holocaust zo veel mogelijk verstopt. Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat om bij haar de zomer door te brengen. Eva is in alles het tegenovergestelde van Isabel. Waar Isabel houdt van rust, houdt Eva van liederlijk late avonden; waar Isabel bedeesd en voorzichtig is, stampt Eva door het huis en trekt ze letterlijk alles uit de kasten. Maar dan beginnen er kleine dingen – een lepel, een mes, een kom – uit het huis te verdwijnen. Heeft Eva er iets mee te maken? Dat idee laat Isabel niet los. Koortsachtig houdt ze de nieuwe vrouw in de gaten, totdat ze – op het hoogtepunt van die zinderend hete zomer – een mysterieuze ontdekking doet waardoor netjes afgedekte geheimen haar plotseling keihard in het gezicht slaan. Misschien is de oorlog niet helemaal voorbij. Yael van der Wouden (1987) is schrijver en docent. Een van haar essays werd genoemd in The Best American Essays 2018. Yael geeft les in creative writing en comparative literature. De bewaring is haar debuut. Fannah Palmer (1993) is vertaler en redacteur bij uitgeverij HetMoet. Ze vertaalde werk van Honorée Jeffers en Safiya Sinclair. Roos van de Wardt (1981) is literair vertaler van onder anderen Jenny Offill, Deborah Levy en Nick Hornby. Ook geeft ze les aan de Vertalersvakschool in Amsterdam

Annemieke Bosman in gesprek met de van oorsprong Finse choreograaf en theatermaker Cecilia Moisio. Moisio maakt voor Club Guy & Roni in Groningen een dansvoorstelling over verslaving met hulp van verslaafden. In ADI(C)SCO gaat choreograaf Cecilia Moisio in een schijnbaar oneindige danstrip op zoek naar de roes, naar alsmaar doorgaan en daarin jezelf verliezen. Om die reden ademt de voorstelling dan ook de sfeer van de disco-era, waarin de clubscene en ook designer drugs populair werden. Samen met de dansers van Club Guy & Roni brengt Moisio met ADI(C)SCO een keiharde discotrip naar het theater. Moisio maakt voorstellingen waarmee ze maatschappelijke thema’s aan de kaak wil stellen. In dit geval de taboes en schaamte rondom verslaving. Meer weten over haar persoonlijke motivatie en werkwijze?

Annemieke Bosman praat met Luc Joosten, dramaturg van de opera Roberto Devereux, het sluitstuk van de Tudor trilogie van Gaetano Donizetti. Roberto Devereux is te zien bij Nationale Opera en Ballet. In Roberto Devereux (1837) laat Donizetti koningin Elizabeth I zien als oudere vrouw, twee jaar voor ze sterft. De harde politieke wereld aan het hof en in haar wereldrijk hebben van haar een strenge, verbitterde en eenzame vrouw gemaakt. Zelden heeft ze het geluk van de liefde gekend. Nu ze aan het eind van haar leven is gekomen en dat besef sterk doordringt, wordt haar verlangen alleen maar groter. Maar Elizabeth merkt al snel dat ze niet als enige haar hart aan Devereux verpand heeft. Veel meer dan de titelfiguur Roberto is Elizabeth het echte hoofdpersonage van de opera, en Donizetti heeft haar muzikaal zeer persoonlijk, menselijk en gedetailleerd uitgewerkt. Iedere gevoelsnuance in haar hart wordt in de muziek verklankt, van de innigste liefdesverlangens tot woede, haat, verachting en vertwijfeling. Daarmee is Roberto Devereux ook de meest moderne opera van de Tudor-trilogie. Met Roberto Devereux ronden regisseur Jetske Mijnssen en dirigent Enrique Mazzola het verhaal van koningin Elizabeth I af. Eerder lieten ze haar als kind zien in Anna Bolena, en als volwassen vrouw, op het toppunt van haar macht, in Maria Stuarda. In Roberto Devereux strijdt Elizabeth, aan het eind van haar leven, vooral tegen zichzelf.