Opium

Brecht van Hulten in gesprek met Nelleke de Vries, conservator oude en moderne kunst bij het Rijksmuseum Twenthe. In het Rijksmuseum Twenthe is de komende maanden de tentoonstelling Het internationale landschap. Schilderen in de buitenlucht in de 19de eeuw te zien. De tentoonstelling neemt je mee naar een tijd waarin kunstenaars wereldwijd de natuur omarmden, hun eigen land doorkruisten en op zoek gingen naar het bijzondere en het spectaculaire om hen heen. Ruim 70 werken van over de hele wereld zijn in het Rijksmuseum te zien in een thematische opzet, waarbij winterlandschappen, zeegezichten en boslandschappen uit verschillende landen naast elkaar getoond worden. Ontdek zo hoe, ondanks de zoektocht naar nationale identiteit, de werken vaak opvallend veel gemeen hebben.

Na afloop van de uitreiking van Grote Poëzieprijs 2024 in Debatpodium Arminius in Rotterdam praten Annemieke Bosman en jurylid Elten Kiene met winnaar Peter Verhelst over zijn bundel Zabriskie.

Annemieke Bosman in gesprek met Marlisa den Hartog, historica en schrijver. Deze week verschijnt het boek Seks in de Renaissance, Standjes en standpunten in de tijd van Da Vinci (en wat we daar nu van kunnen leren) van haar hand. In de Renaissance verschilden de seksuele gedragscodes soms niet eens zoveel van hoe we nu denken over seksualiteit. Ondanks allerlei mythes over seks waar we nu de wenkbrauwen over optrekken. Op originele wijze verbindt historica Marlisa den Hartog de seksuele mores uit de tijd van Da Vinci aan die van vandaag de dag. Hoe modern zijn onze hedendaagse opvattingen over seksualiteit eigenlijk? Den Hartog doceert aan de Universiteit van Leiden en promoveerde op de seksuele gedragsregels in het Italië van de Renaissance.

Annemieke Bosman in gesprek met regisseur Margien Rogaar. Rogaar kijkt speciaal voor Opium naar Ronja de Roversdochter, de nieuwe Netflix-serie naar het gelijknamige boek van Astrid Lindgren. Het verhaal volgt de jonge Ronja, die in het middeleeuwse Scandinavië opgroeit in een kasteel, te midden van een bende van rovers. Buiten de kasteelmuren raakt ze gefascineerd door een magisch maar gevaarlijk bos en sluit ze een verboden vriendschap met een jongen van een rivaliserende bende. Rogaar is film en televisiedrama regisseur, bekend van tv-series Lampje en Alleen op de wereld, en van de film Jippie No More.

In Sleutelscènes reizen Maarten en Billie Slagboom in fotografie en essays naar locaties waar scènes zijn gedraaid uit klassieke speelfilms, van blockbusters als E.T. en The Shining tot arthousefilms als Melancholia en Festen. Ze ontmoeten mensen wier leefomgeving omgetoverd werd tot een filmset en rakelen verhalen op die achter de schermen speelden, maar stellen zich vooral de vraag waarom de scènes die er gedraaid zijn hen zo diep raken. Daarmee vormen de scènes en locaties niet alleen de sleutel tot de films maar ook tot hun eigen levens. Liefde, verdriet, extase, rouw, humor, eenzaamheid en vriendschap: het volle leven trekt voorbij. Brecht van Hulten gaat met Maarten en Billie in gesprek.

Annemieke Bosman met schrijver Yael van der Wouden over haar debuutroman De bewaring. De bewaring speelt zich af in het naoorlogse Overijssel. Kogelgaten zijn weer gedicht, herinneringen aan de Holocaust zo veel mogelijk verstopt. Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat om bij haar de zomer door te brengen. Eva is in alles het tegenovergestelde van Isabel. Waar Isabel houdt van rust, houdt Eva van liederlijk late avonden; waar Isabel bedeesd en voorzichtig is, stampt Eva door het huis en trekt ze letterlijk alles uit de kasten. Maar dan beginnen er kleine dingen – een lepel, een mes, een kom – uit het huis te verdwijnen. Heeft Eva er iets mee te maken? Dat idee laat Isabel niet los. Koortsachtig houdt ze de nieuwe vrouw in de gaten, totdat ze – op het hoogtepunt van die zinderend hete zomer – een mysterieuze ontdekking doet waardoor netjes afgedekte geheimen haar plotseling keihard in het gezicht slaan. Misschien is de oorlog niet helemaal voorbij. Yael van der Wouden (1987) is schrijver en docent. Een van haar essays werd genoemd in The Best American Essays 2018. Yael geeft les in creative writing en comparative literature. De bewaring is haar debuut. Fannah Palmer (1993) is vertaler en redacteur bij uitgeverij HetMoet. Ze vertaalde werk van Honorée Jeffers en Safiya Sinclair. Roos van de Wardt (1981) is literair vertaler van onder anderen Jenny Offill, Deborah Levy en Nick Hornby. Ook geeft ze les aan de Vertalersvakschool in Amsterdam

Annemieke Bosman in gesprek met de van oorsprong Finse choreograaf en theatermaker Cecilia Moisio. Moisio maakt voor Club Guy & Roni in Groningen een dansvoorstelling over verslaving met hulp van verslaafden. In ADI(C)SCO gaat choreograaf Cecilia Moisio in een schijnbaar oneindige danstrip op zoek naar de roes, naar alsmaar doorgaan en daarin jezelf verliezen. Om die reden ademt de voorstelling dan ook de sfeer van de disco-era, waarin de clubscene en ook designer drugs populair werden. Samen met de dansers van Club Guy & Roni brengt Moisio met ADI(C)SCO een keiharde discotrip naar het theater. Moisio maakt voorstellingen waarmee ze maatschappelijke thema’s aan de kaak wil stellen. In dit geval de taboes en schaamte rondom verslaving. Meer weten over haar persoonlijke motivatie en werkwijze?

Annemieke Bosman praat met Luc Joosten, dramaturg van de opera Roberto Devereux, het sluitstuk van de Tudor trilogie van Gaetano Donizetti. Roberto Devereux is te zien bij Nationale Opera en Ballet. In Roberto Devereux (1837) laat Donizetti koningin Elizabeth I zien als oudere vrouw, twee jaar voor ze sterft. De harde politieke wereld aan het hof en in haar wereldrijk hebben van haar een strenge, verbitterde en eenzame vrouw gemaakt. Zelden heeft ze het geluk van de liefde gekend. Nu ze aan het eind van haar leven is gekomen en dat besef sterk doordringt, wordt haar verlangen alleen maar groter. Maar Elizabeth merkt al snel dat ze niet als enige haar hart aan Devereux verpand heeft. Veel meer dan de titelfiguur Roberto is Elizabeth het echte hoofdpersonage van de opera, en Donizetti heeft haar muzikaal zeer persoonlijk, menselijk en gedetailleerd uitgewerkt. Iedere gevoelsnuance in haar hart wordt in de muziek verklankt, van de innigste liefdesverlangens tot woede, haat, verachting en vertwijfeling. Daarmee is Roberto Devereux ook de meest moderne opera van de Tudor-trilogie. Met Roberto Devereux ronden regisseur Jetske Mijnssen en dirigent Enrique Mazzola het verhaal van koningin Elizabeth I af. Eerder lieten ze haar als kind zien in Anna Bolena, en als volwassen vrouw, op het toppunt van haar macht, in Maria Stuarda. In Roberto Devereux strijdt Elizabeth, aan het eind van haar leven, vooral tegen zichzelf.

Annemieke Bosman spreekt met Manique Hendricks en Maaike Rikhof, conservatoren van de tentoonstelling The Art of Drag in het Frans Hals Museum in Haarlem. Drag is overal. Denk aan het populaire tv-programma RuPaul’s Drag Race en Songfestival-winnaar Conchita Wurst. Maar het is zeker niet nieuw, al in Griekse tragedies werd er aan drag gedaan en op theatrale wijze de spot gedreven met stereotype genderrollen. Ook voor kunstenaars is het een geliefd onderwerp. Hartjesdag, de van oorsprong Haarlemse feestdag waarop mannen als vrouwen verkleed gingen en andersom, is rond 1900 vaak geschilderd. Sommige kunstenaars deden zelf aan crossdressing of drag zoals Ferdinand Erfmann (1901 – 1968) , of maakten portretten van mensen die door deze uitingsvormen zichzelf konden zijn zoals Kees van Dongen (1877-1968). In de tentoonstelling vind je ook hedendaagse kunstwerken van Sin Wai Kin, Sarah Lucas, Gillian Wearing, Yamuna Forzani, Charles Atlas, Julius Thissen, Erwin Olaf, Ton van Rijn en Roza Ahmad die breken met de verwachtingen en stereotypes van mannelijkheid en vrouwelijkheid. The Art of Drag is de eerste tentoonstelling in Nederland over drag vanuit een kunsthistorisch perspectief. Kom kijken hoe kunstenaars hun liefde voor drag uiten op manieren die nog regelmatig op tegenstand stuiten. The Art of Drag is een viering van jezelf kunnen zijn, vrijheid en uitbundigheid!

Brecht van Hulten praat met fotograaf en filmmaker Kadir van Lohuizen over Food for Thought, zijn multi-mediale project over de voedselindustrie. Op NPO 2 en NPO Start is de komende weken de documentaireserie Food for Thought te zien, die Van Lohuizen samen met Doke Romeijn maakte. Ze gaan daarin op zoek naar de wereld achter het eten op ons bord in de VS, China, Kenia, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Sperziebonen en avocado's uit Kenia. Het eten in de Nederlandse schappen legt gemiddeld ongeveer 30.000 kilometer af voor het op ons bord terecht komt. Dat is even ver als naar Australië en weer terug. Deze overvloed aan producten is het resultaat van een complex en wereldwijd systeem, waarin Nederland een grote rol speelt. Naast de televisieserie is in het Scheepvaartmuseum Amsterdam de expositie Food for Thought te zien, tot 5 januari 2025. Bij uitgeverij Lannoo is het fotoboek Food for Thought verschenen.

Annemieke Bosman in gesprek met Anneke de Lind van Wijngaarden en Nathalie Bruijns. Donderdag komt de film Liefjes uit van Anneke de Lind van Wijngaarden en Nathalie Bruijns. Liefjes is een coming of age film. De film volgt drie meisjes (14) tijdens hun zomervakantie op camping La Plaine onderaan een berg bij de beroemde rivier de Ardèche in Zuid-Frankrijk. Alle drie hebben ze de wens iets te ontdekken in de liefde. De drie meisjes zitten in verschillende fases van het liefdespad. In Liefjes hebben De Lind van Wijngaarden en Bruijns geprobeerd in de hoofden van de meisjes te verdwijnen. Wat zijn hun geheimen, hun verlangens? Waar zijn ze bang voor? Hoe denken ze dat het hoort? Bruijns hierover: 'We hebben geluk gehad dat we zo dichtbij ze mochten komen en dat ze zich zo kwetsbaar durfden op te stellen'.

Annemieke Bosman in gesprek met kunstenaar Michael Raedecker. Het Kunstmuseum in Den Haag presenteert vanaf deze week een grote tentoonstelling van de Nederlandse kunstenaar Michael Raedecker. Met zijn unieke werkwijze, waarbij Raedecker schilderkunst combineert met borduurwerk reflecteert Raedecker op de wereld en onze plaats daarin. Hij weet in zijn werken een melancholische sfeer te vangen alsof hij herinneringen vastlegd die zich in ruimtes en objecten bevinden. Landschappen, boomhutten en huizen in voorsteden zweven in een rijk tussen realisme en surrealisme, waardoor de grenzen van letterlijke representatie en abstractie vervagen. Raedecker laat zich voor zijn werk inspireren door het collectieve geheugen, de kunstgeschiedenis en de populaire cultuur. Hij put uit vele bronnen, zoals fotografie, obscure tijdschriften, filmstills en het internet. In Michael Raedecker: material worlds zijn ongeveer vijftig kunstwerken te zien die de kunstenaar sinds 1991 heeft gemaakt, afkomstig uit de collectie van het Kunstmuseum en van instellingen en particuliere verzamelaars in Nederland en Groot-Brittannië.

Speelkaarten, dobbelstenen en zandlopers vliegen je om de oren tijdens Saboteurs, de nieuwe voorstelling van prijswinnend maker Mathieu Wijdeven in samenwerking met schrijver Daphne Huisden. In Saboteurs onderzoekt Wijdeven aangepaste gedragsvormen en code-switching en tovert deze met behulp van goocheltrucs op theatrale wijze op het podium. De voorstelling is op tournee door heel Nederland. Annemieke Bosman gaat met Mathieu Wijdeven in gesprek.

Annemieke Bosman in gesprek met schrijfster Anaïs van Ertvelde. Anaïs Van Ertvelde (1988) geeft les aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Gent en is als historica verbonden aan de Universiteit Leiden, waar ze onderzoek doet naar de geschiedenis van lichaam, handicap en seksualiteit. Ze publiceerde columns en opiniestukken in onder meer De Morgen , De Standaard , Knack , NRC en de Volkskrant . In 2017 verscheen haar debuut Vuile lakens. Een hedendaagse visie op seksualiteit , naar de gelijknamige podcast die ze samen met Heleen Debruyne maakte. In het essay Zorgangst (2022) verkende ze onze angsten voor zorg, afhankelijkheid en hulpeloosheid. Haar nieuwe boek Handicap gaat over eigen handicap: Anaïs Van Ertvelde werd geboren met een korte rechteronderarm. Voor haar een vanzelfsprekend gegeven, dacht ze. Vooral andere mensen leken er vragen bij te hebben. Tot ze ontdekte dat er veel meer achter die handicap schuilgaat. Niet alleen persoonlijk maar ook maatschappelijk. Van Ertvelde onderzoekt ‘handicap’ als een politieke conditie. Ze fileert wat de wereld ons over handicap vertelt en maakt duidelijk wat handicap ons over de wereld kan vertellen. Hoe handicap onze blik op kunst, seks, werk, intimiteit, burn-out, burgerschap, verzet en op wie we zelf zijn beïnvloedt – al hebben we dat zelden door. Handicap is ook het verslag van een intieme en soms heftige zoektocht: hoe kan je thuishoren in een wereld waartoe je niet vanzelfsprekend behoort? Hoe ontwar je de manieren waarop lichaam, beperking en verlangen verknoopt zijn? Waarom voelt het zo gevaarlijk om je met een handicap te identificeren en ligt in dat gevaar misschien vrijheid verborgen?

Brecht van Hulten praat met sopraan Francis van Broekhuizen over de voorstelling Schandalig mooie opera, die zij samen met pianist Gregor Bak maakte en die nu door het land toert. Na hun succesvolle tournee van de voorstelling Bij twijfel hard zingen, zijn Francis van Broekhuizen en Gregor Bak weer terug met een geheel nieuwe voorstelling: Schandalig mooie opera! Kent u het beroemde verhaal over de val van Tosca en de trampoline? Wist u dat de bochel van Rigoletto weleens zakt tot onder de billen van de zanger? In deze voorstelling gaat Francis veel dieper in op beroemde anekdotes en schandalen uit de operawereld. Wat gebeurt er allemaal achter de schermen? Zijn de verhalen over moeilijke operadiva’s waar? Natuurlijk zal Francis kleine uitstapjes maken naar andere beroemde classics uit de lichtere muziekgenres. Kortom, een leerzame en gezellige avond vol humor en prachtige muziek van onder andere Verdi, Puccini en Mozart.

Annemieke Bosman in gesprek met Stefanie Kolk, filmmaker. Op het prestigieuze Filmfestival van Venetië ging afgelopen september Kolk's nieuwste film in premiere: MELK.Na de stilgeboorte van hun kindje keren Robin (Frieda Barnhard) en haar vriend Jonas verslagen terug naar huis. Terwijl ze proberen te begrijpen wat er is gebeurd, beginnen Robins borsten melk aan te maken. Ze hoopt de melk te doneren, maar dit blijkt moeilijker dan verwacht. Terwijl haar huis zich langzaam vult met flesjes, groeit in Robin een ijzingwekkende vastberadenheid. Stefanie Kolk maakte eerder de films Clan, Harbour en Eyes on the Road. MELK was ook al te zien op het Internationaal Film Festival Rotterdam.

Annemieke Bosman in gesprek met Eva Vriend, schrijver en historicus. Eva Vriend groeide op in de Noordoostpolder. Haar bestseller Het nieuwe land (2013), over de ontstaansgeschiedenis van Flevoland, werd genomineerd voor de Brusseprijs en de Libris Geschiedenis Prijs. In 2015 verscheen De helpende hand. In 2020 verscheen Eens ging de zee hier tekeer. De laatste twee boeken stonden op de shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs en werden ook als tv-serie uitgezonden. Deze maand verschijnt Het eiland van Anna over de geschiedenis van Schokland. Aan de hand van het verhaal van vissersdochter Anna Diender wekt Eva Vriend het in 1859 ontruimde en later verdwenen eiland Schokland en de Schokkers tot leven. Eva Vriend laat zien dat dit verhaal tot op de dag van vandaag doorleeft bij nazaten van Schokkers. Want ook al was Anna er niet geboren, zij voelde zich zeer verbonden met dit eiland. Tegenwoordig ligt het eiland in Flevoland. Eva Vriend spreekt voor dit boek met Schokkers. Ze bezoekt Schokkers in hun woningen die ze na de ontruiming meenamen en opbouwden in onder meer Zwolle. Ze zingt mee in het Schokker koor en schreef aan dit boek in het vuurtorenhuisje op Schokland om de ziel en identiteit van deze eilandgemeenschap zo goed mogelijk te vangen.

In de afgelopen veertig jaar bouwde Ansuya Blom een oeuvre op waarin ze de grenzen van de innerlijke belevingswereld verkent. In tekeningen, collages, films en installaties ontrafelt ze deze complexe relaties van de mens met zichzelf, de ander en de buitenwereld. Vaak gaan die relaties gepaard met misvattingen en verwarring. Haar films en installatie met tekeningen zijn van 23 maar tot en met 30 juni te zien in Landhuis Oude Amelisweerd. Annemieke Bosman gaat met Ansuya Blom in gesprek.

Annemieke Bosman praat met schrijver en dichter Sasja Janssen over haar nieuwste bundel Mijn vader zegt entropie mijn moeder logica. Hoe betrap je het heden op zichzelf? Is het een freak, een gramarijn, de derde ruimte, a natural blonde? Wat is tijd voor de mens in zijn kleine eeuwigheid? Hoe definiëren we de wereld, met welke taal brengen we orde aan in welke chaos? Of zoals het heden de mens toebijt: ‘Jullie overspelen me graag, kwijlen bij mijn naam, maar als je lijdt / omdat je me niet vat, lijd jezelf maar kapot, medelijden is iets wat het verleden / uitspeelt en voor de toekomst heb ik geen geduld // Ik ben het stuifmeel van mijn eigen tijd’. Als een archeologe gaat Sasja Janssen in zowel uitwaaierende, lyrische als gecomprimeerde gedichten terug naar de oorsprong om iets van het raadselachtige nu bloot te leggen.

Brecht van Hulten praat met kunstenaar Carlijn Kingma en regisseur Ariane Greep over de documentaire De wereld van Carlijn, die vanaf 28 maart in de bioscoop te zien is. De Nederlandse cartograaf Carlijn Kingma is een opkomende ster in de wereld, te vergelijken met M.C. Esscher en Piranesi. Ze tekent ideeënwerelden, of zoals ze zelf zegt, kaarten van de soms ondoorgrondelijke werkelijkheid waarin we leven. Carlijn gaf filmmaker Ariane Greep toestemming haar te volgen vanaf de eerste dag dat ze begon met het tekenen van haar nieuwste project Het Waterwerk van ons geld, een gedetailleerde kaart van ons financiële stelsel. Geduld lijkt het sleutelwoord te zijn in dit documentaire-portret, dat Kingma volgt vanaf de eerst stip op papier tot de expositie op de Biënnale van Venetië, waar Carlijn Nederland vertegenwoordigt. De camera toont van dichtbij haar creatieve worsteling tijdens het tekenen en ook haar strijd om de onrechtvaardigheid van het huidige monetaire systeem bloot te leggen; de rijken worden steeds rijker en de armen steeds armer. De tekening leidt tot veel discussies, de kranten schrijven vol lof over haar en ze wint meerdere prijzen, waaronder de Meestervertellerprijs, de Amsterdamprijs voor de Kunst en de Dutch Design Award. De Architectuur Biënnale in Venetië zet Carlijn internationaal op de kaart.