Ιστορία μιας πόλης

Από πότε ως πότε χρονολογούνται οι επιγραφές, σε ποια υλικά τις βρίσκουμε και ποια η έκτασή τους; Σε ποια μέρη του Ελλαδικού χώρου τις συναντούμε; Πώς κατηγοριοποιούνται οι αρχαίες Ελληνικές επιγραφές σύμφωνα με το περιεχόμενό τους; Οι ιδιωτικές προϋπήρχαν των δημοσίων; Και πού στήνονταν; Ο Άγγελος Π. Ματθαίου σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά την διάρκεια της φοιτήσής του, μεταξύ άλλων, διδάχθηκε Κλασική Αρχαιολογία από τον Νικόλαο Μ. Κοντολέοντα και Αρχαία Ελληνική Φιλολογία από τον Αριστόξενο Σκιαδά. Μεταξύ των ετών 1972 και 1977 υπήρξε μαθητής του Στεφάνου Ν. Κουμανούδη, ο οποίος και τον εισήγαγε στην μελέτη των αρχαίων Ελληνικών επιγραφών και της Αττικής Τοπογραφίας. Με τους δύο αυτούς τομείς ασχολείται έκτοτε. Είναι ιδρυτικό μέλος (1985) και Γραμματέας της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας. Το 1983 ίδρυσε από κοινού με τον Γιάννη Πίκουλα και τον Άρη Τσαραβόπουλο το αρχαιογνωστικὸ περιοδικό ΗΟΡΟΣ. Είναι μέλος της εκδοτικής επιτροπής και υπεύθυνος των επιγραφικών μελετών και όσων αφορούν στην Αττική Τοπογραφία. Έχει δημοσιεύσει εννέα αυτοτελή βιβλία και 180 άρθρα, και έχει επιμεληθεί την έκδοση των Πρακτικών έξι διεθνών επιγραφικών συνεδρίων.

Ποια στοιχεία πιστοποιούν το μητριαρχικό χαρακτήρα της περιοχής του Θριασίου; Μιλάμε για τα λεγόμενα Αρβανιτοχώρια; Πρόκειται για κλειστές κοινωνίες; Τι ακριβώς ήταν ο «κυριακάτικος χορός»; Ποιος ο ρόλος των ηλικιωμένων γυναικών; Εμφανίζονταν οι παντρεμένες γυναίκες στο δημόσιο χώρο και σε κοινωνικές εκδηλώσεις; Τι γνωρίζουμε για τα προξενιά και τι για την τελετή του γάμου; Υπήρχαν διαχωρισμοί μεταξύ ανδρών και γυναικών στις αγροτικές και κτηνοτροφικές ασχολίες; Και τι σήμαινε η χηρεία για μια γυναίκα;

Πού βρίσκεται η στήλη του Δεξίλεω και τι αναπαριστά; Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στην εικονογραφία της στήλης; Η στήλη είναι ενεπίγραφη. Τι λέει η επιγραφή; Τι γνωρίζουμε για την οικογένεια του Δεξίλεω; Πού και πότε βρέθηκε η στήλη; Πού ακριβώς στο αρχαίο νεκροταφείο είχε στηθεί η στήλη του Δεξίλεω; Έχει βρεθεί ο τάφος του; Γιατί η οικογένεια του έκανε το κενοτάφιο αφού είχε ταφεί αλλού; Πως και γιατί η στήλη του Δεξίλεω ενέπνευσε τον Κωστή Παλαμά; Η Κάτια Μαργαρίτη είναι Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στο University College London. Η Διδακτορικήτης διατριβή έχει θέμα τον θάνατο της αγάμου κόρης στην Αθήνα των κλασικών χρόνων και έχει εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Archaeopress στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ταφική τέχνη, στις ταφές και στα ταφικά έθιμα, στη γλυπτική και στην αγγειογραφία της αρχαίας Αθήνας καθώς και στα ζώα στην αρχαία τέχνη. Το βιβλίο της για τον θάνατο και την ταφή στην κλασική Αθήνα κυκλοφόρησε το 2021 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Αυτό το διάστημα συγγράφει μία μονογραφία για τον σκύλο στην αρχαία αττική τέχνη και ένα βιβλίο για τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Kenneth Kitchell το οποίο θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Routledge.

Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της Ακαδημίας Πλάτωνος; Πότε χρονολογούνται τα πρωιμότερα κατάλοιπα στην θέση αυτή και τι ακριβώς είναι αυτά; Πότε και πώς ξεκίνησαν οι ανασκαφές στην Ακαδημία Πλάτωνος; Τι έφεραν στο φως οι ανασκαφές του Κουρουνιώτη και μετέπειτα του Σταυρόπουλου; Και πώς διαμορφώθηκε η εικόνα μας για την Ακαδημία Πλάτωνος από το 2015 μέχρι σήμερα; Σε τι διαφέρουν από άλλες μελέτες της περιόδου στην Αθήνα οι μελέτες που αφορούν τη Εποχή του Σιδήρου στην Ακαδημία Πλάτωνος; Και τι μαθαίνουμε για την Αθήνα αυτή την εποχή;

Υπήρχαν χωριά στο λεκανοπέδιο της Αττικής και από πού μαθαίνουμε για αυτά; Πότε σχηματίζονται και από ποιους; Τι συμβαίνει κατά την Οθωμανική περίοδο; Έχουμε εικόνα για τον αριθμό των οικισμών; Ποια είναι η τοπογραφία του λεκανοπεδίου; Είχαν όλα τα χωριά τον ίδιο χαρακτήρα; Γνωρίζουμε κάτι για την αρχιτεκτονική των οικιών στα χωριά; Πώς βιοπορίζονταν οι κάτοικοι; Τι γνωρίζουμε για τα έθιμά και τη γλώσσα τους; Ποια η σχέση τους με την Αθήνα πριν και αφού έγινε πρωτεύουσα; Υπάρχουν σήμερα ίχνη αυτού του τοπίου;

Ποια ήταν η Νίκη Καραγάτση; Πότε γνωρίζεται με τον Μ. Καραγάτση; Πότε ξαναξεκινά να αφοσιώνεται στην Τέχνη της; Πώς το αντιμετωπίζει ο Μ. Καραγάτσης αυτό; Ποια η σχέση της Νίκης με τον Γιάννη Τσαρούχη και πώς την επηρεάζει; Ζούσε και εργαζόταν στην οδό Χάρητος. Ποια η σχέση της με την Αθήνα; H Πολύνα Κοσμαδάκη είναι ιστορικός τέχνης, Διδάκτωρ του Πανεπιστήμιου Paris IV-La Sorbonne. Είναι Επιμελήτρια Μοντέρνας και Σύγχρονης τέχνης, υπεύθυνη του Τμήματος Ζωγραφικής στο Μουσείο Μπενάκη και διδάσκουσα Ιστορίας της Τέχνης στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Από το 2008 συνεργάζεται με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών, και διευθύνει ερευνητικά προγράμματα που αφορούν τις πολιτιστικές ανταλλαγές Ελλάδας-Γαλλίας, όπως το πρόγραμμα «Το Εθνογραφικό Εργαστήριο: 1926-1937», το οποίο ξεκίνησε το 2022. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στα πρωτοποριακά περιοδικά και εκθέσεις της περιόδου του μεσοπολέμου, στην πρόσληψη της αρχαιότητας από τη σύγχρονη τέχνη, στην χειροτεχνική δημιουργία ως κριτική, σε ζητήματα θεσμικής κριτικής και μουσείων καθώς σε εκθεσιακές και καλλιτεχνικές πρακτικές της δεκαετίας του 1970. Έχει δημοσιεύσει βιβλία τέχνης και μελέτες σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά και έχει συμβάλλει σε συλλογικούς τόμους για την μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη. Έχει επιμεληθεί και διοργανώσει πολλές εκθέσεις μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης τόσο ως ανεξάρτητη επιμελήτρια όσο και στο Μουσείο Μπενάκη. Έχει εκδώσει δύο μονογραφίες για τον κριτικό τέχνης Christian Zervos και το περιοδικό Cahiers d’art και συνεπιμελείται τον Φεβρουάριο 2025 την έκθεση «Objets en question. Archéologie, Ethnologie, Avant-garde» στο Μουσείο του Quai Branly – Jacques Chirac στο Παρίσι.

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Δαυίδ Ναχμία για την ζωή και την πορεία του πρωτοπόρου συνθέτη του ελαφρού τραγουδιού των αρχών του 20ού αιώνα Αττίκ, την «Μάντρα» του και την ιστορία του τραγουδιού «Ζητάτε να σας πω». Πότε και πού γεννιέται ο Αττίκ, και πώς έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του; Τι γνωρίζουμε για τις σπουδές του στο Παρίσι; Ποιες οι επιρροές του; Πότε επανέρχεται στην Αθήνα; Ποια είναι η ιστορία της δημιουργίας της «Μάντρας» του Αττίκ; Τι συνέβη το 1935 εκεί; Τι γνωρίζουμε για την προσωπική του ζωή; Ποια είναι η παρακαταθήκη του στο ελληνικό τραγούδι; Ο Δαυίδ Ναχμίας, μουσικός και δημοσιογράφος, ολοκλήρωσε κι έναν κύκλο Πανεπιστημιακών σπουδών, εκτός μουσικής και δημοσιογραφίας (Psychology B.S. University of La Verne). Οι ενασχολήσεις του περιστρέφονται κυρίως γύρω απ’ την λογοτεχνία, την ποίηση, το πιάνο και την ενορχήστρωση. Απ' το 2001 έως το 2009 παρουσίασε στην τηλεοπτική εκπομπή «Ιχνηλάτες» την εκπομπή Τιμής Ένεκεν της ΕΡΤ και στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας περί τα 830 πορτραίτα και συνεντεύξεις προσωπικοτήτων. Απόλυτα εστιασμένος στην ενασχόλησή του με το «ελαφρό τραγούδι» του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα, τα τελευταία 12 χρόνια παρουσιάζει κάθε Κυριακή στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ την εκπομπή: «Το Μουσικό Ρολόι Του Εικοστού Αιώνα» (προσεγγίσεις και παρατηρήσεις πάνω στο ελαφρό τραγούδι του εικοστού αιώνα) και κάθε Σάββατο την εκπομπή Τιμής Ένεκεν (πορτραίτα γνωστών και παραγνωρισμένων διαμορφωτικών προσωπικοτήτων της Ελληνικής πραγματικότητας). Παράλληλα κάνει διαλέξεις και ομιλίες ανά την Ελλάδα που αφορούν το ελαφρό τραγούδι του Μεσοπολέμου.

Παραπλεύρως της Μονής Δαφνίου βρίσκεται ο Διομήδειος Βοτανικός Κήπος που φιλοξενεί χιλιάδες είδη φυτών και προσφέρει μία ιστορική περιήγηση σε φυτά και βότανα, ενώ αποτελεί έναν χώρο αναψυχής αλλά και έναν πνεύμονα οξυγόνου στην πρωτεύουσα. Πότε και από ποιους διαμορφώνεται και πότε ξεκινά να λειτουργεί; Πόσο μεγάλη είναι η έκταση που καταλαμβάνει; Και τι είδους φυτά φιλοξενεί; Ισχύει ότι αποτελεί και ιδανικό φυσικό καταφύγιο άγριας ζωής; Και τι γνωρίζουμε για την εκτέλεση των 72 ανδρών, μελών της Αντίστασης, στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, από τους Γερμανούς; Η Αικατερίνα Στέφη σπούδασε Βιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης με τίτλο «Εφαρμογές της Βιολογίας στην Ιατρική», από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τίτλος της Διδακτορικής της Διατριβής: «Μελέτη επίδρασης της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε πρότυπα βιολογικά συστήματα». Διετέλεσε επιστημονική συνεργάτης στο Εργαστήριο Φωτονικής και Νανοεφαρμογών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Ε.Ι.Ε.) και στο εργαστήριο Βιοηλεκτρομαγνητικής Ακτινοβολίας, του Τομέα Βιολογίας Κυττάρου και Βιοφυσικής, στο Τμήμα Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει μακρά και πλούσια εργαστηριακή εμπειρία και έχει τύχει υποτροφιών και διακρίσεων από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) και το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.. Από το 2018 εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα στο Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ σε συνεργασία με το Τμήμα Φαρμακευτικής, σχετικά με τους δευτερογενείς μεταβολίτες που παράγονται από φυτά και είναι αξιοποιήσιμοι από τη φαρμακευτική ή την ιατρική, ενώ από το 2019 έως το 2023 ήταν ακαδημαϊκή υπότροφος, διδάσκοντας υποχρεωτικό μάθημα στο Τμήμα Βιολογίας. Επίσης διδάσκει σε μεταπτυχιακά προγράμματα του Τμήματος Βιολογίας και του Τμήματος Γεωλογίας. Από το 2016 συμμετέχει στην επιμέλεια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Βοτανικού Κήπου Ι. & Α. Ν. Διομήδους.

Πού βρίσκεται η Παναγία η Βλασαρού, πότε και από ποιους κατασκευάζεται και ως πότε λειτουργεί; Από πού παίρνει το όνομά της; Πότε και γιατί κατεδαφίζεται; Ποιες οι πηγές μας για αυτή; Τι συμβαίνει με την τοιχογραφία μετά την καταστροφή του ναού; Τι απεικονίζει; Πώς βρέθηκε και σε τι κατάσταση; Ο Γιώργος Μαστρογιάννης είναι συντηρητής έργων τέχνης με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και εγγεγραμμένος στα μητρώα επαγγελματικής δραστηριότητας του Υπουργείου πολιτισμού και μουσειολόγος. Είναι υπεύθυνος του εργαστηρίου συντήρησης του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών και επιμελητής εκθέσεων από το 2000. Έχει εργαστεί για δύο χρόνια στο Υπουργείο Πολιτισμού στο Άγιο Όρος (1997-1998), ως ιδιώτης στην Γαλλία (2003-2004) και σε προγράμματα του UNDP στα κατεχόμενα της Κύπρου(2016,2021). Έχει συγγράψει περισσότερες από 30 μελέτες αποκατάστασης τοιχογραφιών και ξυλόγλυπτων τέμπλων, για σημαντικά μνημεία όπως τοιχογραφίες του Θεοφάνη (μονή Αναπαυσά), Φράγκου Κατελάνου (μονή Βαρλαάμ) κ.α. Έχει αναλάβει την συντήρηση του τοιχογραφικού διακόσμου σε πολλά μνημεία σε όλη την Ελλάδα, μεγάλο αριθμό πινάκων και εικόνων καθώς και εθνολογικό υλικό ιδιωτικών συλλογών και μουσείων. Έχει αναλάβει την μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη μουσείων και ιδιωτικών συλλογών. Έχει παρουσιάσει εργασίες του σε συνέδρια και ομιλίες.

Ένα γοτθικό μνημείο μέσα σε ένα υπέροχο, αναπάντεχο πάρκο, που έχει φιλοξενήσει βασιλείς αλλά και λειτουργήσει ως ένα πρότυπο κτηνοτροφικό και γεωργικό κέντρο, ο Πύργος Βασιλίσσης. Πότε ανεγείρεται, από ποιους και γιατί επελέγη αυτό το σημείο της πόλης; Προϋπήρχε κάποιο κτίσμα σε εκείνο το σημείο; Γνωρίζουμε ποιος ήταν ο αρχιτέκτονας; Πότε και σε ποια περίσταση εγκαινιάζεται;Τι γνωρίζουμε για τη ζωή στον Πύργο και στο κτήμα; Τι συμβαίνει με την έξωση των βασιλέων; Σε ποιον ανήκει σήμερα το κτήμα, και σε τι κατάσταση βρίσκεται; Ποια η χρήση του; Ο Βασίλης Κουτσαβλής γεννήθηκε στην Μυτιλήνη. Σπούδασε με υποτροφία Marketing και διοίκηση επιχειρήσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος (Κολλέγιο Deree). Το 2003 του απονεμήθηκε το Βραβείου Προέδρου του Αμερικανικού Κολλεγίου για την εξαιρετική του προσφορά στις εξωακαδημαϊκές και πολιτιστικές εκδηλώσεις του Κολλεγίου. Παράλληλα με τις σπουδές του εργάστηκε εθελοντικά στην Αμερικανική Πρεσβεία στην Αθήνα. Τα έτη 2003-2004 εργάστηκε στην εταιρεία παραγωγής των τελετών έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Από το 2006-2011 ασχολήθηκε με καλλιτεχνικές παραγωγές και την επικοινωνία δεκάδων παραστάσεων θεάτρου και χορού. Το 2012 ίδρυσε τον Σύλλογο Φίλων Κτήματος Τατοΐου, με στόχο την διάσωση και αποκατάσταση του πρώην Βασιλικού Κτήματος στο Τατόι. Από το 2012 ξεκινά και η συνεργασία του με τον Πύργο Βασιλίσσης στο Ίλιον, Αττικής που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το 2023 εκδόθηκε από τις Εκδόσεις Καπόν το πρώτο βιβλίο του με την ιστορία του Πύργου Βασιλίσσης. Εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα σε εταιρεία, επχειρηματικών εκδόσεων και διοργάνωσης συνεδρίων και βραβείων.

Φιξ, Μετς, Κλωναρίδη. Τρία τοπωνύμια, τρεις περιοχές της Αθήνας που σχετίζονται με τη ζυθοοποιία. Επιχειρήσεις που έμαθαν στην αθηναϊκή κοινωνία να πίνει μπύρα, να την απολαμβάνει κατ’ οίκον ή σε πάρκα. H Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Βασίλη Νάστο για τη ζυθοποιία Κλωναρίδη και την εξέλιξη της περιοχής των Πατησίων. Ποια είναι η οικογένεια Κλωναρίδη και πότε φτάνει στα Πατήσια; Πότε ιδρύουν τη ζυθοποιία Κλωναρίδη και πού ακριβώς; Ήταν οι μόνοι επενδυτές; Ο τρόπος που στήνεται το εργοστάσιο και οργανώνεται η παραγωγή μπύρας είναι πολύ σύγχρονος, με έναν τρόπο: ένας φωτισμένος υπαίθριος χώρος, ένα πάρκο δηλαδή, βρίσκεται δίπλα στο εργοστάσιο, και οι Αθηναίοι μπορούν να απολαύσουν εκεί την μπύρα τους. Ο χώρος επίσης διατίθεται και για συνέδρια. Υπάρχουν όμως και συγκρούσεις και τριβές – όπως σχετικά με τους δασμούς της βύνης, αλλά και μία σοβαρότερη σύγκρουση με την οικογένεια Φιξ, ό,ως οι επιχειρήσεις Κλωναρίδη και οι επενδύσεις στα Πατήσια ενισχύονται σημαντικα. Και πώς τελικά, σε πολύ μικρό διάστημα, το εργοστάσιο σφραγίζεται και η επιχείρηση πτωχεύει; Ποια είναι η συμβολή της ζυθοποιίας Κλωναρίδη στην εξέλιξη των Πατησίων; Ο Βασίλης Νάστος είναι πτυχιούχος Κλασικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, και κάτοχος μεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου από το ίδιο Πανεπιστήμιο. Η διδακτορική του διατριβή εστίασε στις «Συμβάσεις, την Προσωπικότητα και το Τυχαίο: ως μια προσέγγιση των Ιστοριών του Πολύβιου». Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στην Ιστοριογραφία της Ελληνιστικής περιόδου και της Ύστερης Αρχαιότητας, στην Αθήνα στο πέρασμα του χρόνου, και στη γενεαλογία των Ατρειδών. Έχει δημοσιεύσει σε πλήθος επιστημονικών περιοδικών, και σήμερα εργάζεται ως εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Τα χρόνια του Μεσοπολέμου οι εραστές εκτός γάμου διώκονταν. Τι ρόλο έπαιζε το Τμήμα Ηθών; Πώς εμπλέκεται η Αρχιεπισκοπή και τι ακριβώς επιδίωκε; Ποιες είναι οι βασικές πηγές μας για το «παράνομο» σεξ στην Αθήνα του Μεσοπολέμου; Μιλάμε μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια; Σε ποιες περιοχές εντοπίζονται τα «παράνομα» ζευγάρια; Πότε παύει η μοιχεία να διώκεται στην Ελλάδα; Ο Τάσος Θεοφίλου (Θεσσαλονίκη, 1982) είναι ερευνητής, συντάκτης και συγγραφέας, καθώς και εκδότης των εκδόσεων red n’ noir και του εκδοτικού εγχειρήματος Νέοι Καιροί. Τα ερευνητικά και συγγραφικά του ενδιαφέροντα αφορούν κυρίως το αστυνομικό και δικαστικό ρεπορτάζ, ενώ η μεταπτυχιακή διπλωματική του εργασία με τίτλο «Ανιχεύοντας τη λογοτεχνική δημοσιογραφία στον ημερήσιο Τύπο του ελληνικού Μεσοπολέμου» πραγματεύεται τη μετάβαση από το ληστρικό ρεπορτάζ στη νέα δημοσιογραφία την περίοδο 1926-1930. Η Εύα Γανίδου (Θεσσαλονίκη, 1990) είναι διδακτόρισσα νεοελληνικής φιλολογίας. Η διδακτορική της διατριβή αφορά την παρουσία του μυθιστορήματος και της αφηγηματικής πεζογραφίας σε ένα δείγμα αθηναϊκών εφημερίδων του ελληνικού Μεσοπολέμου με επίκεντρο την εφημερίδα Καθημερινή. Από κοινού με τον Τάσο Θεοφίλου έχουν εκδώσει τον αφηγηματικό χάρτη Πού έκαναν SEX στην Αθήνα του Μεσοπολέμου; από τις εκδόσεις Νέοι Καιροί.

Ένας Ιταλός φιλέλληνας, επαναστάτης, πολιτικός, γεννημένος στο Σαβιλιάνο της ΒΔ Ιταλίας, δίνει, περίπου 100 χρόνια αργότερα, το όνομά του σε μία πλατεία της Αθήνας. Ο λόγος; Ο ηρωικός θάνατός του στη Σφακτηρία. Πού βρίσκεται ακριβώς το τετράγωνο ή η πλατεία Σανταρόζα; Από πού πήρε το όνομά της; Ποιοι τη σχεδίασαν και πότε; Ποια κτίρια την περιέβαλλαν και ποια η λειτουργία τους; Ποια ήταν τα πιο σημαντικά ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα πέριξ της Πλατείας; Πότε εγκαταλείπονται τα κτίρια της πλατείας και γιατί; Ποια η εικόνα της πλατείας Σανταρόζα σήμερα και ποια η θέση της στην πόλη; Η Αμαλία Κωτσάκη είναι Καθηγήτρια Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής και Αναπληρώτρια κοσμήτωρ της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου το 2005 αναγορεύθηκε διδάκτωρ. Το 2007 εξελέγη επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας & Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου Κρήτης. Από το 2020 διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών και από το 2023 Αναπληρώτρια Κοσμήτωρ της Σχολής. Το 2021 ίδρυσε το Εργαστήριο Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής, Πόλης και Πολιτισμού nearcicutuclab.gr στο Πολυτεχνείο Κρήτης του οποίου είναι διευθύντρια. Κατά το χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2022-13 διετέλεσε επισκέπτρια ερευνήτρια στο Université Paris I Panthéon Sorbonne, lab IREST. Είναι εκπρόσωπος του Πολυτεχνείου Κρήτης στο δίκτυο Πανεπιστημίων UNITWIN UNESCO “Culture, Tourism, Development” . Το 2000 βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Βραβείο της Τάξεως των Γραμμάτων και Καλών Τεχνών για διακεκριμένο νέο αρχιτέκτονα έως 40 ετών. Έχει διακριθεί με βραβεία σε Πανελλήνιους και Διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Έχει συμμετάσχει σε αρχιτεκτονικές εκθέσεις και έργα της έχουν δημοσιευτεί στον διεθνή αρχιτεκτονικό Τύπο.

Το εμβληματικότερο κτίριο της λεωφόρου Συγγρού στεγάζει ένα πανεπιστήμιο με μεγάλη ιστορία και παράδοση. Όμως ποιος είναι ο χαρακτήρας του πανεπιστημίου σήμερα και πώς καταφέρνει να ακολουθεί το πνεύμα της εποχής; Η πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου Χριστίνα Κουλούρη εξηγεί στην Αγιάτη Μπενάρδου. Το Πάντειο Πανεπιστήμιο οφείλει την ίδρυσή του σε έναν γόνο εύπορης οικογένειας της Λεμεσού, τον Γεώργιο Φραγκούδη. Δεν ήταν όμως ο Φραγκούδης που έδωσε το όνομά του στο Πάντειο, αλλά ο Βολιώτης Αλέξανδρος Πάντος, που οραματίστηκε μία Σχολή Πολιτικών Επιστημών στην καρδιά της Αθήνας. Πότε ιδρύεται η μετέπειτα Πάντειος Σχολή, πώς ονομάζεται αρχικά, και ποιων πρωτοβουλία ήταν; Ποιο ήταν το «όραμα»; Πού βρίσκεται η Αθήνα ιστορικά εκείνη την περίοδο; Ποιες είναι οι πρώτες σχολές; Ποιο το πρώτο κτίριο; Ποιοι το επανδρώνουν αρχικά; Οι πρώτοι καθηγητές; Υπήρχαν αρχικά γυναίκες καθηγήτριες; Ποια η διαδικασία εισαγωγής των φοιτητών; Στην αρχή οι φοιτητές ήταν μόνο άντρες; Πότε και από ποιους η Πάντειος έγινε Πάντειο Πανεπιστήμιο; Γνωρίζουμε ποια ήταν η πρώτη κατάληψη και για ποιο λόγο έγινε; Τελικά, ποιος είναι ο χαρακτήρας που φέρει ο θεσμός και οι απόφοιτοί του; Η Χριστίνα Κουλούρη έχει σπουδάσει στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris I) και στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Κρήτης, Θράκης, Πελοποννήσου, στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και σε πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού. Το 2010 ήταν επισκέπτρια ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris 1 –UMR IRICE), το 2017 Visiting Research Fellow στο Πανεπιστήμιο Princeton και τον Ιούνιο του 2019 Visiting Fellow στο Πανεπιστήμιο του Regensburg (Γερμανία). Της έχουν απονεμηθεί τα βραβεία Νίκου Σβορώνου «για εξαιρετική επίδοση στην έρευνα της νεοελληνικής ιστοριογραφίας» (1994), ‘Δελφοί’ της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας (2012) και Dimitrios Vikelas της ISOH (International Society of Olympic Historians). Έχει δημοσιεύσει 8 βιβλία, 5 συλλογικούς τόμους και πολλά άρθρα στα ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά. Το τελευταίο της βιβλίο Φουστανέλες και Χλαμύδες. Ιστορική Μνήμη και Εθνική Ταυτότητα, 1821-1930 (Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2020) βραβεύτηκε με το Βραβείο Αναγνώστη και το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου. Διατέλεσε εμπειρογνώμων του Συμβουλίου της Ευρώπης σε θέματα ιστορικής εκπαίδευσης (1997-2001), μέλος της Εφορείας της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας (2014-2017) και μέλος των Επιτροπών Προγράμματος Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (2012-2013 και 2016-2019). Το 2013-2017 ήταν Κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου και από τον Σεπτέμβριο του 2020 είναι Πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου.

Πότε χρονολογείται το μνημείο της Επισκοπής Σικίνου και σε ποιο σημείο του νησιού βρίσκεται; Πότε και γιατί εγκαταλείπεται το μνημείο; Πότε αποφασίζει η η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων να το αποκαταστήσει; Είναι αλήθεια ότι οι εργασίες αποκατάστασης της Επισκοπής εμπλούτισαν την αρχαιολογική γνώση για τα ταφικά έθιμα και μνημεία της περιόδου στις Κυκλάδες αλλά και για τη βυζαντινή αρχιτεκτονική;

Ένα νησάκι στη μέση των Κυκλάδων τόσο μικρό όσο η μεγάλη ιστορία του. Ένας τόπος λατρείας, ένα διαμετακομιστικό κέντρο, ένας οικισμός, μα, πάνω από όλα, ένας αρχαιολογικός γρίφος που μετρά δεκαετίες. Πού ακριβώς βρίσκεται η Κέρος και από πού παίρνει την ονομασία της; Πότε ξεκίνησε να ανασκάπτεται και από ποιους; Τι έχει έρθει στο φως μέχρι σήμερα; Ποια είναι τα σημαντικότερα ευρήματα και γιατί υπάρχει ένα μυστήριο γύρω από αυτά; Τι μας μαρτυρούν για τη ζωή στην Κέρο; Πώς τοποθετείται η Κέρος στο σύνολο της Κυκλαδικής ιστορίας και αρχαιολογίας; H Εύη Μαργαρίτη σπούδασε Αρχαιολογία στην Αθήνα και μετέπειτα ειδικεύτηκε στην αρχαιοβοτανολογία με μεταπτυχιακές σπουδές στο Sheffield. Εκπόνησε την διδακτορική της διατριβή στο Cambridge, ως υπότροφος του Belinda and Bill Gates Foundation. Επέστρεψε στην Ελλάδα όπου εργάστηκε στo εργαστήριο Wiener της Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθηνα και στη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια για αρκετά χρόνια. Το 2013 επέστρεψε στο Cambridge ως Marie Curie Fellow. Το 2015 εξελέγη Επίκουρη Καθηγήτρια στο Ερευνητικό Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας στην Αρχαιολογία του Ινστιτούτου Κύπρου και σήμερα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια. Η έρευνά της εστιάζει κυρίως στην καλλιέργεια της ελιάς και του σταφυλιού στην ανατολική μεσόγειο, στις αγροτικές πρακτικές και την οικονομία της Εποχής του Χαλκού αλλά και την τελετουργική χρήση των φυτών και της τροφής στην αρχαιότητα.

Πότε και από ποιον βρέθηκε το άγαλμα; Πότε χρονολογείται; Από τι υλικό είναι φτιαγμένο; Γνωρίζουμε ποιος το φιλοτέχνησε; Ήταν ο Πραξιτέλης; Βρέθηκε εξαρχής χωρίς χέρια; Τι εικάζουμε ότι κρατούσε στα χέρια της; Πώς ταυτίστηκε με την Αφροδίτη; Πώς καταλήγει στη Γαλλία; Σήμερα το άγαλμα βρίσκεται στο Λούβρο, σε περίοπτη θέση, αλλά αντίγραφό του υπάρχει και στη Μήλο, έτσι δεν είναι; Η Όλγα Παλαγγιά είναι ομότιμη καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ειδικεύεται στην αρχαία γλυπτική και στην τέχνη της αρχαίας Μακεδονίας. Κατέχει πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, και διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Έχει συγγράψει, επιμεληθεί και συνεπιμεληθεί πλήθος δημοσιεύσεων, διατελέσει μέλος σε διεθνείς επιστημονικές επιτροπές, διδάξει και δώσει διαλέξεις σε ευρωπαϊκά και διεθνή πανεπιστημιακά ιδρύματα, ενώ έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις σε πολυάριθμα συνέδρια παγκοσμίως.

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου Χριστίνα Κουλούρη για τη σημασία της διοργάνωσης των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων για την πόλη της Αθήνας. ε ποίηση και στίχους Κωστή Παλαμά και σε σύνθεση Σπύρου Σαμαρά, ο Ύμνος των Ολυμπιακών Αγώνων ακούγεται για πρώτη φορά στις αρχές του 1896 και εν συνεχεία στις 25 Μαρτίου της ίδια χρονιάς, κατά την κήρυξη της έναρξης των Αγώνων στο Παναθηναϊκό Στάδιο από το Βασιλιά Γεώργιο. Μια ημέρα ιστορική, τόσο για όσα ακολούθησαν όσο και για όσα είχαν προηγηθεί. Λάμβαναν χώρα διεθνείς –ή μεγάλης κλίμακας– αθλητικοί αγώνες πριν από το 1896; Είχαν οργανωθεί Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα η σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες πριν από τη συγκεκριμένη χρονολογία; Πώς προκύπτει η ιδέα για Ολυμπιακούς Αγώνες το 1896 και από ποιους; Σε ποια φάση της ιστορίας της βρίσκουμε την Αθήνα εκείνη την εποχή; Ήταν η πρώτη και μόνη επιλογή για τους Αγώνες; Υπήρξαν διενέξεις, διαφωνίες στη διαδικασία της διοργάνωσης; Τι σήμαινε για μια χώρα που μόλις είχε πτωχεύσει να οργανώσει Ολυμπιακούς Αγώνες; Η Χριστίνα Κουλούρη έχει σπουδάσει στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris I) και στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Κρήτης, Θράκης, Πελοποννήσου, στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και σε πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού. Το 2010 ήταν επισκέπτρια ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris 1 - UMR IRICE), το 2017 Visiting Research Fellow στο Πανεπιστήμιο Princeton και τον Ιούνιο του 2019 Visiting Fellow στο Πανεπιστήμιο του Regensburg (Γερμανία). Της έχουν απονεμηθεί τα βραβεία Νίκου Σβορώνου «για εξαιρετική επίδοση στην έρευνα της νεοελληνικής ιστοριογραφίας» (1994), «Δελφοί» της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας (2012) και Dimitrios Vikelas της ISOH (International Society of Olympic Historians). Έχει δημοσιεύσει 8 βιβλία, 5 συλλογικούς τόμους και πολλά άρθρα στα ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά. Το τελευταίο της βιβλίο Φουστανέλες και Χλαμύδες. Ιστορική Μνήμη και Εθνική Ταυτότητα, 1821-1930 (Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2020) βραβεύτηκε με το Βραβείο Αναγνώστη και το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου. Διατέλεσε εμπειρογνώμων του Συμβουλίου της Ευρώπης σε θέματα ιστορικής εκπαίδευσης (1997-2001), μέλος της Εφορείας της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας (2014-2017) και μέλος των Επιτροπών Προγράμματος Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (2012-2013 και 2016-2019). Το 2013-2017 ήταν Κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου και από τον Σεπτέμβριο του 2020 είναι Πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου.

Τι γνωρίζουμε για τους Ρομά στην οικονομία και την κοινωνία της Ελλάδας κατά τα νεότερα χρόνια; Είναι η οικογένεια ο βασικός πυρήνας γύρω από τον οποίο συγκροτείται η κοινωνία τους; Τι γνωρίζουμε για τη γλώσσα τους; Για τη θρησκεία και τα έθιμά τους; Με τι επαγγέλματα καταπιάνονται συνήθως; Στην Αττική πού κατοικούν; Πώς προκύπτει αυτή η αρνητική φόρτιση, η προκατάληψη εναντίον τους; Η Μαρία Φακιολά είναι κοινωνική ανθρωπολόγος, διδάκτωρ του τμήματος κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Η διατριβή της είχε θέμα τις Κοινωνικές σχέσεις και ταυτότητες των τσιγγάνων της Αγίας Βαρβάρας. Ασχολείται με τους τσιγγάνους από το 1998 με αντικείμενο της ένταξή τους. Εργάζεται στο Τμήμα Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Διαπολιτιστικών Θεμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.

Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών γιόρτασε το 2020 τα 100 χρόνια λειτουργίας του. Το τρίτο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας κατά σειρά αρχαιότητας, οι παλιότερες και οι παλιότεροι εξ ημών το γνωρίζουμε ως ΑΣΟΕΕ. Σήμερα, είναι απλά το ΟΠΑ, με το επιβλητικό κεντρικό κτήριο/σήμα κατατεθέν επί της Πατησίων, σχεδιασμένο τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά, πρώτο πρόεδρο του ιστορικού Συλλόγου Αρχιτεκτόνων. Ποια κατάσταση επικρατούσε στην Ελλάδα σχετικά με τη διδασκαλία των οικονομικών και εμπορικών μαθημάτων αλλά και τη συγκρότηση αυτόνομων τμημάτων ή σχολών με σχετικό αντικείμενο στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αι.; Πότε ιδρύεται η ΑΣΟΕΕ και πώς λειτούργησε κατά τα πρώτα 20 χρόνια, μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο; Τι γνωρίζουμε για τα πρώτα μαθήματα; Ήταν καινοτόμα, με σημερινούς όρους; Υπήρξε ενδιαφέρον για την ΑΣΟΕΕ από το φοιτητικό πληθυσμό; Πώς επηρέασε η δικτατορία το φοιτητικό πληθυσμό; Ποιες οι θεσμικές αλλαγές μετά το 1974, τη Μεταπολίτευση; Πώς επηρέασε ο νόμος-πλαίσιο του '82 την ΑΣΟΕΕ; Ποια η θέση του ΟΠΑ στο πανεπιστημιακό τοπίο της χώρας σήμερα; Η Χάιδω Μπάρκουλα είναι Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό (ΕΔΙΠ) (Α’ βαθμίδας) του Τμήματος Κοινωνιολογίας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών (ΟΠΕ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με γνωστικό αντικείμενο Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Ιστορία του Θεσμού του Πανεπιστημίου. Στο Τμήμα Κοινωνιολογίας διδάσκει τα μαθήματα της Κοινωνικής και Πολιτικής Ιστορίας της Ευρώπης (18ος-21ος αιώνας) και της Κοινωνικής και Πολιτικής Ιστορίας της Ελλάδας (18ος-21ος αιώνας). Ταυτόχρονα έχει αναλάβει την ευθύνη του ερευνητικού έργου και των αρχειακών συλλογών του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ. Έχει συγγράψει ή/και επιμεληθεί ή συνεισφέρει σε συλλογικούς τόμους. Ενδεικτικά: α) Μπάρκουλα Χάιδω, ««Το «Αρχείο του Σπυρίδωνος Λάμπρου» στο Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ»» στο Καραμανωλάκης Β. – Ζώρας Γ. – Νικολάου Κ. – Παπαδία-Λάλα Αν. (επιμ.), Σπυριδων Λάμπρος, ο Ιστορικός, το έργο και η εποχή του, εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα 2023, β) Κώστας Μπουραζέλης, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Χάιδω Μπάρκουλα, Χριστίνα Μπάκουλα, (επιμ.), Εθνεγερσίας Αναστοχασμοί. Ανθολόγιο πανηγυρικών λόγων για την 25η Μαρτίου στο ΕΚΠΑ, τ. Α΄ & Β΄, Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ, εκδόσεις ΕΚΠΑ, Αθήνα 2022, γ) τον τόμο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 100 χρόνια ιστορίας (1920-2020), ΟΠΑ, Αθήνα 2020 και δ) σε συνεργασία με τους Κώστα Γαβρόγλου και Βαγγέλη Καραμανωλάκη τον τόμο: Το Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Ιστορία του [1837-1937], Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014 και συνοπτική έκδοση 2016. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα, συνέδρια, ημερίδες και διοργανώσεις εκθέσεων και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη νεότερη και σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία και στην ιστορία της ανώτατης εκπαίδευσης.