Techniek en Wetenschap in Perspectief

Frans Rooijers is een invloedrijk denker in de energietransitie. De Delftse ingenieur is al 22 jaar directeur van adviesbureau CE Delft en stond onder meer aan de wieg van een van de grote succesverhalen in de klimaatgeschiedenis: de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) voor nieuwbouw die ervoor heeft gezorgd dat nieuwe woningen tegenwoordig bijna energieneutraal zijn. Eerder dit jaar liet de groene pragmaticus zich inspireren door de coronacrisis en besefte dat klimaatverandering zo urgent is, dat daarvoor eigenlijk ook een soort Outbreak Management Team (OMT) nodig is. Sinds april geeft het Klimaatcrisis Beleid Team (KBT), waarin 12 wetenschappers met verschillende achtergronden verenigd zijn, ongevraagd advies aan het kabinet. Het Britse Committee on Climate Change dient als voorbeeld. Rooijers: ‘De verduurzaming gaat te traag en zonder passende beleidsinstrumenten gaan we de klimaatdoelen niet halen.’ Daarom biedt de Europese Green Deal hoop, maar Rooijers waarschuwt dat er meer nodig is.

Europa moet de komende jaren tientallen miljarden euro’s in een eigen chipindustrie steken om geen vazalstaat van China te worden. Dat is de les die beleidsmakers zo snel mogelijk moeten trekken uit het huidige chiptekort. Volgens hoogleraar Integrated Circuit Design Bram Nauta (Universiteit Twente) is het daarvoor belangrijk dat politici begrijpen dat innovatie in micro-elektronica nog lang de motor van technisch vooruitgang zal blijven. Nauta is de geestelijk vader van talrijke componenten van smartphones. Zijn ‘Nauta-schakeling’ zat in bijna alle merken smartphones en vormde de basis voor het bluetooth protocol. Bram Nauta spreekt ook over hoe AI duizend maal zuinigere chips zou kunnen ontwerpen, over het belang van eigenwijsheid en over de vraag of je het tegenwoordig nog vanaf de MAVO tot lid van de KNAW kunt schoppen.

Tot 2045 is er in Europa geen kWh emissievrije elektriciteit ‘over’. Tot die tijd zijn elektrolysers in Europa niet zinvol en zullen we waterstof gaan importeren uit landen waar wél een overschot aan groene stroom is. Professor Ronnie Belmans (KU Leuven) is bezorgd over de Nederlandse hosanna-stemming rond groene waterstof. Na veertig jaar in de energiewereld gaat hij met emeritaat. Per 1 juni stopte de oud president-commissaris van Elia (het Belgische TenneT) ook als directeur van onderzoekscentrum EnergyVille in Genk, waar 400 onderzoekers fundamenteel en toegepast energieonderzoek verenigen. Hij kijkt met TW vooruit naar de sluiting van de Belgische kerncentrales en legt uit waarom we in de toekomst onze elektriciteit niet meer per kWh zullen afrekenen, maar per kW, een beetje zoals met onze belminuten en onze internetverbinding. En verder: wat kunnen België en Nederland van elkaar leren?

Natuurkundige Henri Bontenbal is sinds 1 juni lid van de Tweede Kamer namens het CDA. De voormalig strateeg bij netbeheerder Stedin heeft over bijna alles een mening en meestal is die cijfermatig onderbouwd. Bontenbal heeft een broertje dood aan hokjesdenken en onderbuikgevoelens. Hij legt in de podcast uit waarom hij anders tegen grote bedrijven is gaan aan kijken en benadrukt de complexiteit van de energietransitie. We moeten bredere optimalisatiestudies gaan doen om niet te verdwalen in de mist. We moeten beter nadenken over ruimtegebruik, concurrentiepositie en de geopolitieke dimensie van de energietransitie. En natuurlijk reageert Henri op de onvermijdelijk vraag of katholieken en protestanten anders tegen het milieu aan kijken.

Hoe zet je veilig mensen over van bewegende schepen naar vaste constructies? Die vraag wordt steeds relevanter nu een groot deel van onze energievoorziening offshore komt te staan met offshore windturbines. Jan van der Tempel, ceo en oprichter van Ampelmann, laat in deze podcast weten hoe zijn voor deining compenserende loopbrug bijdraagt aan efficiënt en veilig offshore onderhoud en installatie. Het systeem is bovendien volledig geëlektrificeerd, reduceert milieubelastende helikoptervluchten en komt aan boord van een 80 knopen (74 km/h) varend schip te staan.

Hoe houden we elektrisch rijden in die zoemende computers op wielen een beetje interessant en spannend? Daar gaan we het over hebben met een techneut die een klassieke auto ombouwde naar een elektrische variant; en een bedrijf dat daarvoor de ombouwpakketten levert. We duiken onder de motorkap van een Peugeot 404 uit 1968 en ontdekken dat deze helemaal klaar kan zijn voor de toekomst. En welke voertuigen kunnen we nog meer ombouwen? En hoe groot is deze markt?

Dit najaar sprak TW met Bas Janssen, directeur Deltalinqs. Dit keer iets minder over wetenschap en techniek, maar over economische activiteit in de Rotterdamse haven. Waarom hebben we in Nederland de grootste haven van Europa? Onder andere omdat de overheid in de afgelopen decennia de rode loper heeft uitgerold voor het bedrijfsleven. Hoe moeten we in dat licht de aanstaande CO2-heffing zien? Of de stikstofcrisis? Bas Janssen spreekt bevlogen over kansen en issues die het bedrijfsleven in het Rotterdamse havengebied bezighouden.

Andy van den Dobbelsteen denkt graag decennia vooruit. Aannemers zouden uitsluitend nog woningen en kantoren moeten bouwen met nul op de meter. Als het aan de hoogleraar Climate Design & Sustainability (TU Delft) ligt, is de huidige standaard van bijna energie neutraal (BENG) hét energieprobleem van de toekomst. Koeling in de zomer en circulair bouwen moeten veel hoger op de agenda en bouwen in de Randstad is eigenlijk volstrekt onverantwoord, vindt Van den Dobbelsteen. Verder: hoeveel zin heeft het om een particulier huis te verduurzamen? Andy heeft tot slot een verrassend idee om weer een Elfstedentocht te krijgen.

Een gesprek met Lennart van der Burg (TNO) over ‘de heilige graal uit het klimaatakkoord’: groene waterstof. 'Er zijn mooie doelstellingen, maar zonder stimulering en verdere technologische ontwikkeling gaat het niet gebeuren'. De EU wil in 2030 naar 30 tot 40 GW aan opgesteld elektrolyser vermogen. Nederland wil dan naar 4 GW. Maar de prijs van groene waterstof is nog twee tot drie keer zo hoog als die van grijze waterstof. Het is een sector die wacht op industrialisatie, op grote schaal productie van elektrolysers en stimulering vanuit de overheid. Tegelijk dreigt het gevaar van verdringing: hoe voorkomen we dat in 2030 alle windmolens en zonnepanelen worden ingezet voor waterstofproductie en er niets over is voor het elektriciteitsnet? 'We gaan er een leuke podcast van maken, en ik ben een optimist; maar ik heb wel enige zorgen over het halen van die doelstellingen', aldus Lennart van der Burg, business development manager groene waterstof bij TNO.

De CEO van het bedrijf dat de grootste windturbine ter wereld kan bouwen, pleit ook voor grenzen aan deze schaalvergroting. Hoe zit dat? In korte tijd is duurzame offshore windenergie qua prijs concurrerend geworden met fossiele energie. ´Nu kunnen we gaan focussen op de minimale CO2-uitstoot per opgewekte kWh offshore wind´, aldus Molenaar. We moeten ons richten op een langere levensduur en het efficiënt inzetten van materialen en kraanschepen; in plaats van steeds grotere turbines te willen bouwen. Nederland zou trendsetter kunnen zijn door op nieuwe, slimme manieren offshore windparken aan te besteden.

Auke Hoekstra (onderzoeker TU/e) over de verbazingwekkende snelheid waarmee batterijen goedkoper, lichter en duurzamer worden. Als we in 2030 drie miljoen elektrische auto's voor onze deur hebben staan, trek je met slim opladen het hele elektriciteitsnet vlak, ondanks fluctuaties in duurzame energieproductie. En wat als je dit combineert met kunstmatige intelligentie, autonoom rijden en een deeleconomie? Hoekstra is visionair, technisch onderlegd, gezellig excentriek - en loopt over van de ideeën over de energietransitie.

Draaien aan één knop in het klimaatbeleid zorgt er dikwijls voor dat elders meer CO2 uit de schoorstenen komt. 'Een kloppend nationaal CO2-Excel-sheet is niet voldoende,' aldus Martien Visser, lector energie en netwerken aan de Hanzehogeschool Groningen. En verder: is het klimaat erbij gebaat als de industrie uit Nederland vertrekt? Behandelt EZK alle duurzame energie gelijkwaardig? En hoe zit het met de systeemkosten voor zonne-energie in afgelegen regio's?