Leve(n) Lezen

Adriaan van Dis is schrijver van bekende werken als ‘Indische Duinen’, ‘Klifi’ en ‘Ik kom terug’. Nederlands-Indië is een terugkerend onderwerp in zijn werk en het is dan ook niet zo gek dat hij in deze aflevering zelf een Indonesisch boek meebrengt. We spreken over ‘Winarta’ van Basuki Gunawan, een herondenkt verhaal dat oorspronkelijk in de jaren 50 werd geschreven, maar in 2022 pas voor het eerst in boekvorm werd uitgebracht. Het verhaal speelt zich af tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, waar de ouders van de hoofdpersoon op brute wijze worden vermoord. Het is een dun boekje met grote thema’s, zoals kolonialisme, oorlog en de zin(loosheid) van het bestaan. Belangrijke onderwerpen, waarover Adriaan van Dis genoeg te zeggen heeft.

Doorgaans bespreken we in deze podcast boeken die al wat langer tot de klassiekers gerekend kunnen worden. Deze aflevering bespreken we met Kluun, bestsellerauteur van onder andere ‘Komt een vrouw bij de dokter’ een boek dat nog maar een half jaar uit is, maar dat in recensies al een klassieker genoemd wordt: ‘Nirwana’ van Tommy Wieringa. Het ‘magnum opus’ bevat nogal wat waarschuwingen over de huidige tijd en de maatschappelijke ontwikkelingen die daarin plaatsvinden: populisme, klimaatverandering, de teloorgang van de literatuur. Hoe kijkt Kluun, die trouwens op TikTok boeken onder de aandacht probeert te brengen onder jongeren, daarnaar? Tommy Wieringa voert zichzelf op in de roman en baseert zijn boek op een echte NSB’er: Auke Adema. Mag je de wereld en de mensen om je heen zomaar gebruiken voor de kunst?

Op literatuurfestival Het Grote Gebeuren spraken we met auteur en scenarist Esther Gerritsen. Haar favoriete boek, 'De tijdmachine' van H.G. Wells, is een klassieker binnen de sciencefiction. Het boek vertelt het verhaal van een tijdreiziger die afreist naar het jaar 802701. Een wereld waarin de mensen perfect zijn geworden en leven in een wereld vrij van gevaren. Keerzijde: iedereen is heel erg lui en onverschillig geworden. Afgelopen jaar schreef Gerritsen ook haar eerste eigen sciencefictionboek. Wat spreekt haar zo aan in sciencefiction? Wat kunnen we nu nog leren van de dystopische fantasieën van een negentiende-eeuwse schrijver? En hoe houd je zo'n verhaal nu een beetje geloofwaardig?

Sergio Vyent kennen we allemaal als voormalig gastheer van het televisieprogramma First Dates. Na die tijd maakte hij onder andere een theatervoorstelling over Frank Sinatra en schreef hij twee boeken. Wij waren benieuwd wat de bekendste koppelaar van Nederland zelf graag leest. Zijn keuze viel op Joe Speedboot (2005) van Tommy Wieringa, een boek dat aanleiding geeft te spreken over leermeesters in het leven, conservatieve denkbeelden en doorgaan na tegenslagen. Het hoofdpersonage in het verhaal krijgt daarnaast te maken met de nodige tegenslagen in de liefde, dus vragen we Sergio naar zijn liefdesadvies...

Raoul de Jong las ‘A single man’ van Christopher Isherwood vooral omdat hij nu, in zijn rol als gastschrijver aan verschillende universiteiten, in zijn professor-era zit. Raoul (schrijver van werken als Jaguarman en Boto Banja) vindt sommige passages die in de roman voorkomen dan ook wel herkenbaar; bijvoorbeeld toen een Amerikaanse student met hem begon te flirten en zijn blouseje wat verder opendeed. Het boek snijdt ook serieuzere thema’s aan die toen het boek in de jaren ‘60 uitkwam nog in de taboesfeer zaten, zoals discriminatie op basis van afkomst en seksuele voorkeur. Thema’s waar Raoul zelf ook mee bezig is. Geen wonder dus dat hij alles van Christopher Isherwood heeft gelezen!

Wat kun je als schrijver over je familie allemaal uit de doeken doen? Het is een vraag die meteen komt bovendrijven na het lezen van ‘Veranderen: methode’ (2022) van de Franse schrijver Édouard Louis. In het boek vertelt hij over zijn ontworsteling uit zijn achtergestelde milieu in Noord Frankrijk en zijn tocht naar de elite van Parijs. ‘Veranderen: methode’ is het favoriete boek van radio-dj Vera Siemons, omdat het soms pijnlijk herkenbaar was. Na het lezen van dit boek, verslond Vera ook de rest van het oeuvre van Edouard Louis en is ze allerlei informatie over hem en zijn familie gaan opzoeken. Verder in deze aflevering: waar legt Vera de grens van persoonlijke dingen die ze publiekelijk deelt? En wat zijn volgens haar de belangrijkste Nederlandse schrijvers van dit moment?

Blanks (de artiestennaam van Simon de Wit) brak in 2018 door toen hij 'Better now' van Post Malone in een jaren 80-jasje stak. Sindsdien tourt hij niet alleen door Nederland, maar treedt hij ook geregeld op in Amerika en Europa en deed hij vorig jaar mee aan het programma 'Beste zangers'. Naast muziek, blijkt lezen ook een belangrijke rol in zijn leven in te nemen. We gaan in gesprek over een van 's werelds allerpopulairste boeken: De alchemist (1988) van Paulo Coelho. Blanks las het boek al heel vaak en elke keer haalt hij andere lessen uit het verhaal. We vragen hem welke wijsheden hij uit het boek heeft meegenomen. En gelooft Blanks in een voorbestemd lot?

Tijdens de Boekenweek voor Jongeren spraken we Young Adult-schrijver Chinouk Thijssen live in de bibliotheek van Drachten. Chinouks favoriete boek is Alice in Wonderland (Lewis Caroll, 1865), waaruit ze veel inspiratie haalde voor haar eigen werk. Zelf schrijft Chinouk vooral thrillers, terwijl ze eigenlijk heel angstig is aangelegd. Ze is dan ook zeker niet minder bang in het leven gaan staan door haar eigen boeken. Verder in deze aflevering: op wie baseert Chinouk haar personages? Zit er een limiet aan de fantasie? En hoe kijkt Chinouk als booktokker aan tegen de ontwikkeling dat jongeren voornamelijk in het Engels willen lezen?

Als kinderen van de jaren 90 zijn wij allebei opgegroeid met de boeken van Francine Oomen. Net als veel anderen van onze generatie verslonden we de Hoe Overleef Ik-serie. Nu is Francine Oomen terug met een nieuw boek (Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel), speciaal voor twintigers en dertigers die met haar reeks zijn groot geworden. Volwassen worden in deze tijd, hoe doe je dat? In deze aflevering praten we met Francine over een boek dat onbewust misschien wel een inspiratie is geweest voor haar éigen werk. Jeroen en de zilveren sleutel (1942) is een kinderboek dat ruim tachtig jaar na dato nog altijd op de lachspieren werkt. Wat maakt het zo grappig? En is het erg dat een boek niet zo 'woke' is?

“Ja die schavuitenstreken, daar houd ik wel van” zegt Marita Mathijsen. De emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde heeft het over Jacob Lennep, een menigmaal in opspraak geraakte schrijver en politicus uit de negentiende eeuw. Van Lennep schreef 'De lotgevallen van Klaasje Zevenster', over zeven studenten die een vondelinge onder hun hoede nemen. Een soapwaardig boek waarin Klaasje goede en slechte tijden beleeft. We praten met Marita Mathijsen over vragen als: wat maakt de negentiende eeuw zo interessant? Heeft Jacob van Lennep de Max Havelaar gecensureerd? En was hij eigenlijk een feminist?

Je oorlogstrauma verwerken tot een roman met buitenaardse wezens en personages die kunnen tijdreizen? Kurt Vonnegut deed het met de onbetwiste klassieker 'Slachthuis vijf'. Schooldirecteur Eric van 't Zelfde, onder andere bekend van het programma Dreamschool, legt in deze aflevering uit wat er zo goed is aan het boek. Het is volgens hem overigens ook zeer geschikt om te bespreken met leerlingen tijdens lessen Engels. Aan de hand van Vonnegut komen we veel te weten over Erics visie op het (literatuur)onderwijs!

Essayist Jan Postma brengt een bundel mee die voor hem zeer dierbaar is. Het is hem zelfs zó dierbaar dat hij een paar jaar geleden meermaals de hele voorraad opkocht in de boekhandel om te voorkomen dat anderen ermee aan de haal zouden gaan. Inmiddels is het tij gekeerd en wil hij juist dat zo veel mogelijk mensen kennismaken met de Italiaanse schrijver Natalia Ginzburg. We gaan in gesprek over 'De kleine deugden', een bundel waarin essays zijn verzameld die zij van 1944 tot 1960 schreef. Ginzburg schrijft onder meer over opgroeien en ouderschap. Wat is er zo modern aan dat ouderschap? En wat neemt Jan van haar mee in de opvoeding van zijn eigen kinderen?

Nabokovs Lolita (1955) is misschien wel één van ‘s werelds allerbekendste romans. Het controversiële verhaal over de liefde van een man voor een jong meisje heeft door alle tijden heen veel stof doen opwaaien en is dan ook meermaals verboden geweest. Zou deze roman eigenlijk in deze tijd geschreven kunnen worden? En mag iedereen het lezen? Met schrijver, documentairemaker en journalist Gwen van der Zwan praten we over deze vragen. Hoe ervaart zij het om maker te zijn in een tijd waarin iedereen ‘gecanceld’ kan worden?

In deze vijfentwintigste jubileumaflevering spreken we met actrice en schrijfster Nhung Dam. Onlangs verscheen haar tweede boek 'Definitie van liefde' over topactrice Rose die in New Orleans met alle maatschappelijke problemen van haar tijd te kampen heeft. Daarom praten we met Nhung over onderwerpen als levenskracht, racisme, moederschap, Griekse mythologie en over wat haar verder zoal bezighoudt. Hoe verhoud je je als maker tot de wereldproblematiek?

‘We lezen te weinig klassiekers,’ vindt schrijver Oek de Jong en daarom breekt hij in deze aflevering een lans voor de Russische literatuur. In ‘De dood van Ivan Iljitsj’ kijkt een man terug op zijn leven. Heeft hij eigenlijk wel een goed leven gehad en wanneer was hij echt gelukkig? We blikken met Oek de Jong terug op zijn eigen leven. Hij vertelt over het sterfbed van zijn goede vriend Frans Kellendonk en is hij eigenlijk bang voor zijn eigen dood? En als neerlandici willen we natuurlijk ook graag weten wat volgens Oek de Jong de klassiekers van eigen bodem zijn.

Theo Witte is academicus en op middelbare scholen wereldberoemd vanwege zijn vernieuwende literatuurmethode Lezen voor de lijst. Een systeem waarbij literatuur wordt opgedeeld in leesniveau’s. Zo’n expertise vraagt om een grote belezenheid en daarom vroegen we ons af wat het lievelingsboek was van deze Groningse literatuurexpert en hoe hij tegen het lezen (op de middelbare school) aankijkt. Het werd De donkere kamer van Damokles (Hermans, 1951). In deze aflevering: Hoe krijg je jongeren aan het lezen? Is leesplezier belangrijk? Zou De donkere kamer van Damokles een gevoeligheidslezing doorstaan? En een nieuwe theorie: was Osewoudt eigenlijk een vrouw? Verder praten we over dit stuk van Tonnus Oosterhof: https://www.dbnl.org/tekst/_rev002200501_01/_rev002200501_01_0051.php

Deze aflevering is opgenomen met live publiek op het literaire festival Het Grote Gebeuren in Groningen (11/02/2023). We spraken Libris Literatuurprijswinnaar Mariken Heitman over De Wand (1963) van de Oostenrijkse schrijver Marlen Haushofer. In het boek verschijnt er een transparante wand in de Oostenrijkse bergen wanneer een vrouw daar verblijft in een jachthuis. Compleet van de buitenwereld afgesloten probeert ze te overleven met een koe, hond en kat. Het is een roman over de vraag wat het betekent vrouw of mens te zijn als niemand meer toekijkt. Het zijn thema's waar Mariken Heitman zich in haar eigen werk óók mee bezighoudt. In het gesprek blijkt overigens maar weer eens dat literatuur altijd op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden.

Het favoriete boek van Ted van Lieshout is 'Het schaap Veronica', een bundel vol vrolijke versjes van Annie M.G. Schmidt uit de jaren '50. Gedichten waar hij veel aan had in de wat zwaardere periodes van zijn leven. We praten over (goede) kinderliteratuur, inclusiviteit en houd je jezelf jong door het lezen en schrijven van teksten voor kinderen? Zelf schreef Ted van Lieshout trouwens ook ooit een 'veronicaatje'. Benieuwd? Hij leest hem voor in deze aflevering.

Ruben Hein is pianist en zanger, maar heeft daarnaast ook een groot hart voor de natuur. Hij spot graag vogels, plant struiken voor natuurherstel en vindt dat we dieren meer als de gelijke van de mens moeten gaan zien. Het is dan ook niet verrassend dat een van zijn favoriete boeken De sneeuwpanter (2019) van Sylvain Tesson is. Hierin gaat de Franse schrijver samen met een natuurfotograaf op expeditie naar de Himalaya om de zeldzame sneeuwpanter te spotten. Aan de hand van dit boek praten we met Ruben onder andere over zijn fascinatie voor de natuur en leert hij ons van alles over het dierenrijk. De biodiversiteit is in ieder geval groot in deze aflevering. Een scala aan dieren komt voorbij: van ooievaars tot wolven, van pimpelmezen tot net geboren kalfje

Wat is het verschil tussen je buiten- en je binnenwereld en hoe houd je die twee in balans? Met schrijver Sholeh Rezazadeh spraken we over Demian (1919) van Nobelprijswinnaar Herman Hesse. In dat boek sluit de opgroeiende Sinclair een bijzondere vriendschap met Demian. Demian duikt tijdens het leven van Sinclair steeds weer op en helpt hem bij zijn zoektocht te ontdekken wie hij in diepst van zijn wezen is. Het boek heeft daarbij veel aandacht voor geuren, kleuren en gevoelens, wat Sholeh erg aanspreekt. Zelf is zij ook iemand bij wie de wereld zintuigelijk binnenkomt en je vindt dezelfde aandacht voor beleving van de buitenwereld dan ook terug in haar éigen roman 'De hemel is altijd paars'. Voor Sholeh gaat Demian dan ook over bij jezelf blijven in een veranderende buitenwereld en keuzes maken die bij jezelf passen.