De Verwondering Podcast

Een levenswerk: zo noemt Judith Koelemeijer haar biografie van Etty Hillesum. Met gretige nieuwsgierigheid dook ze in het leven van de Joodse dagboekschrijfster, die tachtig jaar geleden werd vermoord in Auschwitz. Toen tijdens het schrijfproces Judiths moeder de diagnose ALS kreeg, gingen de woorden van Etty anders tot haar spreken. ‘Omstandigheden kun je niets aan doen, maar hoe je daarmee omgaat is jouw vrijheid, dat is een keuze.’ Sinds de eerste publicatie van haar dagboeken en brieven hebben de geschriften van Etty Hillesum wereldwijd miljoenen lezers geïnspireerd. In haar dagboeken schrijft de jonge Joodse vrouw over haar innerlijke wereld en haar spirituele inzichten. Juist deze persoonlijke bloei tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog is wat veel lezers troost biedt. Maar wie was Etty Hillesum nou eigenlijk? Judith Koelemeijer werkte jarenlang aan haar biografie, waarvoor ze diepgravend onderzoek deed. ‘Toen ik eenmaal aan het schatgraven was en de eerste goudklompjes gevonden had, kon ik niet meer stoppen.’ Tijdens het schrijfproces kreeg Judiths moeder de diagnose ALS. Judith heeft haar samen met haar vader tot haar overlijden verzorgd: ‘Ik liet het boek uit mijn handen vallen en zei: ik ga mijn moeder verzorgen.’ Kort na de publicatie van het boek overleed ook haar vader. Hij keek de dood moedig in de ogen, wat Judith mateloos inspireerde: ‘mijn vader heeft me niet alleen geleerd te leven, maar ook hoe te sterven.’ Door deze gebeurtenissen gingen de woorden van Etty Hillesum op een andere manier tot Judith spreken. Etty’s teksten lieten haar inzien dat wij over onvermoede krachten bezitten, en dat we veel meer aankunnen dan we denken. ‘Tijdens de oorlog stijgt Etty Hillesum boven zichzelf uit. Ze ontdekt dat er meer is dan die angstige stem in haar. Het is mogelijk om die stem los te laten en de liefde in jezelf op te graven.’

Dick Woudenberg groeide op in een NSB-gezin. Hij was 11 jaar toen de oorlog uitbrak. Dick kwam terecht op een geïsoleerde eliteschool van Adolf Hitler in Duitsland, alwaar hij werd gehersenspoeld. Na de oorlog moest hij gedeprogrammeerd worden. Woudenberg ontwikkelde zich tot een groot leraar en psychotherapeut en werd de beste vriend van Annemiek Schrijver. Zijn hele leven worstelde hij met zijn verleden. Twee jaar geleden stierf Dick op 89-jarige leeftijd. In Podcast de Verwondering gaat Annemiek op zoek naar de bijzondere manier waarop haar vriend zijn nazi-jeugd onder ogen durfde komen. De stem van Dick wordt vertolkt door Lex Bohlmeijer.

Oud-huisarts en ex-politicus Rob Oudkerk groeide op in een joodse familie die zwaar was getraumatiseerd door de oorlog. Hij verloor zijn vader aan zelfdoding, de achttienjarige Rob vond hem in bad. Zijn moeder was een verzetsheldin, maar zou haar leven lang nachtmerries over de oorlog hebben. ‘Mijn ouders waren twee angstige mensen. De koffers stonden altijd klaar, want je wist nooit wanneer ze je weer zouden komen halen.’ Rob gaat geneeskunde studeren en wordt huisarts, geïnspireerd door een empathische dokter die zeer begaan was met zijn familie. ‘Zo’n huisarts wil ik ook worden, dacht ik. Dat is nooit meer overgegaan.’ Na een tijd wordt hij gevraagd om de politiek in te gaan, namens de PvdA. Hij wordt Tweede Kamerlid, en wethouder in Amsterdam. De macht is verslavend, het smaakt naar meer. Oudkerk moet in 2004 aftreden als wethouder van Amsterdam, wanneer bekend wordt dat hij prostituees bezoekt aan de Theemsweg. Oudkerk is inmiddels milder geworden. De angst – die ook bij hem diep verankerd is – heeft hij beter onder controle. Naarmate hij ouder wordt, verdwijnt ook de geldingsdrang uit zijn jongere jaren naar de achtergrond. “Ik wou dat ik veel eerder had gezien dat de waarden die er echt toe doen - kwetsbaarheid, verbondenheid en intimiteit - voor het oprapen liggen.” Oudkerk maakt ook weer contact met zijn joodse wortels. Inmiddels gaat hij weer naar sjoel, na 35 jaar afwezigheid. Met Annemiek Schrijver spreekt Oudkerk over wie hij was, en hoe hij is veranderd. ‘Als ik ergens binnenkom zeggen mensen vaak: “Oh, jou ken ik wel’. Dan denk ik: Nee, je weet niks van mij, je hebt alleen iets over mij gelezen.’

Theatermaker en mimespeler Hakim Traïdia is de allereerste gast van Annemiek Schrijver in het nieuwe seizoen van tv-programma De verwondering. Hij verwondert zich al zijn leven lang, door trouw te blijven aan het kind in zichzelf. Samen met meneer Aart, Tommie en Pino woonde Hakim vierendertig jaar lang in de bekendste straat van Nederland: Sesamstraat. Hele generaties zijn met Hakim op tv opgegroeid. ‘Ik kom nog steeds mensen tegen die me bedanken. Maar ik heb niks gedaan, ik was gewoon mezelf.’ Hakim heeft een bijzonder levensverhaal. Zijn jeugd lijkt wel een sprookje van Grimm. Als kind werd hij verwaarloosd door zijn moeder. Verblind door verliefdheid schonk ze al haar aandacht aan Hakims stiefvader. ‘Ik weet nog dat ik honger had en op straat ging zoeken naar eten.’ De enige plek waar hij kon vluchten voor zijn verdriet was in de bioscoop, waar hij kon verdwijnen in verhalen. Nog altijd gelooft hij in de kracht van sprookjes en fantasie: ‘Het is een vorm van therapie. Zonder het theater ben ik ongelukkig.’ Vlak voordat Hakim vanuit Algerije naar Frankrijk vertrok om te gaan studeren, zat hij met zijn vader op een bankje dat uitkeek op een haven. Zijn vader toen tegen hem: ‘Een boot is het veiligste in de haven, maar daar is hij niet voor gebouwd.’ Nog altijd geeft deze uitspraak Hakim kracht om door te gaan wanneer het moeilijk wordt. Hakim is altijd trouw gebleven aan het kind in zichzelf. Hij adviseert Annemiek om hetzelfde te doen, en met speelsheid door het leven te gaan. ‘Vaak zoeken we het geluk in de grote dingen, maar geluk is juist te vinden in het kleine.’

Stine Jensen is een Deens-Nederlandse filosoof. Ze is sinds vorig jaar bijzonder hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmusuniversiteit.

Hoe is het om als enig kind op te groeien met verstandelijk beperkte ouders? Schrijver Jolanda Doornbos maakte het mee. Ze vertelt over haar indringende jeugd in De verwondering.

de Theoloog des Vaderlands

Laatste deel van 7 mijmeringen in de veertigdagentijd voor Pasen

Er gaat een wereld voor je open als je van de werkelijkheid leert houden....

Deel 6 van 7 mijmeringen in de veertigdagentijd voor Pasen

Minrebroeder Fransiscaan, gardiaan Stadsklooster San Damiano in Den Bosch, klinisch psycholoog: 'Ook als je een zakdoek met aandacht strijkt, verbeter je de wereld.'

Deel 5 van de 7delige vastentijdserie.

Oprichter Action for Happiness Nederland. En geluksexpert!

Dit is deel 4 van de wekelijkse serie in deze 40dagtentijd.

Wat heeft de geurcombinatie van mest en douchegel met verwondering te maken?

Deel 3 van 7 mijmeringen in de veertigdagentijd voor Pasen.

Nederlands-Marokkaanse zangeres ‘Ik besefte dat datgene waar ik bang voor was een deel van mij is’.

Deel 2 van 7 mijmeringen in de veertigdagentijd voor Pasen.

de auteur van 'Liefdesbang'.

Deel 1 van 7 mijmeringen in de veertigdagentijd voor Pasen.