De Publieke Ruimte

De Rijksoverheid betaalde in 2022 bijna evenveel aan ICT-inhuur als aan interne ICT-medewerkers. Het gaat om 1.1 miljard euro per jaar, zo’n 42% van de totale inhuur bij alle ministeries samen. Wanneer wordt inhuur destructief voor een organisatie en hoe krijgt de overheid weer ‘grip op ICT-inhuur’? Peter Hennephof (directeur ABD TOPConsult) schreef er met een werkgroep een essay over. Martijn en Otto bespreken met hem enkele inzichten om gerichter om te gaan met het tijdelijk inhuren van ICT-personeel. Te gast zijn Eva Heijblom (DG Digitalisering en Overheidsorganisatie bij BZK), Maarten Bruinsma (directeur Bedrijfsvoering DICTU) en Sander Klaver (categoriemanager ict-professionals Rijk bij RVO). Ook aan het woord komen Pieter Halenbeek (KVK), Floor Kloosterman (BZK) en Koen Van Rijn (HeadFirst).

Hoe ziet de publieke dienstverlening er in 2035 uit? De Staat van de Uitvoering roept politiek, beleid en uitvoerders op om gezamenlijk de toekomst te verkennen. Het kabinet heeft de Staat verzocht zo’n toekomstverkenning uit te voeren. De krapte op de arbeidsmarkt, de vergrijzing, AI; het is maar een kleine greep van wat er allemaal op ons af komt. Maar hoe ga je daar als publieke dienstverlener mee om? Martijn en Otto praten met Paul de Ruijter die in opdracht van de Staat met zijn bureau een trendanalyse deed en daarmee een eerste stap zette naar de Toekomstverkenning Publieke Dienstverlening 2035. Daarnaast schuift ook George Middeldorp aan. Hij is afdelingshoofd futuring bij de Belastingdienst en vertelt wat er in de praktijk al gebeurt om te anticiperen op de toekomst. Lees meer op: https://staatvandeuitvoering.nl/onderzoek/toekomst-verkenning-publieke-dienstverlening-2035/

De financiering van de kinderopvang moet anders. Na de toeslagenaffaire is er behoefte aan een eenvoudige systeem dat moet voorkomen dat mensen opnieuw door de mangel worden gehaald. Het kabinet wil nu een einde maken aan de kinderopvangtoeslag. De financiering moet in de toekomst rechtstreeks naar de opvang gaan. Beleid, uitvoering en de sector denken samen na hoe dit het beste vormgegeven kan worden in een Greenfield. Maar hoe gaat die samenwerking eigenlijk? Otto en Martijn blikken met drie betrokkenen terug op de eerste fase van die samenwerking. Ze spreken met Janet Helder, bestuurlijk regisseur kinderopvang, Tuncay Uyanik, directeur kinderopvang bij SZW en Gabrielle Remerij, ICT-manager bij DUO. Daarnaast schuift ook Harold Janssen aan. Hij is organisatieadviseur en hij brengt de leerervaringen van de Greenfield naar een breder perspectief. De evaluatie van de Greenfield is online te lezen op: https://open.overheid.nl/documenten/38da9156-c149-4521-86c0-44e896354909/file

Alexander Pechtold (directeur CBR) en Bart Snels (Inspecteur-generaal van de Inspectie Belastingen, Toeslagen en Douane) schreven het boek ‘Tot uw dienst’,Tegenspraak door Publieke Dienstverleners. Hierin gaan ze in gesprek met 10 medewerkers van een publieke dienstverlener. Hoe kijken zij naar hun werk bij DUO, de IND of het UWV? Wat gaat er goed bij de Belastingdienst en Rijkswaterstaat? Maar vooral ook: Wat kan er beter bij al deze organisaties? Martijn en Otto spreken met de twee oud-Kamerleden die vanuit hun nieuwe rol een lans breken om vanuit de politiek meer interesse te tonen in de dilemma's van de uitvoering. Hun pleidooi: Laat politici zich meer bezig gaan houden met het 'wat' in plaats van het 'hoe'.

Op 18 januari was het precies een jaar geleden dat de eerste Staat van de Uitvoering werd aangeboden aan de Tweede Kamer. Een document waarin klip en klaar wordt verteld hoe het er voorstaat met de publieke dienstverlening in ons land. Otto en Martijn praten met drie gasten over wat 1 jaar Staat van de Uitvoering heeft gebracht. Op welke manieren zijn er al verbeteringen te zien bij de publieke dienstverlening in ons land? Ze spreken met Inge van Dijk, Tweede Kamerlid voor het CDA, Abdeluheb Choho, voorzitter van de stuurgroep van de Staat van de Uitvoering en directeur-generaal van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en Carsten Herstel, directeur-generaal Sociale Zekerheid en Integratie bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Daarnaast zijn er weerspiegelingen te horen van Mitchell Hendriks, voorzitter van het jonge ambtenaren netwerk FUTUR en senior beleidsmedewerkers bij Binnenlandse Zaken en Sandra van Thiel, hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

Martijn en Otto waren op 23 november te gast bij de Stelsteldag van de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS). De IBDS bevat voorstellen om te komen tot een waardengedreven inzet van data. Hoe kun je data zo inzetten dat er betere en snellere dienstverlening uit voortvloeit? Op de Stelseldag werd een eerste balans opgemaakt. Martijn en Otto spreken er onder andere over met staatssecretaris Alexandra van Huffelen, Kees Verhoeven (voormalig Kamerlid en eigenaar van Bureau Digitale Zaken), Dirk van Brederode (manager digitale samenleving bij de VNG), Peter Rijsdijk (directeur Schuldhulpmaatje), Jan van Ginkel (loco-provinciesecretaris van Zuid-Holland), Vanessa Visser (CDO bij de Kamer van Koophandel) en Tim Faber (programmamanager van IBDS).

Eén van de oproepen uit de Staat van de Uitvoering was: Breng gegevensuitwisseling tussen publieke dienstverleners nu echt op gang. Maar wat is daar voor nodig? Wat zijn daarvoor de sleutels tot succes? Tijdens een zogenaamde Staatpraat-sessie werd er aan de hand van drie voorbeelden gekeken waar het nu al goed gaat en wat we ervan kunnen leren. Martijn en Otto bespreken de opbrengst van de 'Staatpraat' met Hind Dekker (ondervoorzitter van de vaste commissie digitale zaken in de Tweede Kamer), Mark Vermeer (directeur digitale overheid bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en Perry van der Weyden (voormalig CIO van Rijkswaterstaat, CIO of the Year in 2019 en eerder actief bij verschillende internationale marktpartijen).

Martijn en Otto spreken in deze aflevering met de nestor van de Tweede Kamer Kees van der Staaij. Na ruim 25 jaar neemt hij in december afscheid als Kamerlid. Welke inzichten en lessen wil hij doorgeven aan nieuwe Kamerleden? Wat moet een nieuwe generatie Kamerleden doen om bij te dragen aan een betere publieke dienstverlening?

Op 9 oktober 2023 organiseerde de Rijksbrede Benchmarkgroep (RBB-groep), onderdeel van het Netwerk van Publieke Dienstverleners, het congres: Leren in Uitvoering - Anders denken, anders leren, anders doen. Ruim 300 professionals van tientallen uitvoeringsorganisaties kwamen bij elkaar om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren. Martijn en Otto reflecteren aan de hand van verschillende fragmenten op de dag met de voorzitter van de RBB-groep Diana Starmans (lid van de Raad van Bestuur van de Sociale Verzekeringsbank).

Hoe kunnen we binnen de overheid van elkaar leren? En wat komt erbij kijken om al dat geleerde ook in de praktijk te brengen? Martijn en Otto zoeken een antwoord op deze en andere vragen door in gesprek te gaan met Peter Siebers en Lucianne Vermeulen. Peter heeft binnen de overheid op verschillende plekken gewerkt: voor de Raad voor de Kinderbescherming, bij het COA en sinds 2019 is hij lid van de Raad van bestuur van Zorginstituut Nederland. Daarnaast is hij lid van het dagelijks bestuur van de Rijkbrede Benchmark Groep (RBB groep). Een samenwerkingsverband van 49 uitvoeringsorganisaties die van elkaar leren voor een betere publieke dienstverlening. Lucianne is veranderkundige en werkt voor de gemeente Rotterdam en bij de coöperatie Dimpact. Hierin werken 40 gemeenten samen om oplossingen te initiëren en te realiseren voor de publieke dienstverlening van morgen.

Wat kunnen we leren van de publieke dienstverlening in het buitenland? De Staat van de Uitvoering heeft hier voor de zomer een interessant rapport over gepubliceerd. Daarin staan inspirerende praktijkvoorbeelden uit andere landen. Martijn en Otto bespreken de voorbeelden met Menno Spaan, specialist op het gebied van publiek leiderschap, innovatie en besturingsvraagstukken bij bureau Haagse Beek. En ze spreken met Willem Pieterson, jarenlang een van de bekende gezichten van het Center for eGovernment Studies aan de Universiteit Twente. Tegenwoordig adviseert hij verschillende overheden over het verbeteren van de dienstverlening. Dat doet hij veelal vanuit Londen waar hij woont en werkt. Meer info uit de uitzending is te vinden op: www.staatvandeuitvoering.nl, https://haagsebeek.nl/innovating-government/ en https://vng.nl/praktijkvoorbeelden/proactieve-dienstverlening-uitbouwen-in-stad-gent

Op 22 juni werd voor de tweede keer de Dag van de Publieke Dienstverlening georganiseerd. Op deze dag gingen circa 500 deelnemers uit de politiek, uitvoering, beleid én de samenleving met elkaar in gesprek over de knelpunten en dilemma's waar de dienstverlening mee te maken heeft. Martijn en Otto blikken samen met Christa Klijn, programma directeur-generaal van Werk aan Uitvoering, en Fatma Koser Kaya, voorzitter van de landelijke cliëntenraad terug op de dag. Ze doen dat aan de hand van korte fragmenten die ze die dag opnamen. Daarin spreken ze onder andere met de ministers Carola Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen) en Hanke Bruins Slot (BZK), de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen, Kamerleden en verschillende mensen die vanuit het burgerperspectief deelnamen.

In januari 2023 verscheen de eerste Staat van de Uitvoering. Een krachtig signaal van veel publieke dienstverleners aan de politiek. Eén van de belangrijkste oproepen: maak het minder complex! Waarom is de uitvoering van wet- en regelgeving vaak zo ingewikkeld geworden? Wat kunnen we er aan doen om het allemaal eenvoudiger te maken. Wat is de weg uit de complexiteit? In deze uitzending praten Martijn en Otto over de noodzaak om onze publieke dienstverlening eenvoudiger en toegankelijker te maken. Ze doen dat met Janet Helder (bestuurlijk regisseur greenfield Kinderopvang bij het ministerie van SZW), Linda Voortman (wethouder van de gemeente Utrecht) en Paul Iske (Chief Failure Officer bij het Instituut voor Briljante Mislukkingen).

Op 29 maart werd tijdens de Dag van het Beleid het Beleidskompas gelanceerd. Het is vanaf nu dé centrale werkwijze voor het maken van beleid bij de Rijksoverheid en daarmee de vervanger van het integraal afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK). Martijn en Otto spreken in deze aflevering over het belang van het maken van goed beleid. Wat komt daarbij kijken? Voor welke dilemma’s kom je te staan als ambtenaar? En hoe geef je de juiste tegenspraak aan de politiek? Ze spreken met de ministers Carola Schouten (armoedebeleid, participatie en pensioenen) en Franc Weerdwind (rechtsbescherming), SER-voorzitter Kim Putters, vicepresident van de Raad van State Thom de Graaf, SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij en burgemeester Liesbeth Spies. Ook spreken ze met verschillende bezoekers van de Dag van het Beleid en met twee ambtenaren die nauw bij de ontwikkeling van het Beleidskompas betrokken waren: Lucien Weide en Abdel Ouarraki. Zie ook: www.beleidskompas.nl.

Op 18 januari werd de eerste Staat van de Uitvoering aangeboden aan de voorzitter van de Tweede Kamer, Vera Bergkamp. In de Staat van de Uitvoering wordt door publieke dienstverleners gezamenlijk verteld wat er moet gebeuren om de dienstverlening van de overheid toekomstbestendig te houden. Martijn en Otto spreken in deze aflevering met Abdeluheb Choho (algemeen directeur RVO) en Diana Starmans (lid Raad van Bestuur SVB). Beiden waren lid van de stuurgroep die de opdracht had gekregen om de Staat van de Uitvoering te gaan maken. Daarnaast schuift ook André Bosman aan. Zijn Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties adviseerde onder andere om de Tweede Kamer meer in gesprek te laten gaan met uitvoeringsorganisaties. Verder zijn er reacties op de eerste Staat van de Uitvoering te horen van minister Carola Schouten (SZW), minister Hanke Bruins Slot (BZK), Vera Berkamp en bestuurskundige Paul 't Hart.

Hoe kun je met behulp van data de publieke dienstverlening beter maken? Door data uit te wisselen kun je onder andere preventief diensten verlenen aan inwoners die daar recht op hebben. Maar dat mag niet zomaar en vergt een zorgvuldige afweging. Wie zijn allemaal aan zet om dit in beeld te brengen? Martijn en Otto duiken deze aflevering in de wereld van de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS) en zoeken samen met hun gasten naar antwoorden op deze en andere vragen. Ze spreken met Ron Roozendaal (Kwartiermaker Digitale Samenleving bij het ministerie van BZK), Nathan Ducastel (directeur Realisatie bij de VNG) en Tim Faber (programmamanager IBDS bij BZK). Meer weten of doen met IBDS? Mail naar: teamIBDS@ictu.nl.

Een overheid die op een eenvoudige wijze toegankelijk is voor iedereen. Het versneld doorontwikkelen van de digitale dienstverlening. En een betere samenwerking tussen politiek, beleid en uitvoering: minister Carola Schouten voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen) en secretaris-generaal Loes Mulder (SZW) voeren politiek en ambtelijk regie op het programma Werk aan Uitvoering (WaU). Hoe geven ze vorm aan de uitdagingen van het programma? Waar lopen ze tegenaan? En wat drijft hen om de publieke dienstverlening in ons land nog beter te maken? Otto en Martijn gaan met hen in gesprek.

Welke uitdagingen zijn er allemaal op het gebied van ICT en gegevensdeling als het gaat om het verbeteren van de publieke dienstverlening? Tijdens een congresdag van I-Interim Rijk (IIR) stonden deze vragen centraal. Martijn en Otto leidden die dag een paneldiscussie met verschillende bestuurlijke trekkers van Werk aan Uitvoering onder wie Marieke van Wallenburg (BZK), Nathan Ducastel (VNG) en Arne van Hout (BZK). Ook spraken ze op het congres met Evert Jan Slootweg, voormalig Kamerlid voor het CDA en lid van de Tijdelijke Commissie Uitvoering (TCU). Samen met Richard Vielvoije, Robert Pijl en Marcel Staring van IIR bespreken ze de belangrijkste inzichten die deze dag voorbij kwamen.

Wat denken en verwachten burgers van een ‘rechtvaardige’ overheid? Hoe rechtvaardig vinden zij het handelen van de overheid nu? In deze aflevering gaan Otto en Martijn dit vraagstuk verkennen op basis van een recent onderzoek en concreet maken aan de hand van ervaringen van hun gasten: Winnie Sorgdrager en Boudewijn Steur. Winnie Sorgdrager was officier van justitie en procureur-generaal en daarna minister van Justitie in het kabinet-Kok I. Ze was 12 jaar lid van de Raad van State en is sinds 2018 minister van staat. Boudewijn Steur is directeur Kennis, Internationaal, Europa & Macro-economie bij het ministerie van BZK. Zijn directie heeft in de zomer een opinieonderzoek laten uitvoeren naar het thema ‘De rechtvaardige overheid’.

In een speciale aflevering van de Publieke Ruimte blikken Martijn en Otto met Sandra Palmen terug op een turbulente periode. Een periode waarin Sandra in een memo verwoordde wat er volgens haar niet goed ging bij de fraudebestrijding van de Kinderopvangtoeslag. Een memo die werd besproken en die vervolgens belandde in een spreekwoordelijke la, totdat de Toeslagenaffaire in de volle omvang duidelijk werd. Hoe kijkt zij daar nu op terug en welke lessen heeft ze er als ambtenaar uit getrokken?