Over de Kop

Ben jij een gewoontedier of is elke dag een nieuwe verrassing? De laatste aflevering van dit seizoen gaat over routines. Hoe ontstaat een routine en waar zijn ze voor nodig? Onze experts deze week zijn prof. dr. Roshan Cools en prof. dr. Marieke Adriaanse. Roshan is hoogleraar Cognitieve Neuropsychiatrie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze is geïnteresseerd in de hersenprocessen die zorgen dat je gedrag in lijn is met je doelen. Marieke is hoogleraar ‘Gedragsinterventies in Population Health’ aan de Universiteit Leiden. Ze doet onderzoek naar onbewust gedrag.

Gaat de tijd sneller als je ouder wordt? En hoe maak je het wachten in de wachtkamer van de tandarts een leuke bezigheid? Pieter en Floris buigen zich deze aflevering over hoe tijdsbesef en aandacht wordt geregeld in de hersenen. Dat doen ze in een gesprek met niemand minder dan prof. dr. Hedderik van Rijn en prof. dr. Stefan van der Stigchel. Hedderik onderzoekt de invloed van tijd op informatieverwerking in de hersenen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Stefan is professor en hoofdonderzoeker aan de Universiteit Utrecht, en is auteur van onder andere ‘Zo werkt aandacht’ en ‘Concentratie’.

Zijn wij ons brein? Of zijn we ook eigenlijk onze darmen? Hoe bepaalt ons eten hoe we ons voelen? En waarom kom je van light producten eerder aan dan dat je afvalt? In deze aflevering gaan wij in gesprek met twee experts op het gebied van voeding en het brein: dr. Esther Aarts dr. Garmt Dijksterhuis. Esther is hoogleraar en hoofdonderzoeker van de Food & Cognition-groep van de Radboud Universiteit. Garmt, verbonden aan de Universiteit van Utrecht, is auteur van het boek ‘Hoe smaakt het?’, over het grote belang van psychologie bij proeven, ruiken en voedselkeuze.

Waarom vinden we muziek mooi en het geluid van een ventilator niet? Wat is de favoriete muziek van niercellen? Hoe kan muziek bijdragen aan mentale gezondheid? En wat motiveert mensen om te gaan bewegen op muziek? In deze aflevering gaan Dr. Rebecca Schaefer, onderzoeker, docent, en leider van de Music, Brain, Health & Technology'-groep aan de Universiteit Leiden, en dr. Eelke Spaak, onderzoeker en docent aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, dieper in op onder andere deze vragen. Koptelefoon op en luisteren maar!

Waarom slapen we eigenlijk? Kun je slaap inhalen? En is er een wetenschappelijke basis voor het onderscheid tussen ochtend- en avondmensen? In deze aflevering leggen Hoogleraar functionele neuroanatomie Amsterdam UMC, prof. dr. Ysbrand van der Werf, en dr. Rolf Fronczek, neuroloog bij LUMC Leiden en slaap-waakcentrum SEIN, je alles uit over de nachtelijke escapades van de hersenen. Om voor wakker te blijven!

In deze aflevering zullen neurowetenschappers (en boegbeelden van Brein in Beeld) Hanneke Hulst en Jeroen Geurts ons bijpraten over de voortgang en successen die zijn behaald in het onderzoek naar de chronische hersenziekte multiple sclerose (MS). Weten we al meer over de oorzaak van MS? Is er al zicht op een medicijn dat MS kan genezen? Ook nemen ze ons mee in de uitdagingen die ze beiden ervaren als onderzoekers: moeten we bijvoorbeeld investeren in preventie of in genezing? Hanneke Hulst, die helaas de ziekte van dichtbij meemaakte, neemt ons mee in haar onderzoek naar cognitieve stoornissen bij MS. Ze pleit voor meer onderzoek naar het remmen van symptomen bij MS. Jeroen Geurts betoogt dat we ons moeten focussen op de oorzaak van MS. Waar ze het unaniem over eens zijn? Het feit dat wetenschap van beide kanten komt: de wetenschap helpt de patiënt, maar de patiënt helpt ook de wetenschap en moet bij het onderzoeksproces betrokken worden. Het ultieme doel is natuurlijk om MS in de kiem te smoren, maar wat daarbij komt kijken en hoe ver we al zijn? Dit en meer hoort u in de vijfde aflevering van ‘Over de Kop’.

Je bent biologisch geboren als een vrouw, maar voelt je een man: hoe werkt dat? Dit en meer behandelen we in deze aflevering van de podcastreeks ‘Over de Kop’. Dr. Baudewijntje Kreukels doet al jaren hersenonderzoek naar dit onderwerp om beter te begrijpen of en waar genderidentiteit en genderdysforie terug te zien zijn in de hersenen. Zien we bijvoorbeeld verschillen tussen transgender personen en cisgender personen, en wat is de invloed van hormoonbehandelingen? Waarom willen we dit eigenlijk weten? In deze aflevering zal dr. Baudewijntje Kreukels ook dieper ingaan op het belang van bewustzijn van de ‘genderhokjes’ in onze samenleving. Wat weten we al, en welke vragen moeten we in de toekomst nog beantwoorden? U hoort het allemaal in de volgende aflevering van ‘Over de Kop’.

Deze keer zal prof. dr. Iris Sommer, hoogleraar psychiatrie en auteur ons meer vertellen over haar onderzoek naar de psychiatrische aandoening schizofrenie en hallucinaties. Waarom hallucineren mensen eigenlijk? En hoe (ab)normaal is dit? Ook vertelt ze over de rol die onze darmen kunnen spelen in de cruciale strijd tegen hersenaandoeningen en over de verschillen tussen het mannen- en vrouwenbrein. Wist je bijvoorbeeld dat de hersenen van vrouwen en mannen verschillen in grootte en werking, maar dat dit geen invloed heeft op het gemiddelde IQ van deze twee groepen? Hoe zit dat eigenlijk? En waar komen die verschillen in de hersenen dan vandaan? Antwoord krijgen op deze vragen is zeer belangrijk zodat we beter weten hoe we kunnen ingrijpen bij aandoeningen als schizofrenie. Een mogelijke sleutel in de behandeling van schizofrenie is, gek genoeg, de darmen. Maar is dat wel zo gek? De darmen staan namelijk in nauw contact met de hersenen en zijn ook nog eens vrij makkelijk te beïnvloeden. Iris neemt ons mee in haar recent gestarte onderzoek, naar de rol van de darmen bij meerdere hersenaandoeningen. Hoe kunnen we door de darmen te beïnvloeden ingrijpen op hersenaandoeningen als depressie, schizofrenie of de ziekte van Parkinson? En wat verwacht zij zelf te vinden in dit onderzoek? Dit en meer hoort u in de derde aflevering van ‘Over de Kop’.

In deze tweede aflevering gaat Pieter Hulst in gesprek met prof. dr. Wilco Peul, hoogleraar en onderzoeker in de neurochirurgie bij het LUMC, HMC en HAGA Den Haag. Wilco Peul geeft ons een uniek kijkje in de wereld van de neurochirurgie en vertelt over de impact die een neurochirurgische ingreep - soms jaren later - nog op een patiënt kan hebben. Het lijkt vanzelfsprekend om mensen met hersenletsel te helpen, maar staan we wel stil bij de gevolgen van zo’n ingreep voor de patiënt? En in hoeverre kunnen deze gevolgen worden voorspeld? Om deze vragen te kunnen beantwoorden, duiken we dieper in de vraag waar de neurochirurgie zich al vanaf oudsher mee bezighoudt: kunnen we onze identiteit terugvinden in het brein? Is identiteit te herleiden naar een specifiek hersengebied? Of is identiteit complexer dan dat en kunnen we ons karakter niet alleen maar op ons brein terugvertalen? Dit en nog meer hoort u allemaal in de tweede aflevering van ‘Over de Kop’.

We trappen af met een interview met prof. dr. Christiaan Vinkers: meester in rechten, farmaceut, psychiater bij GGZinGeest en onderzoeker naar stress en veerkracht aan het Amsterdam Universitair Medisch Centrum. Christiaan neemt ons mee in de meest recente bevindingen over de invloed van stress op de hersenen tijdens langdurige isolatie. Nu de pandemie langer aanhoudt dan we in eerste instantie hadden verwacht, is dit onderwerp van steeds groter belang. We weten dat de lockdown negatieve gevolgen heeft op het mentale welzijn van veel mensen, maar geldt dit voor iedereen? Niet alleen sociale isolatie zoals tijdens de huidige corona crisis, maar ook nare gebeurtenissen in het algemeen kunnen leiden tot veel stress. Christiaan Vinkers legt uit hoe de hersenen reageren op zulke stressvolle situaties, en dat dit verschilt van mens tot mens. Maar hoe komt het dat wij onderling zo verschillend reageren op stress? En kunnen we zelf bronnen van stress achterhalen en wegnemen? U hoort het allemaal tijdens de eerste aflevering van ‘Over de Kop’.