تاریخ علم و اندیشه

آیا نصیرالدین طوسی مهندس بوده است؟ آیا جابر بن حیان پدر شیمی مدرن است؟ آیا دانشمندان جهان اسلام نظریۀ تکامل داروین را گفته بودند؟ آیا بیت الحکمة دانشگاه بود؟ آیا مسلمانان هواپیما را اختراع کردند؟ آیا چارطاقی‌ها رصدخانه بودند؟ ویدیوی سخنرانی https://www.aparat.com/v/Q9Ngm سخنرانی امیرمحمد گمینی در دانشگاه تربیت مدرس دبیرنشست دکتر فائزه اسکندری اسفندماه 1402

نکاتی گفته‌نشده درباره کتاب ما چگونه ما نشدیم گفتگوی پارسا زمانی از موسسه حامی علوم انسانی با امیرمحمد گمینی آیا عدم افول علوم قدیم در ایران به معنای پیشرفته بودم علوم ایران قدیم است ویدیو https://www.youtube.com/watch?v=zALPvz08Gf4 خرید کتاب مستقیم از ناشر

چگونه علمای مسیحی، چینی، و مسلمان از علوم جدید به مثابه ابزاری برای تبلیغ دین خود استفاده کردند. امیرمحمد گمینی مالک شجاعی مهرماه 1402 پژوهشگاه علوم انسانی

نظریۀ تکامل داروین از چه زمان در کتاب‌های درسی مدارس ایران وارد شد؟ چه تغییراتی در عرضۀ نظریۀ تکامل داروین در کتابهای درسی پیش و پس از انقلاب ایجاد شد؟ خلاصه‌ای از مقاله‌ای با عنوان «بررسی تاریخی تغییرات کتاب‌های درسی تاریخ طبیعی مدارس با تأکید بر موضوع تکامل جانوران و انسان از دورۀ قاجاریه تا کنون» که آقای محمد معصومی در اسفند 1402 در مجلۀ تاریخ علم منشر کرده است آدرس دریافت مقاله کامل https://jihs.ut.ac.ir/article_91857.html

گفتگویی به بهانۀ ترجمۀ کتاب «مکانیکی‌سازی تصویر جهان: از فیثاغورس تا نیوتن» نوشتۀ دیکسترهویس Dijksterhuis, The Mechanization of the World Picture: Pythagoras to Newton, 1986 (1950). وحید احمدی امیرمحمد گمینی علیرضا شفاه تیرماه 1402 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

گفتگوی پوریا ناظمی از پادکست «در این شب‌ها» با امیرمحمد گمینی دربارۀ فرضیۀ افول علم در دوران اسلامی و نقد و بررسی آن نسخۀ ویدئویی https://youtu.be/076IF9oHh6c منابعی برای مطالعه بیشتر در این موضوع: 1. در این ویدئو تصاویری از نسخه های خطی علمی و شواهد تاریخی را آمده است https://www.aparat.com/v/CnNTJ 2. گمینی این کتاب را به زودی منتشر می کند: ما چگونه ما نشدیم: نقد و بررسی فرضیۀ افول علم در ایران و عوامل آن. نشر کرگدن. 3. مقاله جمیل رجب در جواب واینبرگ، با عنوان «چه زمانی علوم دوره اسلامی از بین رفت؟» با ترجمۀ حمید بهلول در سال 1397 در مجلۀ نجوم شمارۀ 268 منتشر شده و در وبسایت پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران قابل بارگیری است. https://utihs.ut.ac.ir/documents/48952072/0/ragep-Bohlul 4. درباره انگیزه های مذهبی و مابعدالطبیعی در مخالفت با ارسطو در رنسانس و انقلاب علمی قرن هفدهم مطالعۀ دو کتاب زیر را پیشنهاد می‌شود - مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین نوشتۀ آرتور برت، ترجمۀ عبدالکریم سروش، نشر سروش، 1368. - گذار از جهان‌بسته به کیهان بی‌کران نوشتۀ الکساندر کویره، ترجمۀ علیرضا شمالی، نشر نگاه معاصر، 1387. 5. ظاهراً اولین بار توفیق حیدرزاده مقاله‌ای به فارسی در سال 1375 در شمارۀ 15 و 16مجلۀ وقف میراث جاویدان درباره مدل‌های غیربطلمیوسی منتشر کرد با عنوان «نظام بطلمیوسی و مدل‌های غیر بطلمیوسی پیش کپرنیک». http://mag.waqfi.ir/Article.aspx?articleID=338 6. گمینی در کتاب دایره‌های مینایی: پژوهشی در تاریخ کیهان‌شناسی در تمدن اسلامی، نشر حکمت سینا، به طور مشروح به مدل‌های بطلمیوسی و غیربطلمیوسی نزد منجمان مراغه پرداخته‌ و جزئیات بحث را بر اساس پژوهش‌های اخیر و اسناد در دسترس آورده‌است. علاوه بر این، آرای طوسی و شیرازی دربارۀ دلایل سکون زمین و تأثیری که در قرون بعد گذاشت را شرح داده‌است 7. درباره رویارویی علمای اصولی با نجوم جدید در دوران قاجار بنگرید به مقاله‌ام با عنوان «علمای امامیه و نجوم جدید در عصر قاجار» در شمارۀ 24 (1397) مجلۀ تاریخ علم. https://jihs.ut.ac.ir/article_72849.html 8. مقاله صلیبا دربارۀ شمس‌الدین خفری (دورۀ صفوی) ترجمه شده و در مجلۀ میراث علمی اسلام و ایران شمارۀ 3 سال 1392 با عنوان «مدل‌های غیربطلمیوسی شمس الدین خفری در اواخر دوره اسلامی» منتشر شده است. http://mirasmaktoob.ir/fa/system/files/nashriat/ME3-Gamini-Khafri.pdf

چگونه سوگیری‌های ایدئولوژیک در روایت تاریخ علم تأثیر می‌گذارند؟ نشست علمی در خانۀ اندیشمندان علوم انسانی مرداد ماه 1401 دبیرجلسه: دکتر مالک شجاعی سخنران: دکتر امیرمحمد گمینی ویدئوی جلسه https://www.aparat.com/v/IdMKk کتاب پیشنهادی مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری علم. هلگه کراگ. نشر سمت

آیا منجمان یونانی و دوران اسلامی به زمین تخت اعتقاد داشتند؟ دانشمندان قدیم چه دلایلی برای کرویت زمین داشتند؟ آیا همۀ نخبگان قدیم کرویت زمین را پذیرفته بودند؟ مصاحبۀ وبسایت پرسون با امیرمحمد گمینی در تیرماه 1401 https://porsoon.net/

آیا ایدئولوژی علم‌دوستی در قرون سوم و چهارم هجری مستقیما در آیات و روایات اسلامی ریشه داشت یا عوامل سیاسی و اجتماعی در برساخت آن نقش داشت؟ چگونه علوم یونانی که در محیط مذهبی بسیار متفاوتی با تمدن اسلامی پرورش یافته بود، در بستر این تمدن ریشه دواند و بهترین بستر برای جذب و توسعه‌اش را در این محیط پیدا کرد؟ مطالعۀ بیشتر کتاب اندیشۀ یونانی، فرهنگ اسلامی. نوشتۀ دیمیتری گوتاس. نشر فرزان روز http://farzanpublishers.com/index.php/search/product/view/5/150 میزگرد مرکز علم و الهیات دانشگاه شهید بهشتی با عنوان: ✔️نقش دین در تکوین علم دوره طلایی تمدن اسلامی اعضای میزگرد: 🎙دکتر امیر احسان کرباسی زاده (گروه فلسفه دانشگاه اصفهان )؛ 🎙دکتر امیر محمد گمینی (پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران)؛ 🎙دکتر ابوتراب یغمایی:مدیر جلسه (پژوهشکده مطالعات بنیادین علم وفناوری دانشگاه شهیدبهشتی ). #پژوهشکدهمطالعاتبنیادینعلمو_فناوری؛

سادگی یکی از معیارهای دانشمندان برای انتخاب میان نظریه‌ها است. گالیله و اینشتین نظریات خود را در فیزیک ساده‌ می‌دانستند. در تاریخ نجوم می‌بینیم که از زمان بطلمیوس و سپس آثار منجمان دوران اسلامی صراحتا به این معیار توجه داشتند. در مدلهای غیربطلمیوسی با اینکه تعداد افلاک بیشتر می شود ولی به ظرافت مدلها توجه داشتند. سخنرانی امیرمحمد گمینی با همکاری محمدمهدی صدرفراتی در موسسه حکمت و فلسفه ایران آبان 1400 با تشکر از دکتر حسن امیری‌آرا ویدئو https://www.aparat.com/v/EU6AQ مقاله https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0039368121001916

استیون هاوکینگ چند سال پیش اظهار نظر کرد که فلسفه مرده است. ولی آیا واقعا چنین است؟ در این قسمت علی هادیان درباره تز مرگ فلسفه با امیرمحمد گمینی گفتگو می‌کند. پاسخ دکتر بیژن عبدالکریمی را از کانال علم برای عموم @Ali_Hadyan بشنوید.

آیا گالیله سوسیالیست بود؟ آیا اختلاف گالیله با کلیسا بر سر ایمان و عقلانیت بود؟ آیا گالیله نظریه خورشید مرکزی را اثبات کرده بود؟ آیا رصدهای گالیله نجوم بطلمیوسی را به طور قطع مردود کرده بود؟ (اصلاحیه: خانم منجم یونانی در قرن چهارم میلادی هوپاتیا نام داشت.) محمدمهدی موسوی به بهانۀ بازخوانی نمایشنامۀ «زندگی گالیله» اثر برتولت برشت در گفتگو با امیرمحمد گمینی به سراغ تاریخ علم در قرن هفدهم و روابط گالیله و کلیسا می رود و این نمایشنامه را از منظر تاریخی و فلسفی نقد و بررسی می‌کند. https://www.instagram.com/vega_astronomy/ نسخۀ ویدئویی: https://aparat.com/v/Srt65 پیشنهاد می‌شود پیش از شنیدن این قسمت کتاب زندگی گالیله را مطالعه کنید https://fidibo.com/book/1226-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87 یا نمایشنامه صوتی آن را بشنوید: https://www.navaar.ir/audiobook/5003/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B5%D9%88%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%A8%D8%B1%D8%B4%D8%AA یا فیلم آن را ببینید: https://www.youtube.com/watch?v=F_mI1CEDlBk مقالۀ کوهن در نقد بررسی شیوه تاریخ نگاری برشت در این نمایشنامه https://www.jstor.org/stable/1207507

گالیله تجربه‌گرا بود یا عقل‌گرا؟ چگونه دیدگاه‌های ایدئولوژیک سنت‌گرا یا نوگرا باعث تحریف تاریخ علم می‌شوند. یک جلسۀ مستقل از کلاس روش‌تحقیق دانشجویان تاریخ علم دانشگاه تهران بر اساس فصل یازدهم کتاب مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری علم نوشتۀ هلگه کراگ، انتشارات سمت https://www.adinehbook.com/gp/product/600020342X

نصیرالدین طوسی مهندس نبود. ولی چرا در ایران روز هندسه‌دان، ریاضیدان، فیزیکدان، مورخ و جامعه‌شناس نداریم؟ مصاحبه با برنامه هفت اقلیم به مناسبت روز مهندس #میرزاخانی جامعهٔ صنعت‌زدهٔ ایران و ذهنیت صنعت‌گرای مسئولان آن برخلاف ادعاها نشان‌دهندهٔ تسلط سود و فایده بر گفتمان ایرانی است.

دیدگاه‌های پروفسور رشدی راشد دربارۀ جایگاه و اهمیت تاریخ علم دوران اسلامی در فهم تاریخ علم جهانی از افراط و تفریط در جایگاه علم دوران اسلامی بپرهیزیم. نه زیادی بزرگش کنیم و نه زیادی بی اهمیت جلوه‌اش دهیم. پروفسور رشدی راشد از دانشگاه پاریس 7 در طول فعالیت پژوهشی خود نشان داد که چرا ما برای فهم نوآوری‌های دکارت و فرما لازم است آثار خیام و طوسی را در ریاضیات درک کرده باشیم. متن پادکست https://rtis2.ut.ac.ir/media/?f_name=paper_upload&path=uploads/articles/papers/Gamini-Khedmat_Khianat.pdf&activity_id=98841959 معرفی کتاب «تاریخ و فلسفۀ علم: مقالاتی از رشدی راشد و درباره‌ او» حسین معصومی همدانی https://www.hermespub.ir/product/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%88-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85/ باتشکر ویژه از آرش رسولیان به خاطر ضبط، تدوین، و انتخاب موسیقی از پادکست amusic تاریخ موسیقی https://castbox.fm/app/castbox/player/id1409959

چگونه تأکید در ریاضی‌سازی و زبان ریاضی طبیعت به انقلاب علمی قرن هفدهم منجر شد؟ آیا ریاضی‌گرایی مختص قرن هفدهم بود یا برگرفته از علوم یونانی و دوران اسلامی بود؟ آیا انقلابیان قرن هفدهم به دنبال تقدس‌زدایی از طبیعت بودند یا تقدس بخشیدن به آن؟ آیا بدون فهم ریشه‌های باستانی انقلاب علمی می‌توان فهم دقیقی از آن پیدا کرد؟ جلسۀ پرسش و پاسخ حلقۀ مطالعاتی تمنا با امیرمحمد گمینی دربارۀ کتاب «مبادی مابعدالمطبیعی علوم نوین» نوشتۀ آرتور برت. t.me/tamanacircle یازده دی ماه سال 1399

آیا بیرونی به حرکت زمین اعتقاد داشت؟ آیا ابوسعید سجزی نظریۀ حرکت زمین را مطرح کرده بود؟ سخنرانی امیرمحمد گمینی در موسسۀ شهر کتاب شهریور 99 لینک ویدیو https://www.instagram.com/tv/CEoeQCMpyYV/?igshid=ljsfjj8yzcu2

آیا بناهای باستانی چون برج رادکان و کعبه زرتشت رصدخانه بوده‌اند؟ تفاوت ابزارهای رصدی با ساعت آفتابی و تقویم خورشیدی چیست؟ مصاحبه احمد کریمی از مرکز نجومی گنبد مینا با امیرمحمد گمینی مردادماه ۱۳۹۹ تماشای مصاحبه https://www.instagram.com/tv/CDejI_VJcTz/?igshid=4avlnzg2dpp خواندن مقالات و دیدن تصاویر برای اطلاعات دقیق‌تر بررسی کابرد نجومی بنای کعبه زرتشت https://article.tebyan.net/99970 برج رادکان https://rtis2.ut.ac.ir/media/?f_name=paper_upload&path=uploads/articles/papers/Pages_from_Miras_elmi_7.pdf&activity_id=97650277

آیا ابن سینا نخستین کسی است که گذر زهره را از مقابل خورشید دیده است؟ چرا بعضی منجمان با امکان رؤیت گذر زهره مخالف بودند؟ نخستین بار چه کسانی و چرا به وجود لکه‌هایی روی خورشید اشاره کردند؟ مصاحبۀ مائده فرهوش از کافه‌آسترو با امیرمحمد گمینی https://www.instagram.com/cafeastro/ تیرماه 1399 متن مقالۀ پژوهشی این قسمت jihs.ut.ac.ir/article_36133.html ویدئوی این اپیزود https://www.instagram.com/tv/CCeGVR5l-Bj/?igshid=5bt951gsl3o9

چه عوامل اقتصادی و اجتماعی در ایجاد انقلاب علمی قرن هفدهم در غرب مؤثر بود؟ در اپیزود قبلی گفته شد که نظریۀ افول نه درست است و نه می‌تواند تفاوت تحولات علمی در غرب و شرق را توضیح دهد. بنابراین چرا علم غربی تفاوتی بنیادین با علم قرون میانه پیدا کرد؟ گفتگوی زندۀ اینستاگرامی گروه دوبلۀ نجومی صدای کیهان با امیرمحمد گمینی http://voiceofcosmos.ir/ http://instagram.com/voiceofcosmos تیرماه 1399 متن سخنرانی http://philosophy.mofidu.ac.ir/article_17928.html