Vroeg!

Hoe staat het met de literatuur? Cijfers over ontlezing, vooroordelen over lezen als elitaire hobby en berichtgeving uit het buitenland over verboden woorden en boeken stemmen ongerust. Gaat het eigenlijk wel goed met de literatuur? Moeten we ons zorgen maken? Of staan er aan de andere kant ook mooie ontwikkelingen op de rol? Te gast: Neerlandicus en Universitair hoofddocent Nederlandse Letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, Jeroen Dera

We zitten midden in de week van het tweedehands textiel en dan is het vandaag ook nog eens wereld aarde dag. Een goede aanleiding om het te hebben over een belangrijk thema: de kledingindustrie. Want die is vervuilend, onmenselijk en vooral: onnodig groot. Terwijl de nieuwsberichten over vervuiling, greenwashing en onmenselijke werkomstandigheden zich blijven opstapelen zie je als consument door de bomen het bos niet meer. Waar kan je je kleding het beste kopen, moet je überhaupt nog wel nieuwe kleding kopen en wat kan je het beste doen met dat ene oude shirt dat al veel te lang achter in je kast ligt? Jan praat erover met Emy Demkes, Journalist bij De Correspondent en gespecialiseerd in consumptie!

Vandaag een week geleden om 11 uur 's ochtends bezette een groep demonstranten het Maagdenhuis van de Universiteit van Amsterdam: een gebouw dat symbool staat voor studentenverzet. Wie zijn deze mensen, hoe wordt er op terug gekeken en wat zijn hun eisen? te gast: Jay, woordvoerder van Amsterdam Student Encampment, de organisatie verantwoordelijk voor de bezetting van het Maagdenhuis van vorige week. Ook te gast: Marjolein Kuijers aan, projectleider op het gebied van demonstratierecht en werkzaam bij mensenrechten Amnesty International.

Drie maanden geleden ging het staakt-het-vuren in Gaza in, maar inmiddels is de situatie misschien nog wel slechter dan daarvoor. Terwijl er wordt gepraat over een nieuw staakt-het-vuren voert Israël wederom dodelijke luchtaanvallen uit en stelde Israël deze week dat het Israëlische leger voor onbepaalde tijd in Gaza zal blijven. Hoe heeft het staakt-het-vuren zo kunnen mislukken? Wat betekent dit voor de toekomst van de Gazanen? En hoe kan Israël deze oorlog nog altijd voortzetten, terwijl er óók vanuit het binnenland verzet is? Daarover praat Jan deze ochtend met Thomas van Gool, projectleider Israël-Palestina bij vredesorganisatie PAX en Derk Walters, Midden-Oostenredacteur bij NRC.

Vandaag, precies 40 jaar geleden, ging in Hilversum het scherm op zwart. Medewerkers van alle omroepen legden een dag lang het werk stil nadat toenmalig minister Elco Brinkman de cao afwees. Of het nou gaat om te hoge werkdruk, te weinig loon of onveilige werkomstandigheden. Staken lijkt inmiddels een vanzelfsprekende manier om om druk uit te oefenen op een werkgever, maar dit is niet altijd zo geweest. Hoe vanzelfsprekend is het om te staken en hoe heeft de staakcultuur in Nederland zich ontwikkeld? te gast: Hendrik Noten, onderzoeker bij vakbond FNV en maker van de podcast Radio Vrij Nederland!

Veel meldingen over bijwerkingen bij het gebruik van anticonceptie, onverklaarbare lichamelijke klachten en foute diagnoses. Het is een greep uit de problemen waar vrouwen tegen aanlopen binnen de gezondheidszorg. Dat er iets moet gebeuren is dus helder en daarom voert Voices for Women, een organisatie die opkomt voor de rechten van vrouwen binnen de gezondheidszorg, vandaag actie op de dam door middel van een muzikaal protest. Voor ons meer dan genoeg redenen om in gesprek te gaan over dit onderwerp. te gast: arts, onderzoeker en directeur Rebecca Gomperts.

YouTubers kennen we al jaren en de laatste tijd is er vooral aandacht voor YouTubers aan de, al dan niet radicaal/extreem, rechtste kant van het politieke spectrum. Zo maakte de Netflix-serie 'Adolesence' over de invloed van deze online manosfeer veel los. Maar is er ook een ander geluid op het platform te vinden? Laten we dat het progressief linkse geluid noemen. Kritiek op rechts, op conservatievelingen, en ook op de eigen democraten? Ja zeker zijn die er! Hoe ziet hun content eruit? Hoe ver reikt hun invloed? Te gast: NRC-journalist Len Maessen!

Afgelopen weekend was het zover. Iran en de VS gingen met elkaar in gesprek. De VS eist dat er een einde komt aan Irans nucleaire programma. Daar wil Iran al jaren niks van weten. Maar waren die eventuele kernwapens echt de kern van het gesprek, of ging het eigenlijk over wat anders? Te gast: conflictonderzoeker bij Instituut Clingendael, Erwin van Veen.

Kun je een land nog een democratie noemen wanneer politieke tegenstanders aan de lopende band worden gearresteerd? Vandaag begint het eerste strafproces tegen de burgemeester van Istanbul. Ekrem Imamoglu, de grootste politieke tegenstander van de Turkse president Erdogan, verschijnt vandaag voor de rechter. Sinds de arrestatie van Ekrem Imamoglu is er bij veel Turken een grens bereikt. Waar president Recep Tayyip Erdoğan al jaren aan de democratie aan het tornen is, lijkt de maat nu vol te zijn. Maar wat ging er vooraf aan de arrestatie op 19 maart, hoe werkt een strafproces in Turkije, en hoe doe je dat? Demonstreren in een land waar de vrijheid van meningsuiting onder druk staat. Hierover gaat Jan in gesprek met Cevahir Varan, Turkije-kenner en journalist voor Bureau Buitenland!

Voor een betere toekomst voor mens, dier en planeet moeten we minder dieren en meer planten eten. Onze overheid hoopt dat we in 2030 naar een verhouding van 50% dierlijke en 50% plantaardige eiwitten gaan. Hoe gaat het met deze zogenaamde eiwittransitie? Gaan we de goede kant op? En hoe beweegt de vleesindustrie zich daarin? Te gast: Esther Molenwijk van Studio Plantaardig

Het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic maakte bekend dat Meta miljoenen boeken illegaal gebruikte voor de training van hun nieuwe AI-model. De database waar je jouw boek kan terug vinden is nu doorzoekbaar. Iedereen die benieuwd is of er inbreuk is gemaakt op diens auteursrecht kan dat opzoeken. Bekend is dat ook Nederlandse auteurs de dupe zijn geworden. Reden genoeg om eens dieper in de vraag te duiken: wat gebeurt er als je werk door een grote partij wordt gestolen om zonder toestemming hergebruikt te worden? Te gast: Jurist Charlotte Meindersma, gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht.

Wie denkt dat Nederland als welvarende verzorgingsstaat de zorg voor beperkten en chronisch zieken op orde heeft, heeft het mis. De situatie van zo'n twee miljoen Nederlanders vebetert onvoldoende en verslechtert in sommige gevallen zelfs. Daarmee houdt Nederland zich niet aan een VN-verdrag dat in 2016 getekend werd. Daarom dient koepelorganisatie Ieder(in) vandaag een petitie aan bij de Tweede Kamer. Kersvers Ieder(in)-directeur Deborah Lauria ging vanochtend met David in gesprek over de positie van de beperkten en chronisch zieken in Nederland.

Al jaren holt het muziekonderwijs in ons land achteruit. Muziekscholen sluiten 1 voor 1 hun deuren en op basisscholen lijkt muziekles uit het curriculum te zijn verdwenen. Muziekeducatie lijkt zo weer een 'elitaire hobby' te worden, iets voor 'erbij', tenwijl het volgens experts juist een onmisbaar vak is. Daarom, tijdens de week van de kindermuziek die deze week gaande is, duiken wij aankomend uur in het belang van muziekeducatie met opleidingsdocent Muziek op de pabo, Belén Kerkhoven

Het zijn landen waar je over algemeen weinig over hoort, maar de EU organiseert vandaag voor het eerst een top met Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Turkmenistan en het gastland Oezbekistan. Dat doet de EU natuurlijk niet zomaar: ondanks het feit dat we er maar weinig bij stilstaan, hebben we grote belangen in Centraal Azië. Wat wil de EU met deze top? En hoe belangrijk is de aan Rusland grenzende regio nu onze relatie met dat land misschien wel slechter is dan ooit? Dat en meer bespreekt Jan vandaag met Richard Ghiasy, Azië onderzoeker aan de Universiteit Leiden!

Een rapport van de Commissie Hamer concludeerde deze week dat het toeslagenschandaal een grote invloed had op de uithuisplaatsing van duizenden kinderen. Daarom duiken we vandaag jeugdrecht. Want wat gaat eraan een uithuisplaatsing vooraf en welke partijen zijn hierbij betrokken? Te gast: Marco Erkens, advocaat gespecialiseerd in jeugd- en familierecht.

Vandaag is het Wereld Autisme Dag, ook wel World Autism Awareness Day. Wereldwijd staat autisme in de schijnwerpers vandaag én wordt er aandacht geschonken aan de diversiteit binnen het spectrum van autisme. Te gast: Chanel Lodik, diversiteits consultant, en Suzanne Rouwhorst, voorzitter van Expertgroep Autisme & Onderwijs bij de Nederlandse Vereniging voor Autisme

Op 1 april hebben we het over grappen die zo ver gaan dat ze geen grappen meer zijn: complottheorieën. David ging in gesprek met NRC-journalist Wilmer Heck over de wereld achter de complottheorieën.

Vandaag begint de Week van de Lentekriebels, waarin Rutgers en de GGD scholen aansporen extra aandacht te geven aan seksuele en relationele vorming. Er gaat de afgelopen jaren veel misinformatie rond over het lesmateriaal, wat vooral wordt verspreid door de ultraconservatieve stichting Civitas Christiana. Belangrijk dus om vandaag bij Vroeg! een paar hardnekkige mythes over seksuele voorlichting te bespreken en wellicht te ontkrachten. Te gast: Belle Barbé, specialist in seksuele opvoeding en oprichter van de seksualiteitsschool.

Volgende week begint de maand van de filosofie, met het thema 'mij een zorg.' Vandaag een vooruitblik op die maand, waarin we praten we over klimaatverandering, natuurbehoud en persoonlijke verantwoordelijkheid. "Ook al hebben we niet graag te veel zorgen, als we helemaal niet zouden kunnen zorgen voor vrienden, buren, dieren, planten, en de wereld om ons heen, zou ons leven zinloos voelen." Zo valt te lezen op de site van de maand van de filosofie. We hebben het bij Vroeg! vaak over klimaatverandering en natuurbescherming. Het is een allesomvattend probleem waarin de oplossing vaak ver weg lijkt. Vandaag hebben wij twee filosofen uitgenodigd die wellicht wél de oplossing hebben. Zorg dragen voor de natuur en het klimaat, hoe doen we dat? En bij wie ligt de verantwoordelijkheid om die zorg te dragen? Daar praat Jan vandaag over met filosofen Naomi van Steenbergen en Erno Eskens.

Films over 'queer' zijn bestaan al zo lang als het medium zelf. Intussen zien we wereldwijd de onderdrukking van lhbtiq+-mensen toenemen. Zo worden transpersonen gewaarschuwd voor reizen naar de VS en wordt alles wat met 'gender' te maken heeft daar uit de overheidsteksten geschrapt. Wat betekent die conservatieve politieke wind voor de queer-film? In de week van de 'Roze Filmdagen' praat Els Knaapen erover door met filmkenner Rabia Sitabi.