World History-logo

World History

RFI

នៅ​រៀងរាល់​ថ្ងៃ​អាទិត្យ សេង ឌីណា នឹង​រាយរ៉ាប់​ពន្យល់​លោក​អ្នកស្តាប់ ​អំពី​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​របស់​មនុស្សជាតិ​ ចាប់តាំង​ពី​សម័យកាល​បុរេប្រវត្តិ រហូត​មកទល់នឹង​សម័យកាល​បច្ចុប្បន្ន ទាំង​ដំណើររឿង​របស់​មនុស្សជាតិ ទាំង​ប្រវត្តិ​ចក្រវាល ក៏ដូចជា ដំណើរវិវឌ្ឍ​នៃ​ចំណេះដឹង​របស់​មនុស្សជាតិ​ទៅលើ​ចក្រវាល។

Location:

United States

Genres:

Podcasts

Networks:

RFI

Description:

នៅ​រៀងរាល់​ថ្ងៃ​អាទិត្យ សេង ឌីណា នឹង​រាយរ៉ាប់​ពន្យល់​លោក​អ្នកស្តាប់ ​អំពី​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​របស់​មនុស្សជាតិ​ ចាប់តាំង​ពី​សម័យកាល​បុរេប្រវត្តិ រហូត​មកទល់នឹង​សម័យកាល​បច្ចុប្បន្ន ទាំង​ដំណើររឿង​របស់​មនុស្សជាតិ ទាំង​ប្រវត្តិ​ចក្រវាល ក៏ដូចជា ដំណើរវិវឌ្ឍ​នៃ​ចំណេះដឹង​របស់​មនុស្សជាតិ​ទៅលើ​ចក្រវាល។

Language:

Khmer


Episodes
Ask host to enable sharing for playback control

ប្រវត្តិរ៉ុកកែតអវកាស​រុស្ស៊ីធុន Soyuz

7/1/2023
រុស្ស៊ី គឺ​ជា​ប្រទេស​មហាអំណាច​ដ៏​ចម្បងមួយ នៅ​ក្នុង​វិស័យ​អវកាស នៅក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​ ជាមួយ​នឹង​បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត និង​យាន​អវកាស ដ៏​ល្បីល្បាញ​មួយ​នៅលើ​ពិភពលោក គឺ សូយូស (Soyuz)។ Soyuz ​ជា​បច្ចេកវិទ្យា​បន្សល់​ទុក​តាំង​ពី​សម័យ​សហភាព​សូវៀត ហើយ​ត្រូវបាន​អភិវឌ្ឍ​ចេញ​ពី​បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត V2 របស់​អាល្លឺម៉ង់ ដោយ​វិស្វករ​សូវៀត ឈ្មោះ Sergei Korolev ដែល​ត្រូវ​បាន​គេចាត់ទុក​ជា​បិតា​នៃ​កម្មវិធី​អវកាស​សូវៀត។ Sergei Pavlovich Korolev កើតនៅ​ឆ្នាំ១៩០៧ នៅ​ហ្ស៊ីតូមៀរ (Zhytomyr) ប្រទេស​អ៊ុយក្រែន ដែល​កាលណោះ ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​រង្វង់​ចក្រភព​រុស្ស៊ី និង​ក្រោយ​មកទៀត ជារដ្ឋមួយ​ ក្នុង​សហភាព​សូវៀត។ Korolev បាន​បញ្ចប់​ការ​សិក្សា​ពី​សាលាប៉ូលីតិចនិក​ក្រុងកៀវ និង​ពី​សកលវិទ្យាល័យ​ម៉ូស្គូ ដោយ​ចាប់យក​ជំនាញ​ខាង​វិស្វកម្ម​យន្តហោះ និង​ម៉ូទ័រ​រ៉ុកកែត ហើយ​​បាន​បង្កើត​ក្រុមការ​ងារស្រាវជ្រាវ​ផ្នែក​រ៉ុកកែតអវកាស​មួយ ដែល​បាន​ទទួលជោគជ័យ​ក្នុងការ​ផលិត​រ៉ុកកែត​ប្រើ​ឥន្ធនៈរាវ​ជាលើកទីមួយ ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​សូវៀត នៅ​ឆ្នាំ១៩៣៣។ ក៏ប៉ុន្តែ ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំក្រោយ​មក​ទៀត Korolev បាន​ក្លាយ​ជា​ជនរងគ្រោះ ដោយ​នយោបាយ​ឃោរឃៅ​នៃ​របបស្តាលីន ហើយ​បាន​ក្លាយ​ជា​អ្នក​ទោស​នយោបាយ នៅ​ឆ្នាំ១៩៣៨។ Korolev ត្រូវ​បាន​គេ​ធ្វើ​ទារុណកម្ម​ក្នុងគុក ហើយ​ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជូន​ទៅ​ដាក់​ក្នុងគុកនៅ​ស៊ីបេរី​ជាច្រើន​ខែ មុននឹង​​ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជូន​មក​ម៉ូស្គូវិញ ហើយ​តាមរយៈអន្តរាគមន៍​របស់ Andrei Tupolev (អ្នកបង្កើតយន្តហោះធុន Tupolev) Sergei Korolev ក៏​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់បញ្ចូល​ទៅ​ក្នុង​ក្រុមស្រាវជ្រាវ​វិទ្យាសាស្រ្ត​មួយ ជាមួយ​អ្នក​វិទ្យាសាស្រ្ត​​ផ្សេងទៀតដែល​ជាប់ទោស​នយោបាយ​ដូចគ្នា។ នៅ​ក្នុងអំឡុងពេលនោះ រុស្ស៊ី​កំពុង​ស្ថិត​ក្នុង​សង្គ្រាម​លោកលើកទី២ ហើយ​ Korolev ​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ឲ្យ​ទទួលបន្ទុក​ដឹកនាំ​​ស្រាវជ្រាវ​ផលិតរ៉ុកកែត ដើម្បី​ប្រជែង​ជាមួយ​នឹង​រ៉ុកកែត V2 របស់​អាល្លឺម៉ង់ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៥ នៅ​ក្រោយ​ពេល​កងទ័ព​សូវៀត វាយ​ដណ្តើម​កាន់កាប់​ទីតាំង​រ៉ុកកែត​របស់​អាល្លឺម៉ង់ ដោយ​រឹបអូសបាន​ទាំង​តួរ៉ុកកែត និង​ប្លង់​រ៉ុកកែត V2, Korolev ក៏​ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជូន​ឲ្យ​ទៅ​​អាល្លឺម៉ង់ ដើម្បី​​មើលការខុសត្រូវ​ក្នុងការ​នាំយក​បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត V2 ​នេះ​ទៅ​ផលិត​ជា​រ៉ុកកែត​ថ្មី សម្រាប់​សហភាព​សូវៀត។ ចេញ​ពី​ម៉ូដែល​រ៉ុកកែត V2 នេះ Korolev បាន​ផលិតចេញ​ជា​មីស៊ីល​បាលីស្ទិក​រយៈចម្ងាយ​ខ្លី​មួយ​ប្រភេទ ដែលគេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា Scud ហើយ​ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រើ​ជាទូទៅ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សម័យ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់។ បន្ទាប់មកទៀត នៅ​ឆ្នាំ១៩៥៣ Korolev បាន​ចាប់ផ្តើម​រៀបចំផលិត​រ៉ុកកែតប្រភេទ​ថ្មីមួយទៀត គឺ​រ៉ុកកែត​ធុន R-7 ដែល​ជា​មីស៊ីលបាលីស្ទិក​អន្តរទ្វីប​​ដំបូង​បង្អស់​នៅលើ​ពិភពលោក អាច​បាញ់បាន​ចម្ងាយ​​រហូតដល់​ទៅ ៨០០០គីឡូម៉ែត្រ ហើយ​អាច​ផ្ទុក​ក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ​ កម្លាំង ពី៣ ទៅ ៥មេហ្កាតោន។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រៅពីជា​មីស៊ីល​បាលីស្ទិក​អន្តរទ្វីប​ផ្ទុក​ក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ R-7 ក៏​ត្រូវ​បាន​គេយក​ទៅប្រើ​ជា​រ៉ុកកែតអវកាស​ផងដែរ... ជារ៉ុកកែតអវកាស ដែល​បាន​ដើរតួនាទី​យ៉ាងសំខាន់​បំផុត នៅក្នុង​វិស័យ​អវកាស​របស់​សូវៀត។ R-7 គឺជាប្រភេទ​រ៉ុកកែត ដែល​មាន​ពីរកំណាត់ ដោយ​នៅ​កំណាត់ទីមួយ មានតួរ៉ុកកែត​ធំមួយ​នៅចំកណ្តាល បំពាក់ទៅដោ​យម៉ូទ័រ​ (ធុន RD-108)ចំនួន ២គ្រឿង អមទៅដោយ​ប៊ូស្ទ័រ​ចំនួន ៤ នៅ​ជុំវិញ ដោយ​ប៊ូស្ទ័រនីមួយៗ បំពាក់ទៅដោយ​ម៉ូទ័រ​ (ធុន RD-107)ចំនួន ១គ្រឿង។ ខុសពី​រ៉ុកកែតអវកាស​ភាគច្រើន ដែល​មាន​ប៊ូស្ទ័រ​ប្រើ​ឥន្ធនៈរឹង ប៊ូស្ទ័រ​ទាំង ៤គ្រឿង របស់​រ៉ុកកែត​ធុន R-7 គឺ​ជា​ប្រភេទ​រ៉ុកកែត​ប្រើ​ឥន្ធនៈរាវ ដែលមានន័យថា នៅ​ក្នុង​រ៉ុកកែត R-7 ទាំងមូល រាប់ចាប់តាំង​ពី​ប៊ូស្ទ័រ ​តួរ៉ុកកែតកំណាត់​ទីមួយ រហូត​ទៅដល់​​កំណាត់​ទីពីរ សុទ្ធតែ​ប្រើ​ឥន្ធនៈរាវ​ដូចគ្នា​ទាំងអស់ គឺ​ឥន្ធនៈប្រភេទ KeroLox ពោលគឺ កេរ៉ូសែន និង​អុកស៊ីសែន​រាវ។ រ៉ុកកែត R-7 ត្រូវបានគេ​បាញ់បង្ហោះ​ប្រកប​ដោយ​ជោគជ័យ​ជាលើកទីមួយ នៅថ្ងៃទី២១ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៥៧។ នៅថ្ងៃទី៤ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៧ រ៉ុកកែត R-7 ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅប្រើ ដើម្បី​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប​ដំបូងបង្អស់​នៅ​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​មនុស្សជាតិ គឺ​​ផ្កាយរណប Sputnik។ មួយខែក្រោយ​មកទៀត នៅថ្ងៃទី៣ វិច្ឆិកា នៅ​ក្នុងពេល​ដែល​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​នៅ​មិនទាន់បាន​ទទួល​ជោគជ័យ ក្នុងការ​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប​បាន​មួយគ្រឿង​នៅឡើយ Korolev និង​ក្រុមការងារ​បាន​ប្រើ​រ៉ុកកែត R-7 ដើម្បី​បាញ់បង្ហោះ​​យានអវកាស​ទីពីរ ទៅ​ក្នុង​គន្លង​តារាវិថី។ បេសកកម្មនេះ​ត្រូវបាន​គេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា Sputnik-2 ​ដែល​នៅលើនោះ ​មានដឹកឆ្កែ​ឈ្មោះ “ឡៃកា” ទៅជាមួយ ដោយ​ត្រូវ​បាន​បាញ់បង្ហោះ​ប្រកប​ដោយ​ជោគជ័យ ទៅ​ដាក់​ក្នុង​គន្លង​តារាវិថី។ ចាប់ពីពេលនោះមកKorolev និង​ រ៉ុកកែត R-7 បាន​សម្រេច​ជោគជ័យជាប្រវត្តិសាស្រ្ត​ជាច្រើន​ផ្សេងទៀតជាបន្តបន្ទាប់គ្នា៖...

Duration:00:10:58

Ask host to enable sharing for playback control

ប្រវត្តិរ៉ុកកែត Ariane របស់​អឺរ៉ុប

6/10/2023
រ៉ុកកែត​ Ariane-5 គឺ​ជា​រ៉ុកកែត​ដ៏មាន​ប្រសិទ្ធភាព និង​មាន​អត្រាជោគជ័យ​ខ្ពស់ ហើយ​ជា​គន្លឹះជួយ​ឲ្យ​អឺរ៉ុប​បាន​គ្រប់គ្រង​ទីផ្សារ​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប​ពាណិជ្ជកម្ម នៅ​ក្នុងរយៈពេល​ជាច្រើន​ឆ្នាំ។ ក៏ប៉ុន្តែ មុននឹង​ឈាន​មក​ដល់​ជោគជ័យ​នេះ កម្មវិធីរ៉ុកកែតអវកាស​របស់​អឺរ៉ុប​បាន​ឆ្លងកាត់​នូវ​បរាជ័យ​ជាច្រើន រហូត​ស្ទើរតែ​ត្រូវ​បាន​គេ​បោះបង់ចោល។ នៅក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ១៩៦០ នៅ​ក្នុងពេល​ដែល​វិស័យអវកាស​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​សហភាព​សូវៀត​​កំពុង​បោះជំហាន​ទៅមុខយ៉ាងលឿន នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​ការ​ប្រជែង​អវកាស ក្នុង​សង្គ្រាមត្រជាក់ នៅ​អឺរ៉ុប​ឯណេះវិញ វិស័យអវកាស​ត្រូវ​ជាប់គាំងទៅមុខមិនរួច ដោយ​ការព្យាយាម​បង្កើត​កម្មវិធី​អវកាស​រួមគ្នា ក្នុង​ក្របខណ្ឌ​អឺរ៉ុប ជាពិសេស គម្រោង​ផលិត​រ៉ុកកែត​អវកាស « Europa » ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ។ ស្ថិត​នៅ​ក្នុងស្ថានភាព​ជាប់គាំង ក្នុង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ក្របខណ្ឌ​អឺរ៉ុប​នេះ បារាំង តាមរយៈ​មជ្ឈមណ្ឌលអវកាស ដែល​ហៅ​ជា​ភាសា​បារាំង​ថា Centre nationale d’études spatiales ហៅកាត់​ថា CNES ក៏បាន​ផលិត​រ៉ុកកែតអវកាស​ផ្ទាល់​ខ្លួនឯង គឺ​រ៉ុកកែត​ធុន Dimant ដែល​ត្រូវ​បាន​បាញ់បង្ហោះ​ដោយជោគជ័យ​ជាលើកទីមួយ នៅ​ឆ្នាំ១៩៦៥។ តាមរយៈ​ជោគជ័យ​នេះ បារាំង​ក៏​បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​មហាអំណាច​អវកាស​ទីបី បន្ទាប់​ពី​អាមេរិក និង​សូវៀត ក៏ប៉ុន្តែ រ៉ុកកែត​ធុន Diamant នេះ ក៏​នៅតែ​មិន​អាច​ជួយ​ឲ្យបារាំង និង​អឺរ៉ុប​មាន​ឯករាជ្យ​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​អវកាស​បាននោះដែរ ដោយសារ​តែ​វា​ជា​ប្រភេទ​រ៉ុកកែត​ធុនតូច អាច​ផ្ទុក​ទម្ងន់​បានត្រឹមប្រមាណ​ជា ២០០គីឡូក្រាម​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ទៅ​គន្លង​តារាវិថី​ទាប (Low Earth Orbit) ដែល​ជា​ហេតុធ្វើ​ឲ្យ​ការ​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយ​រណប​ជាច្រើន​របស់​​អឺរ៉ុប​ត្រូវ​ពឹងផ្អែក​លើ​រ៉ុកកែត​របស់​អាមេរិក។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​​បារាំង​នៅតែ​បន្តព្យាយាម​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ក្នុងក្របខណ្ឌ​អឺរ៉ុប ដើម្បី​ឈាន​ទៅ​ផលិត​រ៉ុកកែត​ធុនធ្ងន់ផ្ទាល់​ខ្លួនឯង ដោយ​មិន​ចាំបាច់​ពឹង​លើ​អ្នកដទៃ។ គម្រោង​អវកាស​អឺរ៉ុប ដែល​បារាំង​ចង់ធ្វើ ដោយ​មាន​ប្រទេស ៣ ជា​ជំហរ គឺ​បារាំង អង់គ្លេស និង​អាល្លឺម៉ង់។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលនោះ អាល្លឺម៉ង់​មិនសូវ​ជា​ចាប់អារម្មណ៍​ចង់​ចូលរួម ដោយសារ​តែ​​មើល​ឃើញ​ពី​បរាជ័យ​ក្នុងគម្រោង « Europa » កាលពីមុន។ ចំណែក​អង់គ្លេស​វិញ ក៏មិនសូវ​ជា​ចង់​ចំណាយលុយ​​លើ​គម្រោង​ផលិត​រ៉ុកកែត​ថ្មី ដោយសារ​តែ​រំពឹង​លើ​រ៉ុកកែត​របស់​ណាសា។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីៗ​ត្រូវ​ប្រែប្រួល ជាមួយ​នឹង​បញ្ហា​ចម្រូងចម្រាស​ជាមួយ​អាមេរិក ជុំវិញ​ការ​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប​អឺរ៉ុប ឈ្មោះ Symphonie។ Symphonie គឺ​ជា​ប្រភេទ​ផ្កាយរណប​ទូរគមនាគមន៍ ដែល​ផលិតឡើង​ ក្នុង​គម្រោង​រួមគ្នា រវាង​បារាំង និង​អាល្លឺម៉ង់ ហើយ​ដែល​ត្រូវ​បាញ់បង្ហោះ​ទៅដាក់​ក្នុង​គន្លងតារាវិថី Geostationnary ពោលគឺ ទៅដល់​រយៈកម្ពស់​រហូតដល់​ទៅ​ជាង ៣៥ម៉ឺន​គីឡូម៉ែត្រ​ពីដី។ ដោយសារ​តែ​អឺរ៉ុប​មិនមាន​រ៉ុកកែត​ធុនធ្ងន់​អាច​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប​នេះ​បាន គេ​ក៏​​ត្រូវការ​ទៅ​ពឹងអាមេរិក​ ដែល​នៅ​ពេលនោះ គឺ​ជា​ប្រទេស​មួយគត់ នៅ​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​លោកខាងលិច ដែល​មាន​រ៉ុកកែត​អវកាស​ធុនធ្ងន់ មានសមត្ថភាព​អាច​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប Symphonie ​នេះ​បាន។ នៅពេលនោះ អាមេរិកយល់ព្រម​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប Symphonie ឲ្យ​អឺរ៉ុប ក៏ប៉ុន្តែ ដោយ​ភ្ជាប់​ជាមួយ​នឹង​លក្ខខណ្ឌមួយ គឺ ​​ផ្កាយរណបនេះ ​អឺរ៉ុប​អាច​យក​ទៅប្រើប្រាស់​បានសម្រាប់​តែ​អឺរ៉ុប​ខ្លួនឯងតែ​ប៉ុណ្ណោះ ដោយ​មិន​ត្រូវ​យក ទៅធ្វើ​អាជីវកម្ម​​នៅលើ​ទីផ្សារ​ទូរគមនាគមន៍​​​នោះទេ។ ការណ៍​ដែល​អាមេរិក​ដាក់លក្ខខណ្ឌ​បែបនេះ គឺ​ដើម្បី​ការពារ​ចំណែកទីផ្សារ​របស់ខ្លួន ពី​ការ​ប្រកួតប្រជែង​ពី​អឺរ៉ុប ក៏ប៉ុន្តែ សម្រាប់​អឺរ៉ុប​ នេះ​គឺ​ជា​ការ​ដាស់ស្មារតី​ឲ្យ​ភ្ញាក់ខ្លួនថា ដើម្បី​អាច​មាន​នយោបាយ​អវកាស​ឯករាជ​ផ្ទាល់​ខ្លួនឯង អាច​ទាញយកផលចំណេញ​ពី​សក្តានុពល​វិស័យអវកាស​​ដោយ​ពេញលេញ​សម្រាប់​ខ្លួនឯង អឺរ៉ុប​ចាំបាច់​ត្រូវតែ​មាន​​​រ៉ុកកែតអវកាស​ផ្ទាល់ខ្លួនឯង។ នៅទីបំផុត​ទៅ នៅ​​ឆ្នាំ១៩៧៣ បារាំង​ក៏បាន​ទទួល​ជោគជ័យ ក្នុងការ​បញ្ចុះបញ្ចូល​​អាល្លឺម៉ង់ និង​អង់គ្លេស ព្រមទាំង​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ទៀត ឲ្យ​​ចូល​រួម​បង្កើត​កម្មវិធី​អវកាស​រួមគ្នា ហើយគម្រោង​អភិវឌ្ឍ​រ៉ុកកែត​ “អារីយ៉ាន” ​ក៏​បាន​ចាប់កំណើតឡើង ដោយ​មាន​បារាំង​ជា​អ្នក​ចេញមុខ​រ៉ាប់រង​ការចំណាយច្រើន​ជាងគេ ​​ការគ្រប់គ្រង​គម្រោង​ផលិត​រ៉ុកកែត​អារីយ៉ាន​ក៏​ត្រូវ​បាន​ប្រគល់​ទៅ​ឲ្យ​មជ្ឈមណ្ឌលអវកាសបារាំង (CNES) ហើយ​ទីតាំង​បាញ់បង្ហោះ​រ៉ុកកែត​ក៏​​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ទឹកដី​បារាំង គឺ​មជ្ឈមណ្ឌល​អវកាស​ “គូរូ” នៅ​ខេត្ត​ហ្គីយ៉ាន (ដែនដីនាយសមុទ្រ​របស់​បារាំង)។ រ៉ុកកែត​អារីយ៉ាន​លើកដំបូង​បង្អស់ គឺ Ariane-1 ​ត្រូវ​បាន​គេ​ផលិត ​និង​បាញ់បង្ហោះ​ប្រកប​ដោយ​ជោគជ័យ​ជាលើកទីមួយ​ នៅថ្ងៃទី២៤ ខែ​ធ្នូ​ ឆ្នាំ១៩៧៩។ គិតជាសរុប ក្នុងរយៈពេល​ជាង ៤០​ឆ្នាំ​កន្លងទៅនេះ រ៉ុកកែត​អារីយ៉ាន​​​ធ្លាប់​ត្រូវ​បាន​អភិវឌ្ឍ​ចេញ​ជា...

Duration:00:09:00

Ask host to enable sharing for playback control

ប្រវត្តិរ៉ុកកែត៖ យានចម្លងអវកាស (Space Shuttle)

5/26/2023
ក្រោយពី​ទទួល​​ជោគជ័យ​​ក្នុងការ​បញ្ជូន​មនុស្ស​ទៅ​ចុះចត​លើ​ដីព្រះចន្ទ ក្នុង​គម្រោង​អាប៉ូឡូ ទីភ្នាក់ងារ​ណាសា ដែល​កញ្ចប់​ថវិកា​ត្រូវ​កាត់បន្ថយ​ច្រើន ក៏​បាន​សម្រេច​បញ្ចប់​គម្រោង​ផលិត​រ៉ុកកែត Saturn V ហើយ​ងាកមក​ផ្តោត​លើ​គម្រោង​ថ្មី គឺ​យាន​ចម្លង​អវកាស (Space Shuttle) ក្នុងគោលដៅ​បង្កើត​ប្រព័ន្ធ​ដឹកជញ្ជូនអវកាសមួយ ដែល​អាច​ប្រើ​បាន​ច្រើន​ដង ហើយ​មាន​តម្លៃ​ថោកជាង​រ៉ុកកែត​ក្នុងគម្រោង​អាប៉ូឡូ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៩ នៅពេលដែល Niel Armstrong និង Buzz Aldrin ​ឈានជើង​ជាន់ដី​ព្រះចន្ទ អាមេរិក​ក៏​បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​ដែល​ទទួលជោគជ័យ ក្នុង​ការប្រជែង​អវកាស ដោយ​យក​ឈ្នះ​លើ​សហភាព​សូវៀត ហើយ​ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា កម្មវិធី​អាប៉ូឡូ ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​បង្កើតឡើងមក​ក្នុង​គោលដៅចម្បង​ ដើម្បី​​ប្រណាំង​ប្រជែង​បញ្ជូន​មនុស្ស​ទៅ​ចុះចត​លើ​ដីព្រះចន្ទ​នេះ ក៏​ត្រូវ​ឈាន​មក​ដល់​ចំណុច​របត់​ដ៏​សំខាន់​មួយផងដែរ។ ជាមួយនឹង​នឹង​កញ្ចប់​ថវិកា​ដែល​ត្រូវ​កាត់បន្ថយ​ដោយ​សភា​អាមេរិក ទីភ្នាក់ងារ​ណាសា​ក៏​បាន​ងាកចេញ​ពី​រ៉ុកកែត Saturn V នៃ​គម្រោង​អាប៉ូឡូ ទៅបង្កើត​គម្រោង​ថ្មី​មួយទៀត គឺ​យានចម្លងអវកាស (Space Shuttle)។ គោលគំនិត​ចម្បង នៃ​គម្រោង​​យានចម្លង​អវកាស​នេះ គឺ​ចង់​ជំនួស​ការប្រើ​រ៉ុកកែត ដែល​បាញ់បានតែម្តង ហើយ​ត្រូវ​បោះចោល ដែល​ត្រូវ​ចំណាយលុយច្រើន ដោយ​ការប្រើ​​​រ៉ុកកែត និង​យាន​អវកាស ដែល​អាចប្រើ​បានច្រើន​ដង ដើម្បី​​អាច​កាត់បន្ថយ​ការ​ចំណាយ នៅ​ក្នុង​​​ការធ្វើ​ដំណើរ​ទៅក្នុង​ទីអវកាស​។ Space Shuttle នៅ​ក្នុង​គម្រោង​ថ្មី​នេះ មានទម្រង់​ជា​កូនកាត់ គឺ​ពាក់កណ្តាល​ជាយន្តហោះ និង​ពាក់កណ្តាល​ជា​រ៉ុកកែត។ ក្នុងនោះ តួយាន ដែលណាសា​ហៅជាភាសាអង់គ្លេស​ថា « Orbiter » មាន​ស្លាប និង​មាន​កង់ ដែល​អាច​ចុះចត​​ដូច​យន្តហោះ ក៏ប៉ុន្តែ នៅលើ​យាន​នេះ មាន​ម៉ូទ័រ​ចំនួន ៣គ្រឿង ដែល​ជា​ប្រភេទ​ម៉ូទ័ររ៉ុកកែតអវកាស ធុន RS-25 សម្រាប់​ប្រើ​នៅពេល​បាញ់បង្ហោះ​យាន​ចេញ​ពី​ដី។ នៅពេល​បាញ់ចេញ​ពីដី Space Shuttle ត្រូវ​ភ្ជាប់​ជាមួយ​នឹង​ធុងឥន្ធនៈ​ដ៏ធំមួយ​នៅ​កណ្តាល ដែល​មាន​ផ្ទុក​អុកស៊ីសែន និង​អ៊ីដ្រូសែន​រាវ សម្រាប់​ម៉ូទ័រ RS-25 ទាំង ៣គ្រឿង ហើយ​នៅ​អមសងខាង​ធុងឥន្ធនៈ​នេះ មាន​ភ្ជាប់​​ប៊ូស្ទ័រ​ចំនួន​ពីរ ដែល​​ជា​ប្រភេទ​ប៊ូស្ទ័រ​ប្រើ​ឥន្ធនៈ​រឹង (Solid fuel)។ ម៉ូទ័រ RS-25 ទាំង៣គ្រឿង បូករួម​ជាមួយ​នឹង​​ប៊ូស្ទ័រ​ទាំង​សងខាង​របស់ Space Shuttle នេះ បង្កើត​ជា​កម្លាំងរុញ​សរុប​ជាង ៣០​មេហ្កាញូតុន (កម្លាំងខ្លាំងជាង Falcon Heavy របស់​ក្រុមហ៊ុន SpaceX បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ទៅទៀត) ហើយ​អាច​ផ្ទុក​ទម្ងន់​​បាន​ជាង ២៤តោន ទៅ​ដល់​គន្លង​តារាវិថី​ទាប (Low Earth Orbit)។ ក្រោយ​ពី​បាញ់ចេញ​ពីដី ប៊ូស្ទ័រ​ទាំងពីរ អាច​មាន​ដំណើរការ​រយៈពេល ២នាទី ទើប​អស់​ឥន្ធនៈ ហើយ​ត្រូវ​ផ្តាច់ខ្លួន​ចេញ មុននឹង​បើកឆ័ត្រយោង​​ទម្លាក់​ខ្លួនសន្សឹមៗ​​ទៅ​លើ​ទឹកសមុទ្រ ដោយ​មាន​នាវា​នៅ​រង់ចាំ ដើម្បី​ស្រង់​ចេញ​ពី​ទឹក យក​ទៅ​​ជួសជុល​កែលម្អ ទុកប្រើ​នៅពេល​ក្រោយ។ ចំណែក តួយាន ឬ Orbiter ឯណោះវិញ​ ម៉ូទ័រ RS-25 ទាំង ៣គ្រឿង​ អាច​មាន​ដំណើរការ​រហូតដល់​ទៅ ៨​នាទី​​ឯណោះ ពោលគឺ រហូតទាល់តែ​អាច​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅដល់​ក្នុង​គន្លង​តារាវិថី ទើប​ប្រើ​អស់​ឥន្ធនៈ ហើយ​ធុងឥន្ធនៈ​ក៏​ត្រូវ​ផ្តាច់​ចេញ​ពី​​តួយាន។ ក្រោយ​ពី​បញ្ចប់​បេសកកម្ម, តួយាន (Orbiter) ដែល​មាន​ស្រោបជុំវិញ​ទៅ​ដោយ​ខែល​ការពារ​កម្តៅ ត្រូវ​ធ្វើ​ដំណើរ​ត្រឡប់​ចូល​មក​ក្នុង​ស្រទាប់​បរិយាកាស​ផែនដី​វិញ ដើម្បី​សំដៅ​ទៅ​ចុះចត​នៅ​ទីតាំងដើមវិញ គឺ​​នៅ​ឯ​មជ្ឈមណ្ឌល​អវកាស​របស់​ណាសា​នៅ Cape Canaveral រដ្ឋ​ផ្លរីដា​។ យានចម្លង​អវកាស​ឈ្មោះ Columbia ត្រូវ​បាន​គេ​បាញ់បង្ហោះ​ដោយ​ជោគជ័យ​ជាលើកទីមួយ នៅ​ថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៨១ ដោយ​បាន​ដឹកអវកាស​យានិក​ចំនួន ២រូប ទៅ​ក្នុង​គន្លង​តារាវិថី មុននឹង​វិលត្រឡប់​មក​ចុះចត​លើ​ដីវិញ​ដោយ​សុវត្ថិភាព ពីរថ្ងៃក្រោយ​មក​ទៀត។ រាប់ចាប់តាំង​ពី​ពេលនោះមក រហូត​មកទល់​នឹង​ឆ្នាំ២០១១ Space Shuttle ចំនួន ៥គ្រឿង ត្រូវ​បាន​គេ​ផលិត និង​ដាក់​ឲ្យប្រើប្រាស់ គឺ​ Columbia, Challenger, Discovery, Atlantis និង Endeavour ដោយ​យាន​ទាំង ៥គ្រឿងនេះ បាន​បំពេញ​បេសកកម្ម​ទៅក្នុង​គន្លង​តារាវិថី​ជុំវិញ​ផែនដី គិត​ជាសរុប​ចំនួន ១៣៥​លើក ក្នុងនោះ រួមមាន​ទាំង​បេសកកម្ម​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប បេសកកម្មបង្ហោះ​ និង​ជួសជុលថែទាំ​តេឡេស្កុបអវកាស​ហឺបល បេសកកម្ម​ដំឡើង​ស្ថានីយ៍អវកាសអន្តរជាតិ ក៏​ដូចជា បេសកកម្ម​ដឹកជញ្ជូន​សម្ភារៈ និង​អវកាសយានិក​ទៅមក រវាង​ផែនដី និង​ស្ថានីយ៍អវកាស​អន្តរជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែ ជាមួយនឹង​ជោគជ័យ​នេះ Space Shuttle ​ក៏​បាន​ឆ្លង​កាត់​នូវ​បរាជ័យ​ដ៏​ចម្បង​ចំនួន​ពីរ​លើក​ផងដែរ គឺ​ការផ្ទុះ​ Challenger នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៦ និងការផ្ទុះ Columbia នៅឆ្នាំ២០០៣ ដែលបណ្តាល​ឲ្យ​អវកាសយានិក​សរុប ១៤រូប ត្រូវ​បាត់បង់​ជីវិត។ នៅ​ឆ្នាំ២០០៤ មួយឆ្នាំ​ក្រោយ​ការផ្ទុះ Columbia លោក​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក ចច ដាបិលយូ ប៊ូស ក៏​បាន​សម្រេច​​ថា ​នឹង​ដាក់​ Space Shuttle...

Duration:00:10:03

Ask host to enable sharing for playback control

រ៉ុកកែតអាល្លឺម៉ង់ V2៖ ឫសគល់​នៃ​បច្ចេកវិទ្យារ៉ុកកែតសម័យទំនើប

4/3/2023
រ៉ុកកែត​អវកាស (ក៏ដូចជា​​រ៉ុកកែត​​យោធា) មាន​ឫសគល់​​​ចេញ​ពី​ការរកឃើញ​រំសេវ និង​កាំជ្រួច​បាញ់​ជាការកម្សាន្ត នៅ​​ចិន​សម័យបុរាណ ហើយ​មាន​​​មូលដ្ឋាន​វិទ្យាសាស្រ្ត ពី​ច្បាប់​ចលនា​របស់​អ៊ីសាក់ ញូតុន។ ក៏ប៉ុន្តែ បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត​សម័យទំនើប ដែល​គេ​ប្រើ​ជាទូទៅ នៅ​ក្នុង​សម័យកាល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ មាន​ឫសគល់​ចេញ​ពី​អាវុធ​ដ៏​សំខាន់​មួយ របស់​អាល្លឺម៉ង់​ណាស៊ី ក្នុង​សម័យ​សង្គ្រាម​លោក​លើកទីពីរ គឺ​រ៉ុកកែត ដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា V-2​ រចនាឡើង​ដោយ​វិស្វកររ៉ុកកែត​ដ៏ល្បី​របស់​អាល្លឺម៉ង់ គឺ Wernher von Braun។ Wernher von Braun កើត​នៅ​ថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩១២ នៅក្នុងត្រកូល​​ស្តុកស្តម្ភ​មួយ​ នៅ​អាល្លឺម៉ង់។ ​ជាក្មេង ដែល​ពីដំបូង​មិន​សូវ​ជា​រៀន​ពូកែ​ប៉ុន្មាននោះទេ ជាពិសេស មិនសូវពូកែ​ខាង​មុខវិជ្ជា​វិទ្យាសាស្រ្ត គឺ​គណិតវិទ្យា និង​រូបវិទ្យា ក៏ប៉ុន្តែ ជា​ក្មេង​ដែល​​ដក់ចិត្តខ្លាំង​ទៅលើ​ផ្នែក​អវកាស និង​តារាសាស្រ្ត។ ចំណុចរបត់ចម្បង​​ ដែល​នាំ von Braun ​ទៅ​រក​ដំណើរជីវិត​ជា​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ គឺ​កើតឡើង នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ឆ្នាំ១៩២៥។ នៅ​ពេល​នោះ von Braun ដែល​មាន​វ័យ ១៣ឆ្នាំ បាន​អាន​សៀវភៅមួយក្បាល​​និពន្ធ​ដោយ​​អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​អាល្លឺម៉ង់​​មួយរូប ដែល​ត្រូវបានគេ​ចាត់បញ្ចូល​ទៅក្នុង​ចំណោម​បិតាស្ថាបនិក​ទាំង៣រូប នៃ​វិទ្យាសាស្រ្ត​រ៉ុកកែត គឺ Hermann Oberth ។ សៀវភៅ​​នេះ​និយាយ​អំពី​​ចក្ខុវិស័យ​ក្នុងការប្រើ​រ៉ុកកែត នៅ​ក្នុងការ​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅកាន់ទីអវកាស ដែលជាប្រធានបទ​ត្រូវនឹង​ចំណង់ចំណូលចិត្ត​របស់ von Braun ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងសៀវភៅនេះ មាន​ចំណុច​បច្ចេកទេសជាច្រើន ដែលពិបាកយល់ ដោយសារ​តែ von Braun ​មិនសូវពូកែ​ខាង​រូបវិទ្យា និង​គណិតវិទ្យា។ ចាប់ពីពេលនោះហើយ ដែល von Braun ចាប់ផ្តើម​យកចិត្ត​ទុកដាក់ ប្រឹងប្រែង​រៀនសូត្រ​ រហូត​បាន​ក្លាយ​ជា​សិស្សឆ្នើម​មួយរូប​នៅ​សាលារៀន។ Von Braun បាន​រៀនចប់​ថ្នាក់​វិស្វករខាង​​មេកានិក ហើយ​បន្ត​ការសិក្សា​រហូត​បាន​បញ្ចប់​សញ្ញា​បត្រ​ថ្នាក់​បណ្ឌិត ពី​​សកលវិទ្យាល័យ​ក្រុងប៊ែរឡាំង។ ​ក្នុង​ពេល​ជាមួយគ្នា von Braun ក៏​បាន​ចូលរួម​យ៉ាងសកម្ម​ផងដែរ នៅ​ក្នុង​ក្រុមសិក្សាស្រាវជ្រាវ​ខាង​រ៉ុកកែត ជាពិសេស គឺ​បាន​ទៅធ្វើ​ជា​ជំនួយការ​ឲ្យ​ Hermann Oberth នៅ​ក្នុង​ការ​ស្រាវជ្រាវ និង​ពិសោធន៍ ទៅលើ​ម៉ូទ័រ​រ៉ុកកែត ដែល​ប្រើ​ឥន្ធនៈរាវ (Liquid-fuel)។ គិតត្រឹម​ចុងឆ្នាំ១៩៣៤ ក្រុមការងារ​របស់ von Braun បាន​ផលិត និង​សាកល្បង​ប្រកប​ដោយ​ជោគជ័យ នូវរ៉ុកកែត​​ប្រើ​ឥន្ធនៈរាវ​ចំនួន​ពីរដើម ដែល​អាច​ហោះឡើង​ទៅដល់​រយៈកម្ពស់ ២៤០០ម៉ែត្រ​ពីដី ដែល​ជា​រយៈកម្ពស់​មួយ​ដ៏ខ្ពស់​ សម្រាប់​បច្ចេកវិទ្យារ៉ុកកែត ក្នុងសម័យកាល​នោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ គិតមកទល់នឹង​ពេលនោះ អាល្លឺម៉ង់​ ដែល​ស្ថិត​ក្រោម​​កាន់​អំណាច​របស់​ហ៊ីត្លែរ បាន​ហាមឃាត់​​​ការ​សិក្សា និង​សាកល្បង​រ៉ុកកែត​ជាលក្ខណៈ​ឯកជន​ ដោយគ្រប់គម្រោង​សិក្សាស្រាវជ្រាវ​លើ​រ៉ុកកែត​ទាំងអស់​ ត្រូវ​ដាក់​​ឲ្យ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​កងទ័ព ហើយ​ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមកទៀត នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​ពិភពលោក​​កំពុង​ឆាបឆេះ​ដោយ​សង្គ្រាម (​សង្គ្រាម​លោក​លើកទី២) von Braun ​ក៏​ត្រូវ​បាន​តែងតាំង​ឲ្យដឹកនាំ​ក្រុមស្រាវជ្រាវ​ដ៏ធំមួយ​របស់​កងទ័ព​អាល្លឺម៉ង់។ គោលដៅ គឺ​យកបច្ចេកវិទ្យារ៉ុកកែត ទៅផលិត​ជា​អាវុធ ដើម្បី​ប្រើ​នៅ​ក្នុង​សង្គ្រាម​ ហើយ​អាវុធ​ ដែល​ von Braun ផលិតបាន ​សម្រាប់​កងទ័ព​អាល្លឺម៉ង់​នៅពេលនោះ គឺ​រ៉ុកកែត ដែលគេ​ឲ្យឈ្មោះថា V-2។ រ៉ុកកែត V-2 ​នេះ ជា​ប្រភេទ​រ៉ុកកែត​ប្រើ​ឥន្ធនៈរាវ មានប្រវែង ១៤ម៉ែត្រ​ ទម្ងន់​​តួ​រ៉ុកកែត ១៣តោន ផ្ទុក​ក្បាលគ្រាប់​ទម្ងន់​ជិត​១តោន ហើយ​អាច​​បាញ់ឡើងទៅលើ​​ដល់​រយៈកម្ពស់​រហូត​ដល់​ទៅ​ជាង ១៧០គីឡូម៉ែត្រ​ពីដី ពោលគឺ​ជា​រ៉ុកកែត​ដំបូងបង្អស់ ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែល​អាច​ធ្វើដំណើរ​ចេញ​ផុត​ពីស្រទាប់​បរិយាកាស​ផែនដី ចូល​ទៅដល់​ក្នុង​លំហអវកាស។ រ៉ុកកែត V-2 ត្រូវ​បាន​បាញ់សាកល្បង​ដោយជោគជ័យ​ជាលើកដំបូង នៅ​ឆ្នាំ១៩៤២ ហើយ​ត្រូវ​បាន​ដាក់​ឲ្យ​ប្រតិបត្តិការ​ នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៤ ដោយ​ប្រើ​ជាលើកដំបូងបង្អស់ វាយប្រហារ​ទៅលើ​ទីក្រុង​ប៉ារីស នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤៤ គឺ ៣ខែក្រោយ​ពី​កងទ័ព​អាមេរិក និង​សម្ព័ន្ធមិត្ត​វាយលុកចូល​រំដោះប្រទេស​បារាំង តាមឆ្នេរ​ Normandie។ នៅពេល​ដែល​សង្គ្រាម​លោកលើកទី២​ឈាន​ចូល​ដល់​ទីបញ្ចប់ ហើយ​អាល្លឺម៉ង់​ត្រូវ​ចាញ់​សង្គ្រាម ទាំងសហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​ទាំង​សហភាព​សូវៀត សុទ្ធតែ​បាន​ប្រជែងគ្នា​ចូល​កាន់កាប់​ទីតាំង​ស្រាវជ្រាវ និង​ផលិត​រ៉ុកកែត V2 រឹបអូសយក​ប្លង់​រ៉ុកកែត ក៏ដូចជា តួរ៉ុកកែត ដែល​នៅ​សេសសល់​មិនទាន់​ប្រើ ដើម្បី​យក​ទៅ​សិក្សា​លម្អិត អំពី​បច្ចេកវិទ្យា​របស់​វា។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែល​កាន់តែ​សំខាន់​ជាង​រ៉ុកកែត និង​ប្លង់​រ៉ុកកែត​នេះ​ទៅទៀត គឺ​ខួរក្បាល ដែល​​នៅពីក្រោយ​​ការ​រចនា និង​ផលិតរ៉ុកកែត គឺ Wernher von Braun។ នៅដើម​ឆ្នាំ១៩៤៥ នៅពេល​ដែល​កងទ័ព​សូវៀត​វាយលុក​ចូល​ជិតដល់ Peenamünde ដែល​ជា​​​ទីតាំង​ស្រាវជ្រាវ និង​ផលិត​រ៉ុកកែត V2 von Braun...

Duration:00:10:10

Ask host to enable sharing for playback control

ប្រវត្តិរ៉ុកកែត៖ ចាប់ពីចិនសម័យបុរាណ ដល់​ដើមសតវត្សរ៍ទី២០

3/27/2023
បច្ចេកវិទ្យារ៉ុកកែត​បច្ចុប្បន្ន ទាំងរ៉ុកកែតអវកាស និង​រ៉ុកកែតយោធា មានគោលការណ៍គ្រឹះ​ចេញ​ពីទ្រឹស្តី​វិទ្យាសាស្រ្ត​របស់​អ៊ីសាក់ ញូតុន អ្នកប្រាជ្ញ​អង់គ្លេស​នៅ​សតវត្សរ៍ទី១៧។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុងការ​អនុវត្ត​ជាក់ស្តែង រ៉ុកកែត​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រើ​ តាំង​ពី​រាប់រយឆ្នាំ​មុន​អ៊ីសាក់ ញូតុន ទៅទៀត។ ​រ៉ុកកែត​ដំបូង​គេ ដែល​គេ​អាច​បញ្ជាក់បាន​តាមរយៈឯកសារ​ប្រវត្តិសាស្រ្ត គឺ​មាន​ដើមកំណើត​ចេញ​ពី​ចិន​សម័យបុរាណ។ ដំណើររឿង​ចាប់ផ្តើម​ឡើង នៅ​ក្នុងអំឡុង​ពាក់កណ្តាល​​​សតវត្សរ៍​ទី៩ ហើយ​មិនមែន​កើតឡើង​ចេញ​ពីការសិក្សា​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រ៉ុកកែត​នេះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ​កើតឡើង​ដោយ​ចៃដន់​ចេញ​ពី​ពិសោធន៍​ទៅលើ​រឿងផ្សេងពីគ្នា​ដាច់ស្រឡះ។ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេលនោះ មានរាជគ្រូចិន​ ដែល​​​ឈ្មោះ​ត្រូវ​បាត់ដាន​​​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​​ទៅហើយ​ បាន​ធ្វើ​ពិសោធន៍ស្វែងរក​ថ្នាំ​ទិព្វ​ផ្តល់​ជីវិតអមតៈ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​ការ​ផ្សំគ្រឿងធ្វើ​ពិសោធន៍​នេះ ក៏ស្រាប់​តែ​ផ្សំ​ចេញ​បាន​ជា​ម្សៅម្យ៉ាង​ដែល​មាន​ចំហេះ​យ៉ាង​ខ្លាំង ឆាប​ឆេះរលាក​ទាំងខ្លួន​អ្នក​ធ្វើ​ពិសោធន៍ ហើយ​រហូត​ដល់​ឆេះទាំង​កន្លែងធ្វើ​ពិសោធន៍។ នោះ​គឺ​ជា​ការរកឃើញ​ដោយ​ចៃដន់​​នូវ​ម្សៅផ្ទុះ ឬ​រំសេវ ជាលើកដំបូងបង្អស់​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្រ្ត។ កាល​ពីដំបូង ចិន​នៅមិនទាន់​យករំសេវ​នេះ​ទៅប្រើ​ធ្វើ​ជា​គ្រឿងផ្ទុះ​​​ប្រើ​ក្នុង​វិស័យ​កងទ័ព​​នៅឡើយទេ គឺ​ប្រើ​ធ្វើ​ត្រឹមជា​កាំជ្រួច សម្រាប់​ដុត​លេង​ជា​ការ​​កម្សាន្ត​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ រហូត​ទាល់តែ​ដល់​អំឡុងសតវត្សរ៍​ទី១២ និង​ទី១៣ ក្នុង​រាជវង្ស​សុង ទើប​ចិនយក​​រំសេវ​ធ្វើ​ជា​កាំជ្រួចភ្ជាប់​ជាមួយព្រួញភ្លើង ដើម្បី​ប្រើ​នៅ​ក្នុង​សមរភូមិ ជាពិសេស ប្រើ​​ចាប់ពី​ឆ្នាំ១២៣២ ក្នុង​អំឡុង​សង្គ្រាម​ទល់​នឹង​ពួក​ម៉ុងហ្គោល។ ជាការពិត​ថា រវាង​រ៉ុកកែត​សម័យទំនើប និង​កាំជ្រួចបាញ់លម្អកម្សាន្ត​របស់​ចិន​សម័យបុរាណ​នោះ បច្ចេកវិទ្យា​មានគម្លាតគ្នា​យ៉ាង​ដាច់​​ឆ្ងាយ ក៏ប៉ុន្តែ វា​មាន​មូលដ្ឋាន​វិទ្យាសាស្រ្ត​លើ​គោលការណ៍​គ្រឹះ​តែមួយដូចគ្នា៖ រំសេវ​នៅ​ក្នុង​កាំជ្រួច​ដើរតួនាទី​ជា​ឥន្ធនៈ ប្រៀបបាន​ទៅនឹង​ឥន្ធនៈ​រឹង (Solid Fuel) របស់​រ៉ុកកែត​សម័យ​ទំនើប​ដែរ ហើយ​ប្រតិកម្ម​ចំហេះ​បង្កើត​ឡើង​ដោយ​រំសេវ​ វា​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ជាលំហូរឧស្ម័ន ក្នុង​សីតុណ្ហភាព​យ៉ាងខ្ពស់ និង​ល្បឿន​យ៉ាងលឿន ​ចេញ​ពី​តួរ៉ុកកែត​ចាក់ចុះ​ទៅ​ខាង​ក្រោម រួចហើយ​បង្កើត​ជា​កម្លាំង​រុញ​រ៉ុកកែត​ឲ្យ​ឡើង​ទៅលើ ទៅតាម​គោលការណ៍ ដែល​ប៉ុន្មាន​សតវត្សរ៍​ក្រោយមក​ទៀត​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ជា​ទ្រឹស្តី​វិទ្យាសាស្រ្ត ដោយ ​អ៊ីសាក់ ញូតុន។ ចាប់ពី​អំឡុងសតវត្សរ៍​ទី១៦ រ៉ុកកែត​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រើប្រាស់​កាន់តែទូលំទូលាយ នៅ​ក្នុង​វិស័យ​កងទ័ព ទាំង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន និង​​បណ្តា​ប្រទេស​ផ្សេងទៀត​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី ក៏ដូចជា​រីកសាយភាយ​រហូត​ទៅដល់​​​តំបន់​អឺរ៉ុប។ ​នៅ​អឺរ៉ុប ​បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត​បានឆ្លងកាត់​នូវការ​អភិវឌ្ឍ​​ជឿនលឿន​ ចេញ​ពី​បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត​បន្សល់ទុក​ពី​ចិន​សម័យបុរាណ ឆ្ពោះទៅរក​បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត​សម័យ​ទំនើប ដោយ​ការអភិវឌ្ឍ​បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត​នេះ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង ទាំង​តាមរយៈ​ការរកឃើញទ្រឹស្តី​វិទ្យាសាស្រ្ត​ ដោយ​អ្នក​ប្រាជ្ញ​សំខាន់ៗ​មួយ​ចំនួន ទាំង​អ្នក​ប្រាជ្ញ​ខាង​វិទ្យាសាស្រ្ត​​ជាមូលដ្ឋាន​​ ជាពិសេស កាលីលេ និង អ៊ីសាក់ ញូតុន ក៏ដូចជា អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​ជំនាញ​ខាង​បច្ចេកវិទ្យា​រ៉ុកកែត​ដោ​យផ្ទាល់។ ទាក់ទងនឹងជំនាញ​រ៉ុកកែត​នេះ មានអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តចំនួន ៣រូប ដែល​ជាទូទៅ​ ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់ទុក​ថា​ជា​បិតា​វិទ្យាសាស្រ្ត​រ៉ុកកែត គឺ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ​រុស្ស៊ី Konstantin Tsiolkovsky អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តអាមេរិក Robert Goddard និង​អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​អាល្លឺម៉ង់ ដើមកំណើតរូម៉ានី Hermann Oberth៕

Duration:00:07:51

Ask host to enable sharing for playback control

រ៉ុកកែតអវកាសធុន H3 គន្លឹះ​នៃ​កម្មវិធីអវកាស​ជប៉ុន

3/13/2023
កាលពីថ្ងៃទី៧ មីនា ២០២៣ ជប៉ុន​បាន​បាញ់បង្ហោះ​រ៉ុកកែតអវកាស​ថ្មី​មួយ​របស់ខ្លួន គឺ​រ៉ុកកែតធុន H3។ រ៉ុកកែត​ ដែល​ជប៉ុន​រំពឹង​ថា នឹង​អាច​ជា​គន្លឹះ​ក្នុងការ​ប្រកួតប្រជែង ក្នុង​វិស័យអវកាស ជាពិសេស ក្នុង​ប្រជែង​ក្នុង​ទីផ្សារ​ផ្តល់​សេវាកម្ម​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប។ ក៏ប៉ុន្តែ ការបាញ់បង្ហោះ​នេះ​ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ ដោយមានបញ្ហា​ម៉ូទ័រនៃ​កំណាត់​ទីពីរ ហើយដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​គេ​បញ្ជា​ឲ្យ​រ៉ុកកែត​បំផ្ទុះកម្ទេចខ្លួនឯងចោល ដើម្បី​ចៀសវាង​គ្រោះថ្នាក់​ពេល​ធ្លាក់មកលើដី។ H3 គឺ​ជា​រ៉ុកកែតអវកាស​ថ្មីសន្លាងមួយ ដែល​ជប៉ុន​ទើបនឹង​ផលិត​បាន ហើយ​ការបាញ់បង្ហោះ នៅ​ថ្ងៃទី៧មីនា២០២៣ ​គឺ​ជា​​ការ​ប៉ុនប៉ង​លើកទីពីរ ក្រោយ​ពី​ការបាញ់បង្ហោះ​លើកទីមួយ កាល​ពីខែកុម្ភៈ​ត្រូវ​បាន​គេ​លុបចោល​នៅ​នាទីចុងក្រោយ ដោយសារ​មាន​បញ្ហា​ម៉ូទ័រ​របស់​ប៊ូស្ទ័រ ដែល​ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យ​រ៉ុកកែត​មិន​អាច​ហោះឡើង​ចេញផុតពីដី​បាន។ នៅ​ក្នុង​ការ​បាញ់បង្ហោះ​នៅថ្ងៃទី៧មីនា​នេះ រ៉ុកកែត​ត្រូវ​បាន​បាញ់​ចេញ​ពី​ដី​ដោយ​ជោគជ័យ ដោយ​គ្រប់​ម៉ូទ័រ​ទាំងអស់​ ទាំង​ម៉ូទ័រ​របស់​តួរ៉ុកកែត​កំណាត់​ទីមួយ និង​ម៉ូទ័រ​របស់​ប៊ូស្ទ័រ​ទាំងពីរ ដែល​នៅ​អមសងខាង សុទ្ធតែ​មាន​ដំណើរការ​ជាធម្មតា។ ក៏ប៉ុន្តែ កើតឡើង​ទៅលើ​រ៉ុកកែត​កំណាត់ទីពីរ ដោយ​ម៉ូទ័រ​មិន​អាច​ដំណើរការ​បាន ទើប​ជប៉ុន​សម្រេច​បញ្ជូន​សញ្ញា​ពីចម្ងាយ បញ្ជា​ឲ្យ​រ៉ុកកែត​បំផ្ទុះ​កម្ទេច​ខ្លួនឯង ដើម្បី​ចៀសហានិភ័យ​នៅពេល​រ៉ុកកែត​ធ្លាក់​ចុះ​មក​លើ​ដីវិញ។ បរាជ័យ​នៃ​បេសកកម្ម​នេះ វា​មិនត្រឹមតែ​ធ្វើ​ឲ្យ​បាត់​បង់​ផ្កាយរណប​ដែល​ផ្ទុក​នៅលើ​​នោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ជាងនេះ​ទៅទៀត វាជា​ដំណើរវិវឌ្ឍ​អវិជ្ជមាន​ដ៏ចម្បងមួយ សម្រាប់​កម្មវិធី​អវកាស​របស់​ជប៉ុន ពីព្រោះ​ថា ​តាមគម្រោង គឺ​រ៉ុកកែត​ធុន H3 នេះហើយ ដែល​​ជា​គន្លឹះ សម្រាប់​ឲ្យជប៉ុន​បោះជំហាន​ចូល​ប្រកួតប្រជែង​ក្នុង​វិស័យ​អវកាស ជាពិសេស ប្រកួតប្រជែង​ក្នុង​ទីផ្សារ​ផ្តល់សេវាកម្ម​បាញ់បង្ហោះ​ផ្កាយរណប។ យោងតាម​ទីភ្នាក់ងារ​អវកាស​ជប៉ុន រ៉ុកកែត​ធុន H3 មាន​លក្ខណៈពិសេស​ចម្បង​ពីរ។ ទីមួយ វាជា​ប្រភេទ​រ៉ុកកែត ដែល​ងាយស្រួល​បត់បែន​ទៅតាម​ប្រភេទ​បេសកកម្ម ជាអាទិ៍ វា​ជា​រ៉ុកកែត​ដែល​អាច​បាញ់បង្ហោះ​ដោយ​មិនចាំបាច់​មាន​ប៊ូស្ទ័រ ឬ​អាច​ភ្ជាប់​ប៊ូស្ទ័រតែ​ពីរ ឬ​ក៏​បន្ថែម​ប៊ូស្ទ័រ​រហូត​ទៅដល់ ៤ អាស្រ័យ​ទៅ​តាម​តម្រូវការ​របស់​បេសកកម្ម​នីមួយៗ។ ទីពីរ វាជា​រ៉ុកកែត​ដែល​​ប្រើ​គ្រឿងផ្សំ​​ជាច្រើន​ផលិតឡើង​ដោយ​ 3D-Printing ​និង​គ្រឿងផ្សំ​ដែល​មាន​នៅលើ​ទីផ្សារ​ជាទូទៅ (ប្រើ​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ឧស្សាហកម្ម​ជាទូទៅ) ដែល​គេ​មិន​ចាំបាច់​ផលិត​ឡើង​ជាពិសេស សម្រាប់​តែ​រ៉ុកកែត។ ទាំងនេះ វាធ្វើ​ឲ្យ​រ៉ុកកែត H3 នេះ ​មាន​ថ្លៃផលិតទាប ហើយ​​​អាច​ផ្តល់​សេវាកម្ម​បាញ់បង្ហោះក៏​ក្នុង​តម្លៃទាប។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​ជប៉ុន​រំពឹង​ថា រ៉ុកកែត​ធុន H3 ថ្មី​នេះ ថ្វីដ្បិត​តែ​តែ​មិនមែន​ជា​ប្រភេទ​រ៉ុកកែត ដែល​អាច​ប្រើ​បាន​ច្រើន​ដង ក៏ប៉ុន្តែ នៅតែ​អាច​ផ្តល់​សេវាកម្ម​ក្នុង​​​តម្លៃ​ទាប ដែល​អាច​ប្រកួតប្រជែង​បាន ​ជាមួយ​នឹង​រ៉ុកកែត​ធុន Falcon 9 របស់​ក្រុមហ៊ុន​ SpaceX។ ទីភ្នាក់ងារ​អវកាស​ជប៉ុន​ធ្លាប់​បាន​លើកឡើង​ថា នៅពេលដែល​រ៉ុកកែតធុន H3 នេះ ត្រូវ​បាញ់បង្ហោះ​​​ដោយ​ជោគជ័យ គេ​គ្រោង​នឹង​ដាក់​វា​ឲ្យ​ដំណើរការ​ផ្តល់​សេវាកម្ម​បាញ់បង្ហោះ​បេសកកម្មអវកាស ទាំង​បេសកកម្ម​ឯកជន និង​ទាំង​បេសកកម្មអវកាស​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ជប៉ុន ​ជា​លក្ខណៈទៀងទាត់ ដោយ​បាញ់បង្ហោះ​ឲ្យបាន​​រហូតដល់​ទៅ ៦ដង ក្នុងមួយឆ្នាំ សម្រាប់​រយៈពេល ២០ឆ្នាំ​ខាងមុខ។ ក៏ប៉ុន្តែ សម្រាប់ពេលនេះ អ្វីៗ​បានត្រឹមតែ​ជា​ការ​រំពឹងទុក ដោយ​​រ៉ុកកែត​ធុន H3 នេះ នៅមិនទាន់​អាច​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការ​បាន​ដោយ​ជោគជ័យ​នៅឡើយ ហើយ​គិតមកទល់នឹង​ពេលនេះ ទីភ្នាក់ងារ​អវកាស​ជប៉ុន​ក៏​នៅមិនទាន់​ឲ្យដឹង​នៅឡើយដែរ​ថា បរាជ័យ​​កាល​ពីថ្ងៃ​ទី៧មីនា​កន្លងទៅនេះ​កើតឡើង​ដោយ​មូលហេតុអ្វីពិតប្រាកដ ហើយ​តើ​​នៅពេលណា​ទើប​គេ​អាច​បាញ់បង្ហោះ​រ៉ុកកែត​នេះ​សាជាថ្មី​ម្តងទៀត ដើម្បី​អាចចាប់ផ្តើម​​ដាក់​វា​ឲ្យ​ដំណើរការ​បាន?

Duration:00:07:19

Ask host to enable sharing for playback control

រកឃើញភពក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យពីរ​ដែលមាន​ធាតុផ្សំជាទឹកស្ទើរសុទ្ធសាធ

1/23/2023
កាលពីពេលកន្លងមក យើងធ្លាប់​ស្គាល់តែភពពីរប្រភេទ​តែប៉ុណ្ណោះ គឺភពសិលា និង​ភពឧស្ម័ន។ កាល​ពីពេលថ្មីៗនេះ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ​បាន​រកឃើញ​ភពប្រភេទថ្មីមួយទៀត ស្ថិត​នៅ​ក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ គឺភពទឹក (ភពដែលមានធាតុផ្សំ​ភាគច្រើន​លើសលុបជាទឹក)។ ភព​ប្រភេទថ្មីនេះ ត្រូវ​បាន​គេ​រកឃើញ​នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធផ្កាយ ឈ្មោះ Kepler-138។ ភពទឹកដ៏ចម្លែក​នេះ​ស្ថិត​នៅ​ចម្ងាយ ២១៨​ឆ្នាំ​ពន្លឺ​ពីភពផែនដី ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធផ្កាយ ឈ្មោះ Kepler-138 ​ហើយ​ភព​ នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធផ្កាយ​នេះ ត្រូវ​បាន​រកឃើញ​ជាលើកដំបូង ដោយ​តេឡេស្កុបអវកាស​កេព្ល័រ (Kepler Space Telescope) កាល​ពី​ឆ្នាំ២០១៤​កន្លងទៅ។ មានទីតាំង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​បណ្តុំផ្កាយ​ឈ្មោះ Lyra ផ្កាយ Kepler-138 គឺ​ជា​ប្រភេទ “កូនផ្កាយក្រហម” ឬ​​ជាភាសា​អង់គ្លេស​ថា « Red Dwarf » ឬ « M-Dwarf »។ ជាប្រភេទផ្កាយ​ដែល​មាន​ម៉ាស់​ស្រាល ពោលគឺ មាន​ម៉ាស់​ត្រឹមតែ​​ប្រមាណ​ជា​ពាក់កណ្តាល​ប៉ុណ្ណោះ​នៃ​ម៉ាស់​របស់​ព្រះអាទិត្យ ចំណែក​សីតុណ្ហភាព​នៅលើ​ផ្ទៃ​ខាងលើ​របស់​ផ្កាយវិញ​ក៏​មាន​ទាប​ជាង​ព្រះអាទិត្យ​យ៉ាងឆ្ងាយ​ផងដែរ គឺ​ត្រឹមប្រមាណ​ជិត ៤ពាន់​អង្សារ​ប៉ុណ្ណោះ ធៀបនឹង​ព្រះអាទិត្យ ដែល​មាន​រហូតដល់​ទៅ​ជិត ៦ពាន់​អង្សារ។ កាលពីឆ្នាំ២០១៤ តាមរយៈតេឡេស្កុបអវកាស​គេព្ល័រ គេ​បានរកឃើញ​ថា នៅ​ជុំវិញ​ផ្កាយ Kepler-138 មាន​ភព​ចំនួន​ ៣។ ទីមួយ គឺ​ភពដែល​ស្ថិត​នៅ​ប៉ែក​ខាង​ក្នុង​គេ​បង្អស់​ ឈ្មោះថា Kepler-138b ជាប្រភេទ​ភពសិលា​ដូចជាភពផែនដី​យើងនេះ​ដែរ ក៏ប៉ុន្តែ មាន​ម៉ាស់​ត្រឹម​ប្រហាក់ប្រហែល​នឹង​ម៉ាស់​របស់ភពអង្គារ។ ចំណែក​ភពទីពីរ និងទីបី គឺ Kepler-138c និង Kepler-138d ដែល​ជា​ប្រភេទភព​ដ៏ចម្លែក​ខុសគេ ខុសពីអ្វីដែល​គេ​ធ្លាប់​ឃើញ​មាន​កាល​ពីពេល​កន្លងមក ដោយ​តាមរយៈ​ការ​សិក្សាលម្អិត​​ទៅលើ​ទិន្នន័យ​ប្រមូលបាន​ដោយ​តេឡេស្កុបអវកាស​ហឺបល (Hubble) និង​តេឡេស្កុបអវកាសស្ពីតស័រ (Spitzer) អ្នក​វិទ្យាសាស្រ្ត​បាន​រកឃើញ​ថា ភពទាំងពីរនេះ គឺ​ជា​ប្រភេទភព​ដែលផ្សំឡើងដោយទឹក​។ នៅលើ​ភព Kepler-138c និង Kepler-138d ថ្វីដ្បិត​តែ​ស្នូល​ខាង​ក្នុង​គឺ​ជា​សិលា ក៏ប៉ុន្តែ ផ្ទៃខាងលើ​ត្រូវ​ហ៊ុំព័ទ្ធ​ទៅដោយ​ទឹក ដែល​មាន​ជម្រៅ​គិតជា​មធ្យម​រហូតដល់​ទៅ ២ពាន់​គីឡូម៉ែត្រ ពោលគឺ ជ្រៅជាង​ទឹកសមុទ្រ​នៅលើ​ភពផែនដីយើងនេះ​រហូតដល់​ទៅ​៥០០ដងឯណោះ។ ហើយ​គិតជាសរុប បរិមាណ​ទឹកសរុប​នៅលើ​ភពនីមួយៗ គឺ​មាន​យ៉ាងតិច​រហូតដល់​ទៅ ៥០% ឯណោះ នៃ​ទំហំសរុប​របស់​ភព។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​មិន​រំពឹង​ថា Kepler-138c និង Kepler-138d នេះ​មាន​ទឹកសមុទ្រ​នៅ​ផ្ទៃផ្នែក​ខាង​លើ ​ដូច​នៅលើ​ភពផែនដី​របស់​យើង​នោះទេ។ ដោយសារ​តែ​ភពទាំងពីរនេះ​ស្ថិត​នៅ​ក្រៅ​តំបន់​អំណោយ​ផលដល់​ជីវិត (Habitable Zone) គឺ​​នៅ​កៀក​ខ្លាំងពេក​ទៅនឹង​ផ្កាយ ដូច្នេះ វា​ត្រូវ​មាន​សីតុណ្ហភាព​ខ្ពស់​ដល់​កម្រិតមួយ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យទឹក​ត្រូវ​ហួត ក្លាយ​ទៅ​ជា​ចំហាយទឹក​យ៉ាងក្រាសឃ្មឹក​នៅ​ស្រទាប់​ខាងលើ ហើយទាល់​តែ​ចុះ​ជ្រៅ​ទៅ​ស្រទាប់ខាងក្នុង ទៅដល់​កន្លែង​ដែល​មាន​សម្ពាធ​ខ្ពស់ ទើប​អាច​មាន​ទឹក​នៅ​ក្នុង​សភាព​រាវ​បាន។ ក្រៅពី​ការរកឃើញ​ថា ភព Kepler-138c និង Kepler-138d ជាភព​ដែលផ្សំឡើង​ដោយ​ទឹក ទិន្នន័យ​ពី​តេឡេស្កុបហឺបល និង​ស្ពីតស័រ​ក៏​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ផងដែរ​ថា នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធផ្កាយ Kepler-138 នេះ មាន​ភពទីបួន​មួយទៀត ដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា Kepler-138e។ Kepler-138e ដែលមាន​ម៉ាស់​ត្រឹមប្រមាណ​ជា​ពាក់កណ្តាល​ផែនដី មាន​គន្លង​ស្ថិត​នៅ​ខាងក្រៅគេបង្អស់ ដោយ​ត្រូវ​ធ្វើ​ដំណើរ​មួយជុំ​ផ្កាយ​ក្នុងរយៈពេល ៣៨ថ្ងៃ ពោលគឺ យូរជាងគេ​បើធៀបនឹង​ភព៣ផ្សេងទៀត គឺ Kepler-138d ធ្វើ​ដំណើរមួយជុំផ្កាយ​ក្នុងរយៈពេល ២៣ថ្ងៃ, Kepler-138c ១៤ថ្ងៃ ហើយ​ Kepler-138b អាច​ធ្វើ​ដំណើរ​បាន​មួយជុំផ្កាយ ដោយ​ចំណាយពេល​ត្រឹមតែ​១០ថ្ងៃ​ប៉ុណ្ណោះ។ គិតមកត្រឹមពេលនេះ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​បាន​សន្និដ្ឋាន​ថា ភព Kepler-138e នេះ ​មានគន្លង​ស្ថិត​​​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អំណោយផល​ដល់​ជីវិត ឬ Habitable Zone ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារ​តែ​ការ​សិក្សា​កំពុង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ដំណាក់កាល​បឋម​នៅឡើយ ដូច្នេះ គេ​នៅមិនទាន់​អាច​កំណត់​បាន​ច្បាស់លាស់នៅឡើយ​ទេ​ថា តើ​ Kepler-138e មាន​ស្រទាប់​បរិយាកាស ឬ​ក៏​មាន​ទឹក​នៅលើ​ផ្ទៃដី​ដែរ​ឬ​ក៏​យ៉ាងណា៕

Duration:00:08:35

Ask host to enable sharing for playback control

រកឃើញ​ភពក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​ស្រដៀងភពផែនដីទីពីរ​នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធផ្កាយតែមួយ

1/14/2023
កាលពីថ្ងៃទី​១០មករា​២០២៣ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​របស់​ទីភ្នាក់ងារ​ណាសា​បាន​ប្រកាស​ឲ្យដឹង​ថា គេ​បានរកឃើញ​ភព​ស្រដៀងនឹង​ភពផែនដី​មួយទៀត ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អំណោយផល​ដល់​ជីវិត​ (Habitable Zone) នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធផ្កាយ​តែមួយ ដែល​គេ​ធ្លាប់​បាន​រកឃើញ​ភពស្រដៀងផែនដី​មួយ​រួចហើយ កាល​ពី​ពេលកន្លងទៅ គឺ​ប្រព័ន្ធផ្កាយ ដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា TOI 700 ស្ថិត​នៅ​ចម្ងាយ​ប្រមាណ​ជា ១០០ឆ្នាំពន្លឺ​ពីផែនដី។ កាលពីឆ្នាំ២០២០​កន្លងទៅ ការសង្កេត​ដោយ​ប្រើ​តេឡេស្កុប​អវកាស​របស់​ណាសា គឺ​តេឡេស្កុប TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) គេ​បានរកឃើញ​ភព​ចំនួន ៣ នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធផ្កាយ TOI 700 គឺ​ភព TOI 700b, c និង d ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោ​យមកទៀត នៅក្នុងការ​សង្កេត​បន្ថែម​ជាលើកទីពីរ ដោយ​តេឡេស្កុប TESS ដដែល​នេះ គេ​បានរកឃើញ​ភព​មួយបន្ថែម​ទៀត គឺ TOI 700e។ ​នៅ​ក្នុង​ចំណោម​ភព​ទាំង៣ ដែល​គេ​បានរកឃើញ កាល​ពី​ឆ្នាំ​២០២០, TOI 700b ​មាន​គន្លងនៅ​ខាង​ក្នុងគេ​បង្អស់ គឺ​ជាប្រភេទ​ភពសិលា មាន​ម៉ាស់​ស្រាលជាង​​ភពផែនដី​បន្តិច ហើយ​ធ្វើ​ដំណើរ​មួយ​ជុំផ្កាយ​ដោយប្រើ​រយៈពេល​ ១០ថ្ងៃ។ ក្នុង​គន្លងបន្ទាប់មកទៀត គឺ TOI 700c ជា​ប្រភេទភព​ឧស្ម័ន​​ស្រដៀងនឹង​ភពណិបទូន មាន​ម៉ាស់​ធ្ងន់ជាងផែនដី​ប្រហែល​ជា ២ដងកន្លះ ហើយ​ធ្វើ​ដំណើរ​មួយជុំផ្កាយ​ដោយ​ប្រើ​រយៈពេល ១៦ថ្ងៃ។ ចំណែក​នៅ​ប៉ែក​ខាង​ក្រៅគេបង្អស់ គឺភព​ TOI 700d ដែល​ធ្វើ​ដំណើរមួយជុំផ្កាយ ដោយ​ប្រើ​រយៈពេល ៣៧ថ្ងៃ គឺ​ជាភព​ដែល​គេ​ចាប់អារម្មណ៍​ខ្លាំងជាងគេ ដោយសារ​តែ​វាជា​ប្រភេទ​ភព​សិលា មាន​ម៉ាស់​ប្រហាក់ប្រហែល​នឹង​​​ភពផែន ហើយ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដែល​មាន​អំណោយផល​ដល់​ជីវិត ពោលគឺ ជា​តំបន់​ដែល​មាន​សីតុណ្ហភាព​មិន​ក្តៅពេក ហើយ​ក៏​មិន​ត្រជាក់ពេក គឺ​សីតុណ្ហភាព​ល្មម​អាច​ឲ្យ​ទឹក​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​សភាព​រាវ​​នៅលើ​ផ្ទៃដី​បាន ដែល​ជា​លក្ខខណ្ឌ​ចាំបាច់​បំផុតមួយ សម្រាប់​ការ​រីកលូតលាស់​នៃ​ជីវិត។ ភពទីបួន ដែល​គេ​ទើបនឹង​រកឃើញ កាល​ពី​ខែមករា​ឆ្នាំ២០២៣​នេះ គឺ TOI 700e ជាប្រភេទ​ភព​សិលា មាន​ម៉ាស់​ប្រហាក់ប្រហែល​នឹង​ភពផែនដី គឺ​ប្រហែល ៩៥% នៃ​ម៉ាស់​ផែនដី ហើយ​ធ្វើ​ដំណើរ​មួយជុំផ្កាយ ដោយ​ប្រើ​ពេល ២៨ថ្ងៃ ដែល​មានន័យថា វា​មាន​គន្លង​ស្ថិត​នៅ​ចន្លោះ​ភព c និង d ពោលគឺ ​ខាង​ក្រៅ TOI 700c ក៏ប៉ុន្តែ ខាង​ក្នុង TOI 700d។ គួរបញ្ជាក់ថា គិតរហូតមកទល់នឹង​ពេលនេះ ភព​ក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ ដែល​អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​បាន​រកឃើញ ភាគច្រើន​លើសលុប គឺ​ជា​ភពឧស្ម័ន ស្រដៀង​ទៅនឹង​ភពទាំង ៤ នៅ​ប៉ែក​ខាង​ក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​របស់​យើង ដោយសារ​តែ​ភព​ប្រភេទ​នេះ​មាន​ទំហំ​ធំសម្បើមៗ ​ងាយ​នឹង​ឲ្យ​តេឡេស្កុប​អាច​ឆ្លុះមើលឃើញ។ ចំណែក​ភព​សិលា​តូចៗ ទំហំ​ប្រហាក់ប្រហែល​នឹង​ផែនដីវិញ ពិបាក​នឹង​ឆ្លុះមើលឃើញ។ ដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​គិតមកទល់នឹង​ពេលនេះ នៅ​ក្នុង​ចំណោម​ភពក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យដែល​គេ​បានរកឃើញ មាន​តិចតួចណាស់​ដែល​ជា​ប្រភេទ​ភពសិលា​ស្រដៀងនឹង​ផែនដី ហើយមាន​​រឹតតែ​តិចតួចទៅទៀត ភពស្រដៀងផែនដី ដែល​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អំណោយផលដល់ជីវិត។ ភពក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ ក្នុង​តំបន់​អំណោយផលដល់​ជីវិត​ទាំងនេះហើយ ដែល​នឹង​ជា​គោលដៅ​ចម្បង សម្រាប់​ការ​សិក្សា​លម្អិត ដោយ​តេឡេស្កុបអវកាស​ទំនើបថ្មី គឺ​តេឡេស្កុបអវកាស​ជេមស៍វេប ដែល​ជាតេឡេស្កុប​មាន​សមត្ថភាព​កំណត់​យ៉ាងលម្អិត ​អំពី​ធាតុផ្សំ​គីមី នៅ​ក្នុង​ស្រទាប់​បរិយាកាស​​លើ​ភពក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ។ ធាតុផ្សំ​គីមី ក្នុងស្រទាប់​បរិយាកាស ដែល​អាច​ជា​តម្រុយ​ អំពី​វត្តមាន​នៃ​ជីវិត​ក្រៅភព៕

Duration:00:07:27

Ask host to enable sharing for playback control

Orion Nebula៖ ទីចាប់កំណើតផ្កាយ​ដ៏ធំនិងដែល​នៅជិតផែនដីបំផុត

1/6/2023
Orion Nebula ដែលមានទីតាំងស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ផ្កាយ​យាមនង្គ័ល គឺជាណេប៊ុយឡា​ដែល​យើង​អាច​មើល​ឃើញ​ដោយ​ភ្នែក​ទទេ ដោយ​មិន​ត្រូវការ​តេឡេស្កុប។ រូបភាព​ដែល​ថត​បាន​ដោយ​តេឡេស្កុបអវកាស​ហឺបល (Hubble Space Telescope) និង​ជេមស៍វេប (James Webb Space Telescope) បង្ហាញ​ឲ្យឃើញ​ពី​ផ្កាយ​រាប់ពាន់​ដួង ដែល​ទើបនឹង​ចាប់កំណើតឡើង នៅ​ក្នុង​ Orion Nebula ដែល​ជា​បណ្តុំ​ធូលី និង​ឧស្ម័ន មាន​មុខកាត់​ប្រមាណ​ជា ៣០ឆ្នាំពន្លឺ។ ស្ថិត​នៅ​ចម្ងាយ​ ១៣៥០០ឆ្នាំពន្លឺ ហើយ​មាន​មុខកាត់​រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ៣០ឆ្នាំពន្លឺ Orion Nebula គឺ​ជា​ទី​ចាប់កំណើត​ផ្កាយ​ដ៏​ធំ និង​ដែល​នៅ​ជិតផែនដី​យើង​បំផុត ហើយ​ក៏​ជា​ណេប៊ុយឡា​ដ៏​ភ្លឺមួយផងដែរ ដែល​អាច​ឲ្យ​យើង​អាច​មើល​ឃើញ​​ដោយ​ភ្នែក​ទទេ​បាន​យ៉ាងងាយ ហើយ​​បើ​មើល​តាមរយៈ​តេឡេស្កុប​​ (ទោះជា​ត្រឹម​ជា​តេឡេស្កុប​ធុន​តូច​មួយ) ក៏​​អាច​ឲ្យ​យើង​​មើល​ឃើញ​យ៉ាងច្បាស់ ជា​ពន្លឺភ្លឺដាស​ក្នុងទម្រង់​ជា​ណេប៊ុយឡា។ រូបភាព​ថត​ដោយ​តេឡេស្កុបអវកាស​ហឺបល នៅ​ឆ្នាំ២០០៦ បង្ហាញ​យ៉ាងច្បាស់ និង​យ៉ាងលម្អិត អំពី​ទម្រង់ និងរចនាសម្ព័ន្ធ ព្រមទាំង​សារធាតុ​គីមី ដែល​ជា​ធាតុផ្សំ​ចម្បងៗ​ នៅ​ក្នុង​បណ្តុំ​ធូលី និង​ឧស្ម័ន​របស់ Orion Nebula ដោយ​នៅ​ក្នុង​រូបភាពនេះ ពណ៌​លឿងទំ គឺ​សារធាតុ​អ៊ីដ្រូសែន, ពណ៌​បៃតង គឺ​អុកស៊ីសែន ចំណែក​ពណ៌​ស្វាយ គឺ​ស៊ុលផួរ។ រូបភាពនេះ​ក៏​បាន​បង្ហាញ​ផងដែរ អំពី​វត្តមាន​ផ្កាយ ដែល​មាន​រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ៣ពាន់​ដួង ដែល​បាន​ចាប់កំណើតឡើង នៅ​ក្នុង Orion Nebula ដោយ​នៅ​ក្នុង​ចំណោម​នោះ ត្រង់​កន្លែង​ដែល​មាន​ពន្លឺ​ភ្លឺ​ខ្លាំង​ជាងគេ នៅ​ចំកណ្តាល Orion Nebula ​ មាន​ផ្កាយ​ដ៏ភ្លឺ​ចំនួន ៤ដួង ដែល​សុទ្ធសឹង​ជា​ផ្កាយ​ ​​ធំៗ ​មាន​ម៉ាស់​ ក្នុង​ចន្លោះ​ពី ១៥ដង ទៅ ៣០ដង នៃ​ម៉ាស់​ព្រះអាទិត្យ​របស់​យើង ហើយ​សុទ្ធសឹង​ជា​ផ្កាយ​ដែល​ទើប​នឹង​ចាប់កំណើត​ថ្មីៗ មាន​អាយុត្រឹម​ប្រមាណ​ជា ២លាន​ឆ្នាំ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ជាការប្រៀបធៀប ព្រះអាទិត្យ​ ដែល​ជា​ផ្កាយ​ស្ថិត​នៅ​ចំកណ្តាល​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​របស់​យើង​នេះ មាន​អាយុ​រហូតដល់​ទៅ ៤ពាន់៥រយលាន​ឆ្នាំ​ឯណោះ។ បន្ថែម​ពីលើ​រូបភាព​ថតដោយ​តេឡេស្កុប​ហឺបល រូបថត​ដោយ​តេឡេស្កុប​អវកាស​កាន់តែ​ទំនើប​មួយទៀត គឺ​តេឡេស្កុប​​ជេមស៍វេប ​ថត​នៅ​ឆ្នាំ២០២២​ បង្ហាញ​កាន់តែ​ច្បាស់ អំពី​ផ្កាយ​មួយចំនួន​ផ្សេងទៀត ដែល​គេ​មិន​អាច​មើល​ឃើញ នៅ​ក្នុង​រូបភាព​ហឺបល ដោយ​ភាគច្រើន​ គឺ​ជាផ្កាយ ដែល​ទើបនឹង​ចាប់កំណើត​ថ្មីៗ។ សម្រាប់​អ្នក​វិទ្យាសាស្រ្ត ការសង្កេត និង​សិក្សា​លម្អិត​ទៅលើ Orion Nebula នេះ វា​មានសារៈសំខាន់​បំផុត ពីព្រោះ​ថា វា​អាច​ឲ្យ​យើង​យល់បាន​កាន់តែ​ច្បាស់ អំពី​យន្តការ​នៃ​ការ​ចាប់កំណើត​របស់​ផ្កាយ... ការចាប់កំណើត​របស់​ផ្កាយនីមួយៗ​ដាច់ពីគ្នា ក៏ដូចជា​ការ​ចាប់កំណើត​ផ្កាយ​ជា​ក្រុម ឬ​ហៅថា “ក្លាស្ទ័រ” (Cluster) ហើយ​ជាពិសេស អាច​យល់​បាន​កាន់តែ​ច្បាស់ អំពី​អ្វី​ដែល​កើតឡើង ចំពោះ​ព្រះអាទិត្យ និង​ប្រព័ន្ធ​ព្រះអាទិត្យ​របស់​យើង នៅ​ពេល​ចាប់កំណើតឡើង កាល​ពី ៤ពាន់៥រយលាន​ឆ្នាំមុន៕

Duration:00:06:19

Ask host to enable sharing for playback control

Crab Nebula៖ ណេប៊ុយឡាដែលបន្សល់ទុក​ពី​ស៊ូពើណូវ៉ា កត់ត្រាទុក​ដោយ​តារាវិទូចិន​ កាល​ពីឆ្នាំ១០៥៤

12/16/2022
កាលពីឆ្នាំ១០៥៤ តារាវិទូ​ចិន​បាន​សង្កេតឃើញ​ផ្កាយ​ដ៏ចម្លែក​មួយ​ដួង ដែល​គេ​មិន​ធ្លាប់​ឃើញ​ពីមុនសោះ ស្រាប់តែ​លេចមុខឡើង នៅ​ក្នុង​ផ្កាយគោ (Taurus) ហើយ​មាន​ពន្លឺ​ភ្លឺ​ខ្លាំង ដែល​អាច​ឲ្យ​គេ​មើល​ឃើញ​សូម្បីតែ​នៅពេល​ថ្ងៃ​។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ អ្នក​វិទ្យាសាស្រ្ត​ស្រាវជ្រាវ​ដឹង​បានថា អ្វីដែល​តារាវិទូ​ចិន​សង្កេតឃើញ និង​កត់ត្រា​ទុក​នៅ​ឆ្នាំ១០៥៤​នោះ គឺ​ជា​បាតុភូត​ស៊ូពើណូវ៉ា ដែល​បច្ចុប្បន្ន​បន្សល់ទុក​នូវ​ណេប៊ុយឡា​ឈ្មោះ "Crab Nebula" ដែល​មាន​មុខកាត់​រហូតដល់​ទៅ ១០ឆ្នាំ​ពន្លឺ។ នៅពេលដែល​ផ្កាយ​មួយ​អស់ជីវិត​ហើយ​ត្រូវ​ផ្ទុះ​ទៅ​ជា​ស៊ូពើណូវ៉ា សារធាតុ​​ដែល​នៅ​ស្រទាប់​ខាង​ក្រៅ​របស់​ផ្កាយ ត្រូវ​សាយភាយ​ចេញ​ទៅ​ក្នុង​ទីអវកាស ហើយ​បង្កើត​បាន​ជា​បណ្តុំ​ធូលី និង​ឧស្ម័ន ដែល​មាន​រាង​ដូចជា​ពពក ហើយដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា « Nebula »។ នៅក្នុង​ចំណោម Nebula អស់ទាំងនេះ មាន Nebula មួយ ដែល​គេស្គាល់​ជាទូទៅ​ច្រើន​ជាងគេ គឺ Crab Nebula។ Crab Nebula ដែលមានឈ្មោះ​ផ្លូវការថា « Messier-1 » ឬ​ហៅដោយខ្លីថា « M1 » មានទីតាំង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ផ្កាយគោ (Taurus) និយាយ​ឲ្យចំ គឺ​ស្ថិត​នៅ​ក្បែរ​ខាងចុងស្នែងមួយ ក្នុង​ចំណោម​ស្នែង​គោទាំងពីរ ហើយ​នៅ​មិន​ឆ្ងាយ​ប៉ុន្មាន​ពី​ផ្កាយ​ Aldebaran ដែល​ជា​ផ្កាយ​ដ៏​ភ្លឺ ​ពណ៌ក្រហម​ ស្ថិត​នៅ​ចំភ្នែក​គោ។ គិតមកទល់នឹង​ឆ្នាំ២០២២​នេះ រូបភាព​យ៉ាងច្បាស់ និង​យ៉ាង​លម្អិត​បំផុត​របស់ Crab Nebula គឺ​រូបភាពដែល​ថត​ដោយ​តេឡេស្កុប​ហឺបល នៅក្នុងចន្លោះ​ពី​ឆ្នាំ១៩៩៩ ដល់​ឆ្នាំ២០០០ ដោយ​នៅ​ក្នុង​រូបភាព​នេះ គេ​អាច​សង្កេតឃើញ​យ៉ាងច្បាស់​នូវ​សារធាតុ ដែល​បំភាយចេញ​ពី​ផ្កាយ​ក្នុងបាតុភូត​ស៊ូពើណូវ៉ា ដោយ​ពណ៌នីមួយៗ​នៅ​ក្នុង​រូបភាពនេះ កំណត់​អំពី​សារធាតុ​ផ្សេងៗគ្នា ក្នុងនោះ សារធាតុ​ដែល​ប្រមូលផ្តុំគ្នា​ចេញ​រូបរាង​ដូចជា​សសៃ​ប្រទាក់ក្រឡា​គ្នា​ពណ៌​លឿងទំ គឺ​ភាគច្រើន​ជា​អ៊ីដ្រូសែន, ពណ៌បៃតង់ គឺ​ស៊ុលផួរ ចំណែក​ពណ៌ខៀវ និង​ពណ៌ក្រហម​ដែល​នៅ​ជាយខាងក្រៅ គឺ​អុកស៊ីសែន។ នៅ​ក្នុង​រូបភាព​ផ្សេងទៀត តេឡេស្កុប​ហឺបល​ក៏​បាន​ឆ្លុះឃើញ​ផងដែរអំពី​ចលនា​របស់ Pulsar ដែល​ចេញ​ពី​ផ្កាយ​ណឺត្រុង នៅ​ចំកណ្តាល Crab Nebula។ ​ផ្កាយណឺត្រុង ដែល​បន្សល់​ទុក​ពី​ស្នូល​របស់​ផ្កាយ​ដើម ក្រោយ​ផ្ទុះ​ទៅ​ជា​ស៊ូពើណូវ៉ា... ជាផ្កាយ​ដែល​ផ្សំឡើង​ដោយ​ណឺត្រុង​សុទ្ធសាធ ដោយ​មានទំហំ​​តូច​ត្រឹម​​ប្រហែល​នឹង​​​ទីក្រុង​មួយ​តែប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុន្តែ មាន​ម៉ាស់​ស្មើ​នឹង​ព្រះអាទិត្យ​របស់​យើង ហើយ​​មានចលនា​វិល​ជុំវិញខ្លួនឯង​យ៉ាងលឿន រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ៣០ជុំឯណោះ ក្នុង​មួយវិនាទី។ Crab Nebula នេះ គឺ​ជា​អ្វីដែល​បន្សល់ទុក​ពី​បាតុភូតស៊ូពើណូវ៉ា ដែល​យើងសង្កេតឃើញ កាល​ពី​ជិត​១០០០ឆ្នាំមុន ក៏ប៉ុន្តែ តាមការពិត​ទៅការផ្ទុះស៊ូពើណូវ៉ា​នេះ បាន​កើតឡើង​តាំង​ពី ៧៥០០ឆ្នាំមុនមកម៉្លេះ។ ដោយសារ​តែ​ Crab Nebula នេះ ស្ថិត​នៅ​ចម្ងាយ​រហូត​ដល់​ទៅ​ ៦៥០០ឆ្នាំ​ពន្លឺ​ពី​ភពផែនដី ដូច្នេះ ​ចាប់ពី​ពេល​ផ្ទុះ​ទៅជា​ស៊ូពើណូវ៉ា ពន្លឺ​ស៊ូពើណូវ៉ា​នេះ​ត្រូវ​ចំណាយ​ពេល ៦៥០០ឆ្នាំ ទើប​អាច​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ដល់​ផែនដី ហើយ​អាច​ឲ្យ​​តារាវិទូ​ចិន​អាច​​សង្កេតឃើញ​បាន កាល​ពី​ជិត​១០០០​ឆ្នាំមុន៕

Duration:00:07:29

Ask host to enable sharing for playback control

តើផែនដីអាចរងផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះ​ពេល​ផ្កាយបេតែលជូសផ្ទុះជាស៊ូពើណូវ៉ា?

12/9/2022
បេតែលជូស​មាន​ម៉ាស់​ធំជាង​ព្រះអាទិត្យ​របស់​យើង ប្រហែល​ពី ១០ដង ទៅ ១៥ដង​ ហើយ​​បើទោះជា​វាទើបនឹង​មាន​អាយុ​ត្រឹម​ប្រមាណ​ជា ១០លាន​ឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែ បេតែលជូស​​កំពុង​ស្ថិតក្នុង​​​ដំណាក់កាល​ចុងក្រោយ​នៃ​ជីវិត​ ដែល​អាច​នឹង​ត្រូវ​ផ្ទុះ​ទៅ​ជា​ស៊ូពើណូវ៉ា​បាន​គ្រប់ពេល​ទាំងអស់។ ​នៅពេល​ដែល​ផ្កាយ​បេតែលជូស​ត្រូវ​ផ្ទុះ​ទៅ​ជា​ស៊ូពើណូវ៉ា តើ​ភពផែនដី​អាច​នឹង​ត្រូវ​រង​នូវ​ផលប៉ះពាល់​អ្វីខ្លះ? នៅក្នុងចក្រវាល​របស់​យើង​នេះ ក្រៅពី​បន្ទុះប៊ីកប៊ែង​​ និង​បន្ទុះ​កាំរស្មី​ហ្កាម៉ា ដែលគេហៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា Gama-ray burst, ស៊ូពើណូវ៉ា គឺ​ជា​ការផ្ទុះ​ដ៏​ខ្លាំងបំផុត​មួយ គឺ​ខ្លាំងជាង​គ្រប់អ្វីៗ​ផ្សេងទៀតទាំងអស់ ដែល​មនុស្ស​យើង​ធ្លាប់​ស្គាល់។ នៅពេល​ដែល​ផ្កាយ​មួយ​ផ្ទុះ​ទៅជា​ស៊ូពើណូវ៉ា វា​បញ្ចេញ​ពន្លឺ​ភ្លឺ​ខ្លាំង​ជាង​កាឡាក់ស៊ី​មួយ​ទាំងមូល​ទៅទៀត ហើយ​កម្លាំងផ្ទុះ​​របស់​វា​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​សារធាតុ​ដែល​នៅ​ស្រទាប់​ខាង​ក្រៅ​របស់​ផ្កាយ ត្រូវ​សាយភាយ​ចេញ​ទៅក្រៅ កាត់តាមលម្ហ​អវកាស ក្នុងល្បឿន​​រហូតដល​់ទៅប្រមាណ​ពី ១ម៉ឺន៥ពាន់ ទៅ ៤ម៉ឺន​គីឡូម៉ែត្រ​ក្នុង​មួយវិនាទី ពោលគឺ រហូតដល់​ទៅ​ជាង ១០%​ឯណោះ នៃ​ល្បឿន​របស់​ពន្លឺ។ គិតមកទល់នឹង​សព្វថ្ងៃ​នេះ អ្នក​វិទ្យាសាស្រ្ត​បាន​ប៉ាន់ស្មាន​ថា ស៊ូពើណូវ៉ា​ដែល​កើតឡើង នៅ​ក្នុង​ចម្ងាយ​ត្រឹម​ប្រមាណ​ជា​ ៥០ឆ្នាំ​ពន្លឺ​ពី​យើង វា​អាច​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ស្រទាប់​បរិយាកាស​ជុំវិញ​ភពផែនដី​របស់​យើង​នេះ​ត្រូវ​បាត់បង់​ទាំងស្រុង ហើយ​ជីវិត​របស់​មនុស្សយើង ក៏ដូចជា​គ្រប់​ភារៈរស់​ផ្សេងទៀត នៅលើ​ភពផែនដី​របស់​យើង​នេះ អាចនឹង​ត្រូវ​ស្លាប់​ផុតពូជ​ទាំងអស់។ ការសិក្សា​ខ្លះ​បង្ហាញ​ថា ផលប៉ះពាល់​ដល់​ជីវិត​ ដោយសារ​បាតុភូត​ស៊ូពើណូវ៉ា​ អាច​កើតឡើង​រហូតដល់​ទៅ​ចម្ងាយ​ប្រមាណ​ជា ១៥០ឆ្នាំ​ពន្លឺ​ឯណោះ។ ទោះជាយ៉ាងណា ផ្កាយបេតែលជូស​ស្ថិត​នៅ​ចម្ងាយ​រហូតដល់ទៅប្រមាណ​ជា ៦៥០ឆ្នាំ ទៅ ៧០០ឆ្នាំ​ពន្លឺ​ឯណោះ​ពី​ភពផែនដី​របស់​យើង។ ដូច្នេះ នៅពេលដែល​បេតែលជូស​ផ្ទុះ​ទៅ​ជា​ស៊ូពើណូវ៉ា វា​នឹង​មិន​បង្ក​គ្រោះថ្នាក់​ដល់​អាយុជីវិត​លើ​ភពផែនដី​របស់​យើង​នោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ គេរំពឹងថា វានឹង​បង្កើត​ជា​ទស្សនីយភាព​ដ៏អស្ចារ្យ​​មួយ នៅលើ​ផ្ទៃមេឃ ពីព្រោះ​ថា នៅពេលដែល​​បេតែលជូស​ផ្ទុះ​ជា​ស៊ូពើណូវ៉ា ​វា​នឹង​ជះពន្លឺ​ដ៏​ខ្លាំង ដែល​​យើង​អាច​មើល​ឃើញ​សូម្បីតែ​នៅ​ពេល​ថ្ងៃ ចំណែក​​នៅ​ពេលយប់​វិញ ពន្លឺ​ស៊ូពើណូវ៉ា​នេះ​នឹង​ត្រូវ​កើនឡើង​​បន្តិចម្តងៗ រហូត​​អាច​នឹង​ត្រូវ​ភ្លឺ​ប្រហាក់ប្រហែល​នឹង​ព្រះចន្ទ​ពេញវង់​ ដោយ​​វា​នឹង​ភ្លឺ​ក្នុងរយៈពេល​រហូត​ដល់​ទៅ​​រាប់ខែឯណោះ មុន​នឹង​ត្រូវ​ថម​ថយ​ពន្លឺ​ទៅវិញ​បន្តិចម្តងៗ រហូត​ដល់​ពេលមួយ ​បេតែលជូស​នឹង​ត្រូវ​បាត់​ពី​ផ្ទៃមេឃ​របស់​យើង​ជា​រៀងរហូត។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ​បាន​ព្យាករ​ថា ការផ្ទុះ​ជា​ស៊ូពើណូវ៉ា​របស់​បេតែលជូស​នេះ​អាចនឹង​កើតឡើង នៅ​ក្នុងរយៈពេល​ប្រមាណ​ជា ១០ម៉ឺន​ឆ្នាំ​ទៀត ឬ​ក៏​វា​អាច​កើតឡើង​នៅថ្ងៃ​ស្អែក ឬ​ក៏​វា​អាច​កើតឡើង​រួចទៅហើយ​ក៏​អាច​ថា​បាន គ្រាន់តែ​យើង​មិនទាន់​អាច​មើ​លឃើញ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ នេះគឺ​​ដោយសារ​តែ​បេតែលជូស​​ស្ថិត​នៅ​ចម្ងាយ​​រហូត​ដល់​ទៅប្រមាណ​ជា​ ៧០០ឆ្នាំ​ពន្លឺ​ពីយើង ហើយ​ចាប់​ពី​ពេល​ផ្ទុះ​ជា​​​ស៊ូពើណូវ៉ា​ ពន្លឺ​ចេញ​ពី​ស៊ូពើណូវ៉ា​នេះ ​ត្រូវ​ការពេល​រហូតដល់​ទៅ​ ៧០០ឆ្នាំ​ឯណោះ ទើប​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ដល់​ផែនដី ហើយ​អាច​ឲ្យ​យើង​មើ​លឃើញវា​បាន៕

Duration:00:08:17

Ask host to enable sharing for playback control

តើ​អ្វីទៅជា​បាតុភូត​ "ស៊ូពើណូវ៉ា"?

11/29/2022
នៅ​ក្នុង​ចក្រវាល​របស់​យើង​នេះ ក្រៅតែ​ពី​បន្ទុះប៊ីកប៊ែង (Big Bang) មានតែ​បាតុភូត​ពីរ​ទៀតប៉ុណ្ណោះ ដែល​មាន​កម្លាំងផ្ទុះ​ដ៏ខ្លាំងមហិមា​បំផុត គឺ​ការផ្ទុះ​កាំរស្មី​ហ្កាម៉ា (Gamma-ray burst) និង​បាតុភូត "ស៊ូពើណូវ៉ា" (Supernova)។ តើ​បាតុភូត "ស៊ូពើណូវ៉ា" នេះ​គឺ​ជាអ្វី? តើ​វា​កើតឡើង​ដោយ​របៀបណា? ហេតុអ្វីបាន​ជា​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​បាតុភូត​នេះ​ថា "ស៊ូពើណូវ៉ា"? យប់មួយ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦០៤ តារាវិទូអាល្លឺម៉ង់ យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ (Johannes Kepler) បានសង្កេតឃើញ​ផ្កាយដ៏ចម្លែកមួយដួង នៅចន្លោះ​ផ្កាយ​វិច្ឆិកា (Scorpius) និងផ្កាយធ្នូ (Sagittarius) ជាផ្កាយ​ថ្មីមួយ ​ដែល​គេ​មិន​ធ្លាប់ឃើញ​មានសោះ​កាល​ពីមុន ក៏ស្រាប់តែ​លេចមុខឡើង ហើយ​ពីយប់មួយទៅយប់មួយ វា​មាន​ពន្លឺ​កាន់តែភ្លឺខ្លាំងឡើងៗ រហូត​កើនឡើង​ហួស​កម្រិត​ពន្លឺ​របស់​ផ្កាយ​ព្រហស្បតិ៍​ ​ក្នុងរយៈពេល​ត្រឹមតែ​ប៉ុន្មានយប់​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ កាលពី​ប្រមាណ​ជា ៣០ឆ្នាំ​មុន យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ ​តារាវិទូ​​ដ៏ល្បីល្បាញ​មួយរូបទៀត គឺ​តារាវិទូដាណឺម៉ាក ទីកូ ប្រាហេ (Tycho Brahe) ក៏ធ្លាប់​សង្កេតឃើញ​បាតុភូតស្រដៀងគ្នា​នេះ​ដែរ នៅ​ក្នុងបណ្តុំផ្កាយ “កាស្យូពេ” (Cassiopeia)។ ទាំង​ កេព្ល័រ និង ទាំង ទីកូ ប្រាហេ សុទ្ធតែ​នាំគ្នា​កំណត់​ថា ផ្កាយ​ដែល​គេ​មិន​ធ្លាប់​ឃើញ​សោះ ហើយ​ក៏​ស្រាប់តែ​លេចមុខឡើង ក្នុងពន្លឺ​ចែងចាំងភ្លាមៗ​បែបនេះ គឺ​ប្រាកដ​ជា​ផ្កាយ ដែល​ទើបនឹង​ចាប់កំណើត​ឡើងថ្មី ហើយ​បាន​ហៅ​ផ្កាយ​ទាំងនេះ​ថា « Stella Nova »។ តាមភាសា​ឡាតាំង « Stella » គឺ “ផ្កាយ” ហើយ « Nova » គឺ​មានន័យថា “ថ្មី”។ ជាច្រើន​ឆ្នាំក្រោយៗ​មក​ទៀត អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​បានរកឃើញ​ថា បាតុភូត ដែល​យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ និងទីកូ ​ប្រាហេ ហៅថា​ « Stella Nova » នេះ តាមការពិត​ទៅ មិនមែន​ជា​ការ​ចាប់កំណើត​​ផ្កាយ​ថ្មី នោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ គឺជា​ការស្លាប់​របស់ផ្កាយ នៅក្នុង​ហេតុការណ៍ផ្ទុះ​ដ៏​សម្បើម​បំផុត​មួយ​នៅក្នុងចក្រវាល។ មកទល់​នឹង​ពេលនេះ បាតុភូត​នេះ​នៅតែបន្ត​ជាប់ឈ្មោះ​​ថា « Nova » ដដែល ​គឺ “ស៊ូពើណូវ៉ា” (Supernova)។ ផ្កាយ គឺ​ជា​ដុំស៊្វែរ​ឧស្ម័ន ដែល​មាន​ម៉ាស់​យ៉ាងសម្បើមៗ​ រហូត​បង្កើត​ជា​សម្ពាធ និង​សីតុណ្ហភាព​រាប់លាន​អង្សា នាំ​ឲ្យ​មាន​ប្រតិកម្ម​នុយក្លេអ៊ែរ (ហ្វុយស្យុងនុយក្លេអ៊ែរ) នៅ​ក្នុង​ស្នូល​របស់​ផ្កាយ។ ហ្វុយស្យុងនុយក្លេអ៊ែរ​នេះហើយ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ផ្កាយ​ ដូចជា​ព្រះអាទិត្យ​របស់​យើង​ជាដើម ​អាច​បញ្ចេញថាមពល និង​ពន្លឺ​ជាប់ជាប់ជាប្រចាំឥតដាច់ ក្នុងរយៈពេល​រហូត​ដល់​ទៅ​រាប់ពាន់លាន​ឆ្នាំ។ ថាមពល​ដែល​ចេញ​ពី​ប្រតិកម្ម​នុយក្លេអ៊ែរ​ក្នុងស្នូល​នេះ វា​ក៏បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ផងដែរ​នូវ​កម្លាំង​រុញ​ចេញ​ពី​ស្នូល​សំដៅទៅ​ស្រទាប់​ខាងក្រៅ​របស់​ផ្កាយ។ នៅក្នុង​ដំណាក់កាលធម្មតា​នៃ​ជីវិត​របស់​ផ្កាយ ដែល​គេ​ហៅជាភាសាអង់គ្លេស​ថា « Main sequence star » ផ្កាយ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាពលំនឹងមួយ គឺ​ថាមពល​ដែល​ចេញ​ពី​ប្រតិកម្ម​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅ​ក្នុង​ស្នូល​របស់​ផ្កាយ​បង្កើត​បាន​ជា​​កម្លាំង​រុញ​ទៅ​ខាង​ក្រៅ ក្នុងកម្រិតមួយ​ល្មមគ្រប់គ្រាន់​អាច​ទប់​ជាមួយ​នឹង​​កម្លាំងទំនាញ ដែល​ទាញ​សារធាតុ​សំដៅ​ទៅ​កាន់​ស្នូល​។ នៅពេលដែល​ប្រតិកម្ម​នុយក្លេអ៊ែរ​នេះ​ប្រើ​អស់​សារធាតុ​អ៊ីដ្រូសែន ផ្កាយ​ត្រូវ​ចូល​ដំណាក់កាល​ចុងក្រោយ​នៃ​ជីវិត ដោយ​ដំបូង​ត្រូវ​រីកប៉ោង​ក្លាយ​ជា​ "ផ្កាយយក្សក្រហម" ហើយ​បន្ទាប់មក​ទៀត សម្រាប់​ផ្កាយ​ដែល​មាន​ម៉ាស់​ក្នុងចន្លោះ​ ពី ៨ដង ទៅ ១៥ដង​នៃ​ម៉ាស់​របស់​ព្រះអាទិត្យ វានឹង​ត្រូវ​ផ្ទុះជា​ស៊ូពើណូវ៉ា រួចហើយ​បន្សល់ទុក​តែ​ស្នូល​ខាងក្នុង ដែល​ត្រូវ​ក្លាយ​ទៅជា​ផ្កាយ​ដែល​ផ្សំឡើង​ដោយ​ណឺត្រុង​សុទ្ធសាធ ហើយដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា "ផ្កាយណឺត្រុង" (Neutron star)៕

Duration:00:09:09

Ask host to enable sharing for playback control

តើ​ពហុចក្រវាល​មានទំនាក់ទំនងអ្វីនឹងទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក?

10/1/2022
ពហុចក្រវាល ឬ​ហៅ​ជាភាសាអង់គ្លេស​ថា « Multiverse » គឺជា​ប្រធានបទ​ដ៏​ពេញ​និយម​មួយ ​នៅ​ក្នុង​ការជជែក​វែកញែកគ្នា ក៏ដូចជា​នៅ​ក្នុង​រឿង​ប្រលោមលោក ឬ​ខ្សែភាពយន្ត។ ថ្វីដ្បិតតែមកទល់នឹង​សព្វថ្ងៃ​នេះ គ្មាន​ភស្តុតាង​ណាមួយ​ដែល​អាច​បញ្ជាក់​បាន​ពិតប្រាកដ​ ក៏ប៉ុន្តែ ពហុចក្រវាល​នេះ​មិនមែនជា​រឿង​ប្រឌិត​​សុទ្ធសាធ​នោះតែ តែវាមាន​មូលដ្ឋាន​លើ​ទ្រឹស្តី​​វិទ្យាសាស្រ្ត​ចម្បងមួយ គឺចេញ​ពី​ទ្រឹស្តី​រូបវិទ្យាកង់ទិក។ តើចក្រវាល​មាន​តែមួយ​គត់ ឬ​ក៏​ក្រៅ​ពី​ចក្រវាល​របស់​យើង​នេះ នៅ​​មាន​ចក្រវាលច្រើន​ផ្សេងទៀត? តើ​អាច​ជា​រឿងទៅរួចទេ ដែល​អ្វីៗ​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុ​ងចក្រវាល​របស់​យើង​នេះ (កាឡាក់ស៊ី ភពផែនដី មនុស្ស​យើង​) អាច​មានស្រដៀងគ្នា​នៅ​ក្នុង​ចក្រវាល​ជាច្រើន​​ផ្សេងទៀត? តើ​អាច​ទេ ដែល​មនុស្ស​ម្នាក់ៗ​អាច​​​មាន​វត្តមាន​​ នៅ​ក្នុង​​ចក្រវាល​ច្រើន​ផ្សេងៗគ្នា ក៏ប៉ុន្តែ មាន​ជោគវាសនា មាន​គន្លង​ជីវិតខុសៗគ្នា? យោងតាម​ទ្រឹស្តី​រូបវិទ្យាកង់ទិក អាតូម ក៏ដូចជា​ភាគល្អិតផ្សេងទៀត នៅក្នុង​ពិភពកង់ទិក អាច​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ទីតាំងច្រើនផ្សេងគ្នា ឬ​ក្នុង​សភាព​ខុសៗគ្នា​ក្នុងពេល​តែមួយ ដែល​គេ​ហៅ​ជាភាសា​អង់គ្លេស​ថា « Superposition »។ នេះ​ជា​លក្ខណៈ​ដ៏ចម្លែក​មួយ​នៃ​រូបវិទ្យាកង់ទិក ដែល​ជាទូទៅ​ត្រូវ​បាន​លើកបង្ហាញ​តាមរយៈ​ពិសោធន៍​អំពី​សត្វឆ្មា​​របស់ Erwin Schrödinger។ យោងតាមពិសោធន៍​នេះ សត្វឆ្មា​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ហឹបបិទជិត​ត្រូវស្ថិត​ក្នុង​ស្ថានភាព Superposition គឺ​ស្លាប់ផង និង​រស់​ផង ក្នុងពេលតែមួយ។ រហូត​ទាល់តែ​ក្រោយ​ពេលដែល​យើង​បើក​ហឹបនេះមើល ទើប​ជោគវាសនា​របស់​សត្វឆ្មា​ត្រូវ​បាន​កំណត់ គឺ​ឬមួយ​ឆ្មាស្លាប់ ឬមួយឆ្មា​នៅ​រស់។ យោងតាម​បិតាស្ថាបនិក​រូបវិទ្យាកង់ទិក​ពីររូប គឺ Niels Bohr និង Werner Heisenberg ចំណុចគន្លឹះ ដែល​នាំ​ឲ្យ​ Superposition របស់​សត្វឆ្មា​ត្រូវ​បញ្ចប់ គឺ​ការសង្កេត និង​វាស់វែង។ មុនពេលមាន​ការ​សង្កេត និង​វាស់វែង គ្រប់អ្វីៗ​ទាំងអស់​​នៅ​ជា​រលក​នៃ​ប្រូបាប៊ីលីតេ (Quantum Wave Function) ដោយ​គោរព​ទៅតាម​​សមីការ Schrödinger។ នៅពេលដែល​មាន​ការ​សង្កេត និង​វាស់វែង​មើល វា​តម្រូវ​ឲ្យ​រលកនៃ​ប្រូបាប៊ីលីតេ​ត្រូវ​បញ្ចប់ (Wave function collapse) ហើយ​តម្រូវ​ឲ្យ​​អាតូម ឬ​ក៏​ភាគល្អិត​ក្រោម​អាតូម​ត្រូវ​​មាន​អត្ថិភាព​នៅ​ក្នុង​ទីតាំង​ណាមួយ ឬ​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាព​ណាមួយ​ជាក់លាក់។ នេះ​ជា​ការ​បកស្រាយ​មួយ ទៅលើ​ទ្រឹស្តី​រូបវិទ្យាកង់ទិក ដែលគេ​ច្រើន​ហៅ​ជាភាសាអង់គ្លេស​ថា Copenhagen interpretation។ ក៏ប៉ុន្តែ យោងតាម​ការ​បកស្រាយ​មួយទៀត ដែលស្នើឡើង​ដោយ​រូបវិទូអាមេរិក Hugh Everett Superposition នៃ​មេកានិក​កង់ទិក ត្រូវ​បន្ត​​ទៅមុខ​ជាអចិន្ត្រៃយ៍ ដោយ​មិន​ត្រូវ​បញ្ចប់​ដោយ​ការ​សង្កេត និង​វាស់វែង​ណាមួយ​​នោះទេ ហើយ​រលក​កង់ទិក ឬ Wave Function គឺ​ជា​គោលការណ៍​គ្រឹះ​នៃ​មេកានិក​កង់ទិក ដែល​មាន​លក្ខណៈអចិន្ត្រៃយ៍ ដោយ​គ្មាន​ការបញ្ចប់ (Wave function collapse) ដូច​ការបកស្រាយ​ទៅតាម Copenhagen interpretation នោះទេ។ នៅ​ក្នុងករណី​ Schrödinger’s Cat បើយោងទៅតាម​ការ​បកស្រាយ​របស់ Hugh Everett គេមិន​អាច​បែងចែកដាច់ពីគ្នា រវាង​អ្វីដែល​នៅ​ក្នុងហឹបថា​ជា​មេកានិក​កង់ទិក ហើយអ្វី​ដែល​នៅ​ក្រៅហឹបថា​ជា​មេកានិក​ក្លាស៊ិក​បាននោះទេ។ ឆ្មា និង​អាតូម​ដែល​នៅ​ក្នុងហឹប​ស្ថិត​ក្រោម​ច្បាប់​កង់ទិក មនុស្ស​យើង​ដែល​នៅ​ក្រៅហឹប ហើយ​ដែល​ផ្សំឡើង​ពី​អាតូម និង​ភាគល្អិត​ក្រោម​អាតូម​ដូចគ្នា ក៏​ត្រូវតែ​ស្ថិត​ក្រោម​ច្បាប់​កង់ទិក​ដូចគ្នា​នេះដែរ។ ដូចគ្នា​ដែរ​ចំពោះ​បរិស្ថាន​ដែល​នៅ​ជុំវិញ ទាំង​បរិស្ថាន​នៅ​ក្នុងហឹប និង​បរិស្ថាន​​នៅ​ក្រៅហឹប ដែល​សុទ្ធតែ​ផ្សំឡើង​ដោយ​អាតូម និង​ភាគល្អិត​ក្រោម​អាតូម ក៏​សុទ្ធតែ​ត្រូវ​ស្ថិត​ក្រោម​ច្បាប់​កង់ទិក​ដូចគ្នាទាំងអស់។ ដូច្នេះ បើ​ឆ្មា​ដែល​នៅ​ក្នុងហឹប​​ស្ថិត​ក្នុង​ស្ថានភាព Superposition នៅពេលដែល​យើងបើក​ហឹបនេះ​មើល យើង​ក៏​​ស្ថិត​ក្នុង​ស្ថានភាព Superposition នៃ​មេកានិក​កង់ទិក​នេះ​ដូចគ្នា។ Superposition របស់​ឆ្មា គឺ​ឆ្មា​ស្លាប់​​ផង និង​ឆ្មា​នៅរស់​​ផងក្នុងពេលតែមួយ ហើយ Superposition របស់​យើង គឺ​​​យើង​បើក​ហឹបមើល​ឃើញ​ឆ្មា​ស្លាប់ផង និង​យើង​ឃើញ​ឆ្មា​នៅ​រស់​ផង ​ក្នុងពេលតែមួយ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាព​ជាក់ស្តែង យើង​មិន​អាច​ដឹង​ខ្លួន​ថា យើង​មើល​ឃើញ​ឆ្មា​ស្លាប់​ផង និង​ឆ្មា​នៅ​រស់ផង ពីព្រោះថា ​យោង​ទៅតាម​គោលការណ៍​ពីរទៀត​នៃ​មេកានិក​កង់ទិក គោលការណ៍ដែល​គេ​ហៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា Quantum Decoherence និង Quantum Entanglement ទាំង​ឆ្មា ទាំង​យើង និង​ទាំង​បរិស្ថាន​ដែល​នៅ​ជុំវិញ​ខ្លួនយើង ត្រូវ​ស្ថិត​ក្នុងស្ថានភាព Superposition ដែល​បែកខ្នែង​ចេញ​ទៅជា​ពិភព​ពីរ​ដាច់​ពីគ្នា ឯករាជ្យ​ដាច់ចេញ​​ពី​គ្នា ដោយ​​គ្មាន​ព័ត៌មាន​ឆ្លង​គ្នា​ពី​ពិភពមួយទៅពិភពមួយទៀតបាននោះទេ។ ដូច្នេះ បើ​យោងទៅតាម​ការ​បកស្រាយ​របស់ Hugh Everett នៅក្នុង​ពិភពមួយ ឬ​ចក្រវាល​មួយ ​យើង​បើកហឹប​​​មើលឃើញ​ឆ្មា​ស្លាប់ ហើយ​នៅ​ក្នុងពេល​ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ...
Ask host to enable sharing for playback control

រូបវិទ្យាកង់ទិក៖ អនុគមន៍​រលក​កង់ទិក ​និង ​Schrödinger's Cat

9/26/2022
នៅឆ្នាំ១៩២៤ អ្នកប្រាជ្ញ​រូបវិទ្យាបារាំង Louis de Broglie បាន​រកឃើញ​ទ្រឹស្តី ដែលលើកឡើង​ថា អេឡិចត្រុង​គឺ​ជា​រលកផង និង​ជា​ភាគល្អិតផង (Wave-particle duality) ហើយ​ពីរឆ្នាំក្រោយមកទៀត អ្នកប្រាជ្ញ​រូបវិទ្យាអូទ្រីស Erwin Schrödinger បាន​រកឃើញ​សមីការ ដែល​បញ្ជាក់អំពី​រលកកង់ទិក ហើយ​ដែល​ជា​មូលដ្ឋាន​គ្រឹះ​នៃ​រូបវិទ្យាកង់ទិក។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមក Schrödinger បាន​សង្កេតឃើញ​ភាព​ចម្លែក​នៃ​ទ្រឹស្តី​កង់ទិក​នេះ ហើយ​បានបញ្ជាក់ អំពី​ភាពចម្លែក​នេះ តាមរយៈឧទាហរណ៍​អំពី​សត្វឆ្មារ (Schrödinger's cat)។ ជិត២០ឆ្នាំក្រោយ​ពី​អាញស្តាញ​ចុះផ្សាយ​ទ្រឹស្តី ដែល​បង្ហាញ​ថា ពន្លឺ ដែល​កាល​ពីមុន​គេ​ធ្លាប់​តែ​គិត​ថា​ជា​រលក ត្រូវ​ផ្សំឡើង​ដោយ​បណ្តុំថាមពល​ជា​ភាគល្អិត គឺ​ហ្វូតុង នៅឆ្នាំ១៩២៤ រូបវិទូបារាំង​ឈ្មោះ ល្វី ដឺប្រឺយ (Louis de Broglie) នៅក្នុងនិក្ខេបបទ​បញ្ចប់​ការ​សិក្សា​ថ្នាក់​​បណ្ឌិត​​ បាន​លើកឡើង​នូវទ្រឹស្តី​មួយ​ថា អេឡិចត្រុង ដែល​គេ​ស្គាល់​តាំងពីដើម​មក​ថា​ជា​ភាគល្អិត​នោះ បែរ​ជា​មាន​លក្ខណៈ​ជា​រលក​ទៅវិញ។ មែនទែនទៅ យោងតាម​ទ្រឹស្តី​របស់ ល្វី ដឺប្រឺយ អេឡិចត្រុង ក៏ដូចជា​ភាគល្អិត​ផ្សេងទៀតដែរ គឺ​មាន​លក្ខណៈ​ជា​ភាគល្អិតផង និង​ជា​រលកផង ទ្រឹស្តី ដែលគេហៅ​ជាភាសាអង់គ្លេស​ថា Wave-particle duality។ នៅឆ្នាំ១៩២៦ រូបវិទូ​អូទ្រីសឈ្មោះ Erwin Schrödinger បាន​សិក្សាស្រាវជ្រាវលម្អិត​ ទៅលើ​ទ្រឹស្តី​រលកអេឡិចត្រុង​របស់ ល្វី ដឺប្រឺយ ហើយ​បានរកឃើញ​សមីការ ដែល​អាច​ពិពណ៌នា និង​ព្យាករ​អំពី​ដំណើរវិវឌ្ឍ​របស់​រលកអេឡិចត្រុង ក៏ដូចជា ភាគល្អិត​ផ្សេងទៀត នៅ​ក្នុង​កម្រិត​កង់ទិក។ សមីការនេះ​ត្រូវបាន​ស្គាល់ជាទូទៅថា “សមីការ Schrödinger” (Schrödinger equation) ហើយ​ដែល​ជា​មូលដ្ឋានគ្រឹះចម្បងបំផុត​នៃ​រូបវិទ្យាកង់ទិក។ គេ​អាច​និយាយ​ដោយ​ប្រៀបធៀបគ្នា​បាន​ថា ច្បាប់​ចលនា​នៃ​មេកានិក​ក្លាស៊ិក គឺ​មាន​សមីការ​របស់​អ៊ីសាក់ញូតុន​​ជា​មូលដ្ឋានគ្រឹះ រីឯមេកានិក​កង់ទិក​វិញ សមីការ​ជា​មូលដ្ឋានគ្រឹះ​ចម្បង​បំផុត គឺ​​សមីការ​របស់ Schrödinger។ នៅ​ក្នុង​មេកានិក​ក្លាស៊ិក សមីការ​របស់​ញូតុន ជា​គន្លឹះ​ក្នុងការ​ពិពណ៌នា និង​ព្យាករ​​យ៉ាងសុក្រឹត​ អំពី​ចលនា​របស់​ភព ផ្កាយ និង​កាឡាក់ស៊ី ចំណែក​នៅក្នុង​មេកានិក​កង់ទិកវិញ សមីការ​របស់ Schrödinger គឺ​ជា​គន្លឹះ​ក្នុងការ​ពិពណ៌នា និង​ព្យាករ​ អំពី​អាតូម និង​ភាគល្អិត​ក្រោម​អាតូម។ ក៏ប៉ុន្តែ ផ្ទុយស្រឡះ​ពី​មេកានិក​ក្លាស៊ិក ដែល​ការព្យាករ​អាច​ធ្វើ​ឡើង​បាន​យ៉ាង​​ជាក់លាក់ នៅ​ក្នុង​មេកានិក​កង់ទិកវិញ សមីការរលកកង់ទិក​​អាច​ឲ្យ​គេ​ព្យាករ​បាន​ត្រឹមតែ​ជា​ប្រូបាប៊ីលីតេ​តែប៉ុណ្ណោះ មានន័យថា នៅ​ក្នុង​ពិភពកង់ទិក អេឡិចត្រុង ក៏ដូចជា​ភាគល្អិត​ផ្សេងទៀតដែរ មិនមាន​អត្ថិភាព​ពិតប្រាកដ​នោះទេ ដោយ​គេ​​មិន​អាចកំណត់​បាន​ច្បាស់លាស់​​ថា វា​មាន​ចលនា​បែបណា ទៅទិសខាងណា ឬ​​ស្ថិត​នៅ​ទីតាំង​ណាមួយ​ពិតប្រាកដ​នោះ​ទេ។ មែនទែនទៅ គេ​មិនត្រឹមតែ​មិន​អាច​ដឹង​ថា អេឡិចត្រុង​ស្ថិតនៅទីតាំង​ណាមួយ ឬ​ក្នុង​សភាពបែបណាមួយ​ពិតប្រាកដ​នោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ទៅតាម​គោលការណ៍​​នៃ​មេកានិកកង់ទិក អេឡិចត្រុង​អាច​ស្ថិត​នៅ​ក្នុងទីតាំងច្រើន​ផ្សេងគ្នា ឬ​ក្នុង​សភាពខុសគ្នា​​ក្នុងពេលតែមួយ​ ដែលគេ​ហៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា « Superposition »។ នេះ​គឺ​ជា​ភាពចម្លែក ដែលសូម្បីតែ Erwin Schrödinger ខ្លួនឯងផ្ទាល់ ក៏ពិបាក​នឹង​ទទួល​យក ហើយ​ដើម្បី​បង្ហាញ​ពី​ភាពចម្លែក​នេះ Erwin Schrödinger បានលើកឡើង អំពី​ពិសោធន៍​ទៅលើ​សត្វឆ្មារ ដែលគេតែងតែ​ស្គាល់​ជា​ភាសាអង់គ្លេស​ថា Schrödinger's cat។ នៅក្នុងពិសោធន៍​របស់ Schrödinger ​នេះ គេ​យក​សត្វឆ្មារ​មួយក្បាល​ទៅដាក់​នៅ​ក្នុង​ហឹប​បិទជិត ដោយ​នៅ​ក្នុង​ហឹបនោះ មាន​ផ្ទុកសារធាតុវិទ្យុសកម្ម ដែល​​អាតូម​របស់​វា​អាច​មាន​បម្រែបម្រួល​វិទ្យុសកម្ម (Radioactive decay) ក្នុង​​ប្រូបាប៊ីលីតេ ៥០%-៥០% ពោលគឺ ប្រូបាប៊ីលីតេ ៥០% ដែល​វា​បំភាយវិទ្យុសកម្ម ហើយ ៥០% មិនបំភាយ​វិទ្យុសកម្ម។ នៅ​ក្នុង​ហឹបនោះដែរ គេ​ដាក់​​​ដបឧស្ម័នពុល ដោយ​មាន​យន្តការពិសេស ភ្ជាប់​ជាមួយនឹង​ឧបករណ៍​ចាប់សញ្ញាវិទ្យុសកម្ម។ ប្រសិនបើ​មាន​ការ​បំភាយ​វិទ្យុសកម្ម យន្តការពិសេស​នឹង​បញ្ចេញ​ឧស្ម័នពុល​ ហើយ​សត្វឆ្មារ​នឹង​ត្រូវ​ស្លាប់។ ផ្ទុយ​ទៅវិញ បើ​សិន​ជា​គ្មាន​ការ​បំភាយវិទ្យុសកម្ម​ទេ ឧស្ម័នពុល​​ក៏​នឹង​មិន​ត្រូវ​បំភាយចេញ ហើយ​សត្វឆ្មារ​ត្រូវ​នៅ​រស់។ និយាយជារួម ជោគវាសនា​របស់​សត្វឆ្មារ​ត្រូវ​ផ្សាភ្ជាប់​ទៅនឹង​អាតូម គឺ​មាន​ប្រូបាប៊ីលីតេ ៥០% ឆ្មារ​ត្រូវ​ស្លាប់ ហើយ ៥០% ឆ្មារ​នៅ​រស់។ យោងទៅតាម​គោលការណ៍​​នៃ​រូបវិទ្យាកង់ទិក ដរាបណា​គេមិនទាន់​បើកហឹប​នេះ​មើលទេ អាតូម​ត្រូវ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាពពីរ​ក្នុងពេលតែមួយ គឺ​បំភាយវិទ្យុសកម្ម និង​មិនបំភាយវិទ្យុសកម្ម ហើយ​ដោយសារ​តែ​ជោគវាសនា​របស់​សត្វឆ្មារ​ត្រូវ​ផ្សាភ្ជាប់​នឹង​អាតូម ដូច្នេះ សត្វឆ្មារ​ក៏​ត្រូវ​ស្ថិត​ក្នុង​ស្ថានភាពពីរ​ក្នុងពេលតែមួយ​ដូចគ្នា គឺ​ស្លាប់ផង និង​នៅ​រស់​ផង។...
Ask host to enable sharing for playback control

រូបវិទ្យាកង់ទិក៖ វត្ថុពិតជាក់ស្តែងប៉ុន្តែផ្សំឡើងដោយអ្វីៗដែលមានត្រឹមជាប្រូបាប៊ីលីតេ

9/19/2022
យោងតាម​ទ្រឹស្តី​កង់ទិក គ្រប់អ្វីៗ​ទាំងអស់ ដែល​ស្ថិតក្នុងកម្រិត​អាតូម ឬ​ក្រោម​អាតូម ដរាបណា​គេនៅមិនទាន់​សង្កេត និង​វាស់វែង​មើលទេនោះ វា​មិនមាន​អត្ថិភាព​ពិតប្រាកដ​នោះទេ ដោយ​អ្វីៗ​មានត្រឹមតែ​ជា​រលក​នៃ​ប្រូបាប៊ីលីតេ​តែប៉ុណ្ណោះ។ នេះ​ហើយ​ជា​ភាពចម្លែក​ដែល​អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​ជាបិតាស្ថាបនិក​រូបវិទ្យាកង់ទិច តែងតែ​បាន​លើកឡើងជាសង្ខេបថា គ្រប់អ្វីៗ​ដែល​យើង​​កំណត់​ថា​ជា​វត្ថុពិត អាច​មើលឃើញ អាច​ពាល់បាន ក៏ប៉ុន្តែ ត្រូវផ្សំឡើង​ដោយ​ភាគល្អិត ដែល​ទៅតាមលក្ខណៈធម្មជាតិ មិនអាច​ជាវត្ថុពិត។ យោងតាម​ទ្រឹស្តី​របស់​អាញស្តាញ និង​ការពិសោធន៍​ជាក់ស្តែង​ទៅលើ​ឥទ្ធពល​ហ្វូតូអេឡិចទ្រិក ពន្លឺ​គឺ​ជា​ភាគល្អិត ដែល​គេឲ្យឈ្មោះ​ថា “ហ្វូតុង”។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា ការពិសោធន៍​ជាច្រើន​ផ្សេងទៀត ក៏​សុទ្ធតែ​បង្ហាញ​ផងដែរ​ថា ពន្លឺ​គឺ​ជា​រលក គឺ​រលក​អេឡិចត្រូម៉ាញេទិក។ បើ​ដូច្នេះ តើពន្លឺ​គឺ​ជា​អ្វីពិតប្រាកដ? ជា​រលក (Wave) ឬ​ក៏​ជា​ភាគល្អិត (Particle)? ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយ​ការចេញផ្សាយ​ទ្រឹស្តី​របស់​អាញស្តាញ ភាពចម្លែក​​មួយទៀត​ក៏​កើតមានឡើង ដោយលើកនេះ​ ទាក់ទង​នឹង​ភាគល្អិតវិញម្តង គឺ​អេឡិចត្រុង។ នៅក្នុង​ការធ្វើ​ពិសោធន៍​ទៅលើ​អេឡិចត្រុង​នេះ ដែលគេហៅថា “Double-slit experiment” គេបង្កើត​ចន្លោះ​ពីរ មានរាងបញ្ឈរ ហើយ​ស្ថិត​នៅ​ទន្ទឹមគ្នា រួចហើយ​​បញ្ជូន​អេឡិចត្រុង​ឲ្យ​ឆ្លងកាត់​ចន្លោះ​ទាំងពីរនេះ ទៅ​ប៉ះនឹង​ផ្ទាំងដែល​នៅ​ខាងក្រោយ។ ដោយសារ​តែ​តាមការ​យល់ដឹង​ពី​មុនមក គេ​ដឹង​ថា អេឡិចត្រុង​គឺ​ជា​ភាគល្អិត ដូច្នេះ អេឡិចត្រុង​នីមួយៗ​​គួរតែ​ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្លងកាត់​​ចន្លោះ​ណាមួយ​ក្នុង​ចំណោម​ចន្លោះ​ទាំងពីរ ហើយ​​ទៅ​ប៉ះនឹង​ផ្ទាំង​ដែល​នៅ​ខាង​ក្រោយ បង្កើត​ជា​គំនូស​​បញ្ឈរពីរ​ទន្ទឹមគ្នា។ ក៏ប៉ុន្តែ ខុសពី​ការរំពឹងទុក នៅក្នុង​ការធ្វើ​ពិសោធន៍​ជាក់ស្តែង គេសង្កេតឃើញ​ថា នៅលើ​ផ្ទាំង​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ខាង​ក្រោយ​នោះ អេឡិចត្រុង​មិន​បង្កើត​ត្រឹមតែ​បន្ទាត់​បញ្ឈរពីរ​នោះទេ តែ​បង្កើត​​ជា​បន្ទាត់​ច្រើន​បញ្ឈរ​តម្រៀបគ្នា គឺ​ក្នុង​ទម្រង់​ដូចគ្នា​ទាំងស្រុង​ទៅនឹង​ការ​ពិសោធន៍ Double-slit experiemnt ទៅលើ​រលក។ នេះ​គឺ​ជាចំណុចរបត់​ដ៏ចម្បង​មួយ នៅ​ក្នុង​វិស័យវិទ្យាសាស្រ្ត​សម័យទំនើប ហើយ​ជា​ការ​រុះរើ​ឡើងវិញ​ទាំងស្រុង​ នូវចំណេះដឹង​វិទ្យាសាស្រ្ត ដែលមនុស្ស​​យើង​ធ្លាប់​មាន​កាល​ពីមុន។ កាលពីមុន ពន្លឺ ដែល​យើង​ធ្លាប់​តែ​ដឹង​ថា គឺ​ជា​រលក ក៏ប៉ុន្តែ ត្រូវ​បាន​គេរកឃើញ​ថា ត្រូវ​ផ្សំឡើងដោយ​ភាគល្អិត គឺ ហ្វូតុង។ ចំណែក​អេឡិចត្រុង​វិញ ដែល​យើង​ធ្លាប់​តែ​ដឹង​ថា គឺ​ជា​ភាគល្អិត ឥឡូវ ត្រូវ​បាន​គេ​ធ្វើ​ពិសោធន៍​ឃើញ​មាន​លក្ខណៈ​ជា​រលក​ទៅវិញ។ ដើម្បីពន្យល់​អំពី​ភាព​ចម្លែក​នេះ Niels Bohr អ្នកប្រាជ្ញ​រូបវិទ្យាដាណឺម៉ាក និង​អ្នកប្រាជ្ញ​មួយ​ចំនួន​ផ្សេងទៀត នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ១៩២០​ រួមមាន​ដូចជា Erwin Schrödinger, Paul Dirac និង Werner Heisenberg ក៏បាន​បង្កើត​ទ្រឹស្តី​ថ្មី គឺ​ទ្រឹស្តី​រូបវិទ្យាកង់ទិក។ យោងតាម​ទ្រឹស្តី​រូបវិទ្យាកង់ទិក​ នៅក្នុងពិសោធន៍ Double-slit experiment អេឡិចត្រុង​នៅពេល​កំពុង​ធ្វើ​ដំណើរ​ មិនមាន​រូបរាង ឬ​ក៏​ទីតាំង​ជាក់លាក់​នោះទេ គឺ​គ្រាន់តែ​ជា​រលក​នៃ​ប្រូបាប៊ីលីតេ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ អេឡិចត្រុង​ជារលក​នេះ ឆ្លងកាត់​តាម​ចន្លោះ​ទាំងពីរ នៅ​ក្នុងពេល​តែមួយ​ បង្កើត​ជា​រលក​ពីរ​ដាច់ពីគ្នា ហើយ​មាន​ឥទ្ធិពល​លើ​គ្នា​ទៅវិញទៅមក បង្កើត​​ទៅជា​ទម្រង់​នៃ​ប្រូបាប៊ីលីតេ​ថ្មី​មួយទៀត ហើយទាល់តែ​​នៅពេល​ដែល​រលក​នេះ​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​ប៉ះនឹង​ផ្ទាំង​ដែល​នៅ​ខាង​ក្រោយ ទើប​អ្វីៗ​ដែល​ត្រឹមតែ​ជា​រលក​នៃ​ប្រូបាប៊ីលីតេ​​ត្រូវ​ប្រែ​ក្លាយ​ខ្លួន​ជា​ចំណុច​​នៃ​ភាគល្អិត​មួយ នៅត្រង់​ទីតាំង​ណាមួយ អាស្រ័យ​ទៅតាម​ប្រូបាប៊ីលីតេ។ ទៅតាម​ទ្រឹស្តី​កង់ទិក​នេះ គ្រប់អ្វីៗ​ទាំងអស់ ដែល​ស្ថិតក្នុងកម្រិត​អាតូម ឬ​ក្រោម​អាតូម ដរាបណា​គេនៅមិនទាន់​សង្កេត និង​វាស់វែង​មើលទេនោះ វា​មិនមាន​អត្ថិភាព​ពិតប្រាកដ​នោះទេ។ គ្មានទីតាំង​ជាក់លាក់ ហើយ​ក៏​គ្មាន​​រូបរាង​ជាក់លាក់នោះដែរ ដោយ​អ្វីៗ​មានត្រឹមតែ​ជា​រលក​នៃ​ប្រូបាប៊ីលីតេ​តែប៉ុណ្ណោះ រហូត​ទាល់តែ​គេ​វាស់មើល ទើប​អ្វីដែល​ជា​​រលកនៃ​ប្រូបាប៊ីលីតេនេះ​​ត្រូវ​មាន​រូបរាង និង​ទីតាំង​ពិតប្រាកដ៕
Ask host to enable sharing for playback control

រូបវិទ្យាកង់ទិក៖ អាញស្តាញ និងទ្រឹស្តី “កង់តាពន្លឺ”

9/12/2022
អាល់ប៊ែរ អាញស្តាញ (Albert Einstein) ត្រូវ​បាន​គេស្គាល់​ជាទូទៅ តាមរយៈ​ទ្រឹស្តី Relativity ក៏ប៉ុន្តែ របកគំហើញ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អាញស្តាញ​បាន​ទទួល​រង្វាន់​ណូបែល​រូបវិទ្យា គឺទាក់ទងនឹង​ឥទ្ធិពល​ហ្វូតូអេឡិចទ្រិក (Photoelectric effect) ហើយ​ដែលនាំ​ទៅដល់​ទ្រឹស្តី​ដ៏ចម្បងមួយ នៅ​ក្នុង​រូបវិទ្យាកង់ទិក គឺ​ទ្រឹស្តីដែលថា ពន្លឺ​ត្រូវ​ផ្សំឡើង​ដោយ​ភាគល្អិត ដែលគេហៅថា "កង់តា" ហើយដែល​ក្រោយមក​ត្រូវបាន​គេ​ហៅថា "ហ្វូតុង" (Photon)។ នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩០០ អ្នកប្រាជ្ញអាល្លឺម៉ង់ ឈ្មោះ Max Planck ដែល​សិក្សា​ទៅលើ​ភាពចម្លែក នៅ​ក្នុង​ទំនាក់ទំនង រវាង​សីតុណ្ហភាព ហ្វ្រេកង់ និង​ពណ៌​របស់​ពន្លឺ បាន​រកឃើញ​សមីការ និង​ទ្រឹស្តីមួយ ដែលគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា Planck’s Law ហើយ​ដែល​កំណត់​ថា ថាមពល ​(ដូចជា​ថាមពល​ដែល​ចេញ​ពីពន្លឺជាដើម) មិនមែន​ជាលំហូរ​​ជាប់គ្នាឥតដាច់នោះទេ ផ្ទុយ​ទៅវិញ គឺ​ផ្សំឡើង​ដោយ​បណ្តុំថាមពលដាច់ៗពីគ្នា ដែល​គេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា “កង់តា” (Quanta)។ ទ្រឹស្តីនេះ​បាន​ស្រាយចម្ងល់​ទាក់ទងនឹង​សីតុណ្ហភាព និង​ពណ៌​របស់​ពន្លឺ (Ultraviolet Catastrophe) ក៏ប៉ុន្តែ វា​បង្កើត​ជា​ចម្ងល់​ថ្មីមួយទៀត ទាក់ទង​ទៅនឹង​ធម្មជាតិ​របស់​ពន្លឺ​ដោយ​ផ្ទាល់។ គិតមក​ទល់​នឹង​ដើមសតវត្សរ៍​ទី២០​នោះ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត​ជាទូទៅ​ជឿ​ថា ពន្លឺ​គឺ​ជា​លំហូរឥតដាច់។ ពន្លឺ​​ជា​រលក​ដែល​បង្កើត​ជា​ហ្វ្រេកង់ខុសៗគ្នា។ “ពន្លឺ​ជារលក” មិនត្រឹមតែ​ជា​ទ្រឹស្តីនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ក៏​ត្រូវ​បាន​បង្ហាញឲ្យ​ឃើញ​ផងដែរ នៅ​ក្នុង​ការ​សង្កេត និង​ការធ្វើ​ពិសោធន៍​​ជាក់ស្តែង ដោយ​អ្នក​វិទ្យាសាស្រ្ត​មុនៗ។ អាញស្តាញវិញ នៅ​ក្នុង​ការសិក្សាចុះផ្សាយ​នៅ​ឆ្នាំ១៩០៥ បាន​រុះរើឡើងវិញ​ទាំងស្រុង​នូវ​ទ្រឹស្តីវិទ្យាសាស្រ្ត​តាំងពី​រាប់​រយឆ្នាំមុន ដោយ​បានកំណត់​ថា ពន្លឺ​គឺ​ផ្សំឡើង​ដោយ​បណ្តុំថាមពល​ដាច់ៗពីគ្នា ប្រៀបដូចជា​ភាគល្អិត ដែល​នៅពេលនោះ គេហៅថា “កង់តា​ពន្លឺ” ហើយ​ដែល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ គេ​ស្គាល់ជាទូទៅ​ថា “ហ្វូតុង”។ តាមរយៈ​ទ្រឹស្តី​ អំពី​ “កង់តាពន្លឺ” នេះ អ្វីដែល​ Max Planck បានរកឃើញ​ត្រឹមជា​សមីការ​គណិតវិទ្យា ត្រូវ​បាន​ពន្យល់​បកស្រាយ​ទៅតាម​លក្ខណៈ​រូបវិទ្យា​ដោយ​អាល់ប៊ែរ អាញស្តាញ ហើយ​ទ្រឹស្តី “កង់តាពន្លឺ” នេះ គឺ​ជា​ចំណុច​របត់​ដ៏​ចម្បងមួយ នៅ​ក្នុង​ការ​យល់​ដឹង​របស់​យើង​ទៅលើ​ពន្លឺ ហើយ​ក៏​ជា​ដំណើរវិវឌ្ឍ​ដ៏​ចម្បងមួយ​ផងដែរ នៃ​ទ្រឹស្តី​រូបវិទ្យាកង់ទិក៕
Ask host to enable sharing for playback control

ប្រវត្តិនៃការកកើតទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក

9/2/2022
ទ្រឹស្តី​រូបវិទ្យាកង់ទិក ថ្វីដ្បិតតែ​ស្មុគស្មាញ និង​ពោរពេញ​ទៅដោយ​ភាពចម្លែក ក៏ប៉ុន្តែ ​ជាទ្រឹស្តីមួយ​ដែល​មាន​ផលប្រយោជន៍​បំផុត​ នៅ​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត​ជាក់ស្តែង ហើយ​ក៏មាន​ឥទ្ធិពល​យ៉ាងខ្លាំងផងដែរ​ទៅលើ​ជីវិតរស់នៅ​ប្រចាំថ្ងៃរបស់​យើង នៅ​ក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ននេះ។ បច្ចេកវិទ្យាជាច្រើន រាប់ចាប់តាំង​ពី​កាំរស្មីឡាស៊ែរ នៅ​ក្នុង​វិស័យវេជ្ជសាស្រ្ត រហូត​ទៅដល់​​ទូរសព្ទដៃ កុំព្យូទ័រ និង​គ្រឿងអេឡិចត្រូនិចជាច្រើន​ផ្សេងទៀតដែល​យើងប្រើ​ជាប្រចាំ​សព្វថ្ងៃនេះ មិនអាច​កើតមានបានទេ ប្រសិនបើ​គ្មាន​​​ទ្រឹស្តី​រូបវិទ្យាកង់ទិក។ នៅក្នុង​រូបវិទ្យាសម័យទំនើប​បច្ចុប្បន្ន​នេះ គេឃើញ​មាន​ទ្រឹស្តីចម្បងៗ​ចំនួន​ពីរ៖ ទីមួយ​ Relativity ជាទ្រឹស្តីដែលគ្រប់គ្រង​ទៅលើ​អ្វីៗ​ដែល​មានទំហំធំ និង​ចម្ងាយឆ្ងាយសម្បើមៗ ដូចជា ភព ផ្កាយ កាឡាក់ស៊ី ប៊្លែកហូល ជាដើម និង​ទីពីរ ទ្រឹស្តី​កង់ទិច ដែល​គ្រប់គ្រង​ទៅលើ​អ្វីដែល​មាន​ទំហំ​ដ៏តូចល្អិត រហូត​កម្រិតអាតូម ឬ​ក្រោម​អាតូម។ ចំណុចចាប់ផ្តើម ដែល​នាំ​ទៅដល់​ការ​រកឃើញ​ទ្រឹស្តី​​រូបវិទ្យា​កង់ទិច​ គឺ​កើតចេញ​ពី​ការ​សិក្សា​ទៅលើ​វត្ថុ​ដ៏​សាមញ្ញ​មួយ កាលពីជាង​មួយសតវត្សរ៍មុន គឺ​ការ​សិក្សា​ទៅលើ​អំពូល​ភ្លើង។ គេដឹង​ថា អំពូលភ្លើង​មាន​ពន្លឺ នៅពេល​ដែល​មាន​ចរន្តអគ្គិសនី​ឆ្លងកាត់​រេស៊ីស្តង់​ដ៏តូចឆ្មា​រ​នៅ​ក្នុង​អំពូល ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​រេស៊ីស្តង់​ឡើងកម្តៅ ហើយ​បញ្ចេញ​ពន្លឺ។ តាមការ​សង្កេត​ជាក់ស្តែង គេឃើញ​ថា ពណ៌នៃ​ពន្លឺ​បញ្ចេញ​ដោយ​រេស៊ីស្តង់​អំពូលភ្លើង​នេះ គឺ​វា​ប្រែប្រួល​អាស្រ័យ​ទៅលើ​សីតុណ្ហភាព ក៏ប៉ុន្តែ យន្តការ​រូបវិទ្យា​នៅពីក្រោយ​ការផ្លាស់ប្តូរ​ពណ៌​នៃពន្លឺ​​​នេះ គឺ​នៅតែ​ជា​អាថ៌កំបាំង​ដ៏ធំមួយ ដែល​គេ​នៅមិនទាន់​អាច​យល់​បាន​នៅឡើយ។ នៅឆ្នាំ១៩០០ អ្នកប្រាជ្ញអាល្លឺម៉ង់ ឈ្មោះ Max Planck បាន​ផ្តោត​ការសិក្សា​ទៅលើ​សំណួរ​ចម្បងមួយ​ថា តើ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​នៅពេលដែល​រេស៊ីស្តង់​អំពូលភ្លើង​កាន់តែក្តៅ ពន្លឺ​ដែល​បញ្ចេញ​ដោយ​រេស៊ីស្តង់​នោះត្រូវ​ផ្លាស់ប្តូរពណ៌? ​រឹតតែ​ចម្លែក​ជាងនេះ​ទៅទៀត តើ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ការ​ប្រែប្រួល​ពណ៌​​នៃ​ពន្លឺ​នេះ​ត្រូវ​​បញ្ចប់​​ត្រឹម​ពណ៌ ស? គេដឹង​ថា នៅ​ក្នុង​វិសាលគមន៍​នៃ​ពន្លឺ ដែល​យើង​អាច​មើលឃើញ​ដោយ​ភ្នែកទទេ ពណ៌នៃ​ពន្លឺ​គឺ​ត្រូវ​កំណត់​ដោយ​ហ្វ្រេកង់ គឺ​​ពន្លឺ​ដែល​មាន​ហ្វ្រេកង់ទាប​មាន​ពណ៌ក្រហម ហើយ​ពន្លឺ​ដែល​មាន​​ហ្វ្រេកង់ខ្ពស់​មានពណ៌​ខៀវ ឬ​កាន់តែខ្ពស់​ទៅទៀត រហូតដល់​ពណ៌ស្វាយ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុងករណី​អំពូល​ភ្លើង បើទោះជា​គេ​បង្កើន​ថាមពលអគ្គិសនី ធ្វើ​ឲ្យ​​កម្តៅ​រេស៊ីស្តង់​កាន់តែ​ក្តៅ​យ៉ាងណា គេ​​ក៏​មិន​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ពន្លឺ​ត្រូវ​ផ្លាស់ប្តូរ​ពណ៌​ទៅជា​ពណ៌ខៀវ ឬ​ពណ៌ស្វាយ​បាននោះទេ ដោយ​អាច​បង្កើត​បាន​ត្រឹម​តែ​ពន្លឺ​​ពណ៌ ស តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ មែនទែន​ទៅ សូម្បីតែ​​ពន្លឺ​ព្រះអាទិត្យ ដែលសីតុណ្ហភាព​នៅលើ​ផ្ទៃខាងលើ​មាន​រហូតដល់​ទៅ​ជាង ៥ពាន់​អង្សានោះ ក៏​បញ្ចេញ​ពន្លឺ​​ភាគច្រើន ជាពន្លឺ​ពណ៌ ស នេះ​ដែរ ដោយ​មាន​ពន្លឺ​ពណ៌​ខៀវ និង​ពណ៌​ស្វាយ​​ក្នុងកម្រិត​តិចតួច​តែប៉ុណ្ណោះ ហើយ​ពន្លឺ​ប្រភេទ​អ៊ុលត្រាវីយ៉ូឡេ ​វិញ គឺ​រឹតតែ​តិចទៅទៀត។ តើ​ហេតុអ្វីបាន​ជា​ប្រភេទពន្លឺ​ដែល​មាន​កម្រិតថាមពល និង​ហ្វ្រេកង់ខ្ពស់ ដូចជា​អ៊ុលត្រាវីយ៉ូឡេ​នេះ សូម្បីតែ​ចេញ​ពី​វត្ថុដែល​មាន​សីតុណ្ហភាព​ខ្ពស់​រហូតដល់​ទៅ​រាប់ពាន់​អង្សាដូចជា​ព្រះអាទិត្យ ក៏​នៅតែ​កម្រនឹង​ឃើញ​មានបែបនេះ​ទៅវិញ? នេះ​គឺ​ជា​អាថ៌កំបាំង​ដ៏​ធំមួយ​ សម្រាប់​អ្នក​វិទ្យាសាស្រ្ត នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ដើម​សតវត្សរ៍​ទី២០ ភាព​ចម្លែក​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​ជាទូទៅ​ជាភាសា​អង់គ្លេស​ថា « Ultraviolet Catastrophe »។ នៅក្នុងការ​សិក្សាស្រាវជ្រាវ ដើម្បី​ស្រាយចម្ងល់​នេះ Max Planck បាន​រកឃើញ​សមីការ​គណិតវិទ្យា ដែល​អាច​កំណត់​យ៉ាងសុក្រឹត អំពី​ទំនាក់ទំនង រវាង​ហ្វ្រេកង់ ពណ៌ និង​កម្រិត​ថាមពល​របស់​ពន្លឺ ដោយ​នៅ​ក្នុង​សមីការ​នោះ Max Planck បាន​បន្ថែម​កុងស្តង់មួយ ដែល​គេ​ហៅជាទូទៅ​ថា “កុងស្តង់ផ្លាងខ៍” (Planck constant)។ ចេញ​សមីការនេះ​ Max Planck​ បាន​សន្និដ្ឋាន​ថា ថាមពល (ដូចជា​ថាមពល​ដែល​ចេញ​ពីពន្លឺជាដើម) វាមិនមែន​​ជាលំហូរ​ជាប់​​ឥតដាច់នោះទេ ផ្ទុយ​ទៅវិញ គឺ​ផ្សំឡើង​ដោយ​បណ្តុំថាមពលដាច់ៗពីគ្នា។ បណ្តុំថាមពល ប្រៀបបាន​ដូចជា​ភាគល្អិត ហើយ​ដែល​ក្រោ​យមក​ត្រូវបាន​គេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា “កង់តា” (Quanta)។ ទ្រឹស្តីរូបវិទ្យា​ជុំវិញ​កង់តា​នេះហើយ​ ដែល​ក្រោយ​មក ត្រូវ​បាន​គេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា រូបវិទ្យាកង់ទិច ឬ​ មេកានិកកង់ទិច ហើយ​ដែល​ជាទូទៅ Max Planck ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់ទុក​ថា​ជា​បិតា​ស្ថាបនិក​មួយរូប រួមជាមួយ​នឹង​អ្នក​ប្រាជ្ញ​ល្បីៗ​មួយ​ចំនួន​ផ្សេងទៀត នៅ​ក្នុង​អំឡុងពេលនោះ រួមមាន​ជា​អាទិ៍ ​Albert Einstein និង​អ្នកប្រាជ្ញ​ដាណឺម៉ាក Niels Bohr ក៏ដូចជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ​សំខាន់ៗ​មួយចំនួន​ក្រោយៗមកទៀត រួមមាន អ្នក​ប្រាជ្ញ​បារាំង Louis de Broglie អ្នកប្រាជ្ញអង់គ្លេស Paul Dirac អ្នកប្រាជ្ញ​អូទ្រីស Erwin Schrödinger និង​អ្នក​ប្រាជ្ញ​អាល្លឺម៉ង់ Werner Heisenberg៕
Ask host to enable sharing for playback control

តើគេអាចកែប្រែភពអង្គារឲ្យក្លាយជាភពសម្រាប់មនុស្សរស់នៅបានដែរឬទេ?

8/26/2022
តាមរយៈការសិក្សា​យ៉ាងស៊ីជម្រៅ កាល​ពីពេល​កន្លងមក ដោយ​មាន​ទាំង​ការ​បញ្ជូន​យាន​ទៅ​ចុះចត​ដោយ​ផ្ទាល់​ផង យើង​អាច​ដឹង​បានថា ភពអង្គារ នៅក្នុងពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ មិនមាន​លក្ខខណ្ឌ​អំណោយផល​នោះទេ សម្រាប់ជីវិត​មនុស្ស​យើង​រស់នៅ។ទោះជាយ៉ាងណា មាន​អ្នក​វិទ្យាសាស្រ្ត​មួយ​ចំនួន ធ្លាប់​បានលើកឡើង​ថា សម្រាប់​រយៈពេល​វែង​ទៅមុខ គេ​អាច​កែប្រែ​បរិស្ថាន​របស់​ភព​អង្គារ​នេះ ឲ្យ​ក្លាយ​ជា​ភព ដែល​មាន​លក្ខខណ្ឌ សម្រាប់​ឲ្យ​មនុស្ស​យើង​រស់​នៅ​បាន គឺ​កែប្រែ​ទៅតាម​យន្តការ ដែល​ហៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា « Terraforming »។ នៅ​ក្នុងដំណើការ​កែប្រែ​បរិស្ថាន​ភពអង្គារ​ឲ្យ​មាន​លក្ខខណ្ឌ​អំណោយផលសម្រាប់​ជីវិត​​នេះ ចំណុចគន្លឹះ​ទីមួយ ដែលគេត្រូវ​មើល គឺ​ស្រទាប់​បរិយាកាស។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ ភពអង្គារ​មាន​ស្រទាប់​បរិយាកាស​យ៉ាងស្តើង ត្រឹមតែ​ប្រមាណ​ជា ១% ប៉ុណ្ណោះ ​នៃ​ស្រទាប់​បរិយាកាស​របស់​ភពផែនដី។ ការបង្កើន​ស្រទាប់​បរិយាកាស​នេះ អាច​បង្កើត​នូវ​លក្ខខណ្ឌវិជ្ជមាន​ចម្បង​ចំនួន​ពីរ សម្រាប់​ជីវិត។ ទីមួយ នៅពេលដែល​ស្រទាប់​បរិយាកាស​មាន​កាន់តែក្រាស់ សម្ពាធ​នៅលើ​ផ្ទៃដីភពអង្គារ​ក៏​មាន​កាន់តែខ្ពស់ ហើយ​នៅពេល​ដែល​សម្ពាធ​កាន់តែខ្ពស់ មនុស្ស​អាច​ដើរចេញ​ពី​ទីជម្រក​មក​ខាងក្រៅ​បាន ដោយ​មិនចាំបាច់​មាន​សម្លៀកបំពាក់អវកាស ហើយ​ម្យ៉ាងទៀត សម្ពាធខ្ពស់ វា​ក៏​ជាលក្ខខណ្ឌ​ចាំបាច់​មួយផងដែរ ដើម្បី​ឲ្យ​ទឹក​អាច​ស្ថិត​នៅ​ជា​សភាព​រាវ ដោយ​មិន​ត្រូវ​ហួត​ទៅជា​ចំហាយទឹក។ ទីពីរ ស្រទាប់​បរិយាកាស​ក្រាស់​​អាច​ជួយ​ទប់ស្កាត់​វិទ្យុសកម្ម​ពី​ព្រះអាទិត្យ​បាន​មួយផ្នែក​ ហើយ​បន្ថែម​ពីលើ​នេះ​ទៅទៀត វា​អាច​ជួយ​ទប់កម្តៅព្រះអាទិត្យ​មិន​ឲ្យ​ភាយ​ចេញ​ទៅវិញ ហើយ​​អាច​​បង្កើន​សីតុណ្ហភាព​នៅលើ​ភពអង្គារ។ នៅពេល​ដែល​សីតុណ្ហភាព​កើនឡើង រូបកាយ​របស់​មនុស្ស​យើង​ក៏​ងាយ​នឹង​រស់​នៅ ហើយ​កាន់តែ​សំខាន់​ជាងនេះ​ទៅទៀត សីតុណ្ហភាព​កើនឡើង បូករួមជាមួយនឹង​កំណើន​នៃ​សម្ពាធ​បរិយាកាស វា​ជា​លក្ខខណ្ឌ​ផ្សំគ្នា ​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ទឹក​​ស្ថិត​នៅ​ជា​សភាព​រាវ​ ដែល​ជា​លក្ខខណ្ឌ​ចាំបាច់​បំផុត​មួយ​ សម្រាប់​ជីវិត។ កន្លងមក លោក អេឡន មើស្ក៍ ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន SpaceX ដែល​មាន​គម្រោង​បញ្ជូន​មនុស្ស​ឲ្យ​ទៅ​រស់​នៅលើ​ភពអង្គារ​ ធ្លាប់​បាន​លើកឡើង​ជាច្រើន​លើកថា វិធីសាស្រ្ត​ដែល​អាច​បង្កើន​ស្រទាប់បរិយាកាស និង​បង្កើន​សីតុណ្ហភាព​លើ​ភពអង្គារ​បាន​លឿនបំផុត គឺ​បំផ្ទុះគ្រាប់បែក​នុយក្លេអ៊ែរ នៅ​ត្រង់​តំបន់​ប៉ូល​របស់​ភពអង្គារ ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​ផ្ទាំងទឹកកក​នៅ​តំបន់​ប៉ូល​នេះ​ត្រូវ​រលាយ ហើយ​បញ្ចេញ​ចំហាយទឹក និង​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​ទៅ​ក្នុង​បរិយាកាស។ ក៏ប៉ុន្ត មាន​អ្ន​កវិទ្យាសាស្រ្ត​ជាច្រើន​យល់ថា គេ​អាច​មាន​វិធីសាស្រ្ត​មួយទៀត ដែល​អាច​បង្កើន​បរិមាណ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​​ភពអង្គារ​បាន ដោយ​មិនចាំបាច់​ប្រើ​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ។ ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់​ធ្វើ​ឲ្យ​ភពឡើងកម្តៅ​នេះ វា​គឺ​ជា​ជំនាញ​របស់​មនុស្ស​យើង​ស្រាប់​ទៅហើយ។ ដូច្នេះ យើងអាច​យក​បទពិសោធន៍​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ នាំ​ឲ្យ​ផែនដីឡើងកម្តៅ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ទៅអនុវត្ត​​នៅលើ​ភពអង្គារ ធ្វើ​ឲ្យ​ភពអង្គារ​ត្រូវ​ឡើងកម្តៅ​បន្តិចម្តងៗ រហូត​ដល់​កម្រិតមួយ ទឹកកក និង​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​ដែល​កកជាប់​ក្នុងផ្ទាំង​ទឹកកក​ក៏​ត្រូវ​រលាយ ហើយ​បញ្ចេញ​ចំហាយទឹក និង​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​កាន់តែ​ច្រើន​ទៅ​ក្នុង​បរិយាកាស នាំ​ឲ្យ​សីតុណ្ហភាព​ត្រូវ​កើនឡើង​កាន់តែ​លឿន​ថែមទៀត ចំណែក​ស្រទាប់​បរិយាកាស​ក៏​មាន​កាន់តែក្រាស់។ ក្រោយ​ពី​សីតុណ្ហភាព​ និង​សម្ពាធ​កើនឡើង ដល់​កម្រិត​មួយ​សមស្រប ដែល​អាច​ឲ្យ​ទឹក​ស្ថិត​នៅ​ជា​សភាព​រាវបាន ទឹកកក​ដែល​រលាយ បូករួមជាមួយ​នឹង​ចំហាយទឹក​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​​ដែល​អាចបង្កើត​ជា​ទឹក​​​ភ្លៀង​ធ្លាក់​​ចុះមកវិញ ក៏​អាច​ផ្សំគ្នាបន្តិចម្តងៗ​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ផ្ទៃដី​ភពអង្គារ​ត្រូវ​គ្រប​ដណ្តប់​ទៅ​ដោយ​ទឹករាវ។ ដំណាក់​កាល​បន្ទាប់ គឺ​ត្រូវ​ប្រែក្លាយ​បរិយាកាស​ភពអង្គារ ឲ្យ​ទៅ​ជា​ខ្យល់​ដែល​មាន​អុកស៊ីសែន​ក្នុង​អត្រា​មួយ​គ្រាប់គ្រាន់ ​អាច​ឲ្យ​យើង​ដកដង្ហើម​បាន ដូចនៅលើ​ភពផែនដី​របស់​យើង។ នៅ​ក្នុង​ដំណាក់កាល​នេះ យើង​ក៏​អាចយកមេរៀន​ពី​ផែនដី​របស់​យើង​នេះ​ទៅ​អនុវត្ត​លើ​ភពអង្គារ​បានដែរ ពីព្រោះ​ថា កាល​ពី​ប្រមាណ​ជាង ៣ពាន់លាន​ឆ្នាំមុន ផែនដី​របស់​យើង​ក៏​ធ្លាប់​ជា​ភពដែល​មាន​បរិយាកាស​សម្បូរ​ទៅដោយ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​ដូចគ្នានេះ​ដែរ ចំណែក​ឯ​អុកស៊ីសែន​វិញ មាន​តិចតួចតែ​ប៉ុណ្ណោះ។ កត្តាចម្បង ដែល​បានប្រែក្លាយ​បរិយាកាស​ផែនដី​​ឲ្យ​មាន​ពេញ​ទៅ​ដោយ​អុកស៊ីសែន​ដូចជា​សព្វថ្ងៃ​ គឺ​បាក់តេរី​មួយ​ប្រភេទ ដែល​គេ​ហៅជាភាសា​អង់គ្លេស​ថា Cyanobacteria។ ដូច្នេះ គេ​អាច​បញ្ជូន​​​បាក់តេរី​ប្រភេទ​នេះ​ពី​ផែនដី​ឲ្យ​ទៅ​រស់​នៅលើ​ភពអង្គារ ដើម្បី​ធ្វើ​រស្មីសំយោគ ប្រែក្លាយ​បរិយាកាស​ដែល​ពោរពេញ​ទៅ​ដោយ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក ឲ្យ​ទៅ​ជា​បរិយាកាស​ដែល​សម្បូរ​អុកស៊ីសែន ដូចអ្វីដែល​កើតឡើង នៅលើ​ភពផែនដី​របស់​យើង។ ជាការពិតណាស់​ថា ទាំងអស់​នេះ គឺ​គ្រាន់តែ​ជា​ទ្រឹស្តីតែ​ប៉ុណ្ណោះ។ មកទល់នឹង​ពេលនេះ...
Ask host to enable sharing for playback control

តើមនុស្សអាចទៅរស់នៅលើភពអង្គារបានដែរឬទេ?

6/28/2022
មានអ្នកខ្លះ​គិត​ថា មនុស្សយើង​គួរ​ស្វែងរក​ភពថ្មី​ ដើម្បីធ្វើ​ជាជម្រក​​បន្ថែម​ពីលើ​ផែនដី ចៀសវាង​រស់នៅ​កន្លែងតែមួយ នាំ​ឲ្យ​ពូជមនុស្ស​ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​ការ​ស្លាប់ផុតពូជ ដោយ​ហេតុការណ៍​ដែល​យើង​មិន​អាច​ទប់ទល់បាន ដូចជា ការបុកទង្គិច​ជាមួយ​អាចម៍ផ្កាយ​ជាដើម។ នៅក្នុង​បច្ចេកវិទ្យា​ដែល​យើងមានបច្ចុប្បន្ន គេ​សំឡឹង​ឃើញ​មានតែ​ភពអង្គារ​មួយ​ប៉ុណ្ណោះ ដែល​អាច​មាន​អំណោយផលជាងគេ ហើយ​អ្នក​ខ្លះ​ថែម​ទាំង​មាន​គម្រោង​បញ្ជូន​មនុស្ស​ទៅរស់​នៅលើ​នោះថែមទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ សួរថា តើ​ភពអង្គារ​នេះ​ពិតជា​មាន​លក្ខខណ្ឌ​អំណោយផល ដែល​អាច​ឲ្យ​មនុស្ស​យើង​ទៅរស់​នៅ​បាន​មែន​ឬ​ក៏​យ៉ាងណា? នៅក្នុង​បច្ចេកវិទ្យា​ដែល​មនុស្ស​យើង​មាន​សព្វថ្ងៃនេះ បើ​ចង់​ធ្វើ​ដំណើរ​ចេញ​ពី​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​​ទៅ​ប្រព័ន្ធផ្កាយផ្សេង វា​គឺ​ជា​រឿង​ស្មុគស្មាញ​ខ្លាំង ដែល​ពិបាក​នឹង​អាច​ទៅ​រួច។ ដូច្នេះ លទ្ធភាព​បច្ចុប្បន្ន គឺ​មាន​ត្រឹមតែ​នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​​នេះ​ប៉ុណ្ណោះ។ ​បើ​គិតតែ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​ព្រះអាទិត្យ​របស់​យើង​នេះ យើង​ឃើញ​ថា ភពអង្គារ​ គឺ​អាច​រាប់​ថា​ជា​ភព​ដែល​មាន​លក្ខខណ្ឌ​អំណោយផល​ជាងគេ សម្រាប់​​ធ្វើ​ជា​ទីជម្រក​ទីពីរ​របស់​មនុស្ស​យើង។ ក៏ប៉ុន្តែ សួរថា តើ​មនុស្ស​យើង​ពិតជា​អាច​រស់​នៅ​លើ​ភពអង្គារ​បានមែន​ឬ​ក៏​យ៉ាងណា? លក្ខខណ្ឌ​អាច​មាន​អំណោយផល បើធៀបនឹង​ភពផ្សេងទៀត ក៏ប៉ុន្តែ បើ​ធៀបនឹងលក្ខខណ្ឌ​នៃ​ជីវិត ដែល​យើង​មាន​លើ​​ភពផែនដី​របស់​យើងនេះវិញ វា​គឺ​ជា​រឿង​ផ្សេង។ ភពអង្គារ​គឺ​ជា​ភព​ហួតហែង គ្មានទឹក​រាវ​នៅលើដី ដែល​អាច​ឲ្យ​មនុស្ស​យកមកប្រើ​ប្រាស់​បាន​នោះទេ ចំណែក​ស្រទាប់​​បរិយាកាសវិញ​​មាន​យ៉ាងស្តើង​បំផុត គឺមានត្រឹមតែ​ប្រមាណ​ជា​ ១%​ ប៉ុណ្ណោះ​នៃ​ស្រទាប់​បរិយាកាស​ផែនដី។ ស្រទាប់​បរិយាកាស​ស្តើង បូករួម​ជាមួយ​នឹង​កម្លាំង​ទំនាញ​ក៏ខ្សោយ (ត្រឹមប្រហែល​ ៤០% នៃ​កម្លាំងទំនាញផែនដី) ​សម្ពាធ​បរិយាកាស​នៅលើដីភពអង្គារ​​ក៏​មានកម្រិត​យ៉ាង​សែន​ទាប​ផងដែរ គឺ​ទាបជាង​សម្ពាធ​នៅលើ​ភពផែនដី​រហូតដល់​ទៅ ១០០ដងឯណោះ។ លើសពីនេះ​ទៅទៀត ​បរិយាកាស​នៅលើ​ភពអង្គារ​នេះ​ទៀត​សោត មិនមាន​អុកស៊ីសែន​ឲ្យ​យើង​ដក​ដង្ហើម​បាននោះដែរ ដោយ​​នៅ​ក្នុង​ខ្យល់​លើ​ភពអង្គារ មាន​រហូតដល់​ទៅ ៩៥% គឺ​ជា​​​ឧស្ម័ន​កាបូនិក។ និយាយ​ពី​សីតុណ្ហភាព​វិញ ភពអង្គារ​មាន​សីតុណ្ហភាព​ត្រជាក់ខ្លាំង បើ​ធៀប​នឹង​ភពផែនដី​របស់​យើង ដោយ​សីតុណ្ហភាព​ខ្ពស់​បំផុត​អាច​មាន​ត្រឹម ២០​អង្សា ចំណែក​ត្រជាក់​បំផុត អាច​ចុះ​រហូតដល់​ទៅ -១២០អង្សា​ឯណោះ ហើយ​បើ​គិត​ជា​សីតុណ្ហភាព​មធ្យម​ គឺ​ក្នុងរង្វង់ -៦០អង្សា (​សីតុណ្ហភាព​មធ្យម​លើ​ភពផែនដី​របស់​យើង គឺ ១៥អង្សា)។ ម្យ៉ាងទៀត ការប្រែប្រួល​នៃ​សីតុណ្ហភាព រវាង​ពេល​ថ្ងៃ​ និង​ពេល​យប់ នៅលើ​ភពអង្គារ ក៏​មាន​គម្លាត​គ្នា​យ៉ាង​ដាច់ឆ្ងាយ​ផងដែរ ដោយ​នៅ​ក្នុង​អំឡុង​រដូវក្តៅ នៅ​តំបន់​អេក្វាទ័រលើភពងអង្គារ សីតុណ្ហភាព​ពេលថ្ងៃ​អាច​ឡើង​ដល់ ២០អង្សា ចំណែក​ពេល​យប់​អាច​ចុះត្រជាក់​​រហូតដល់​ទៅ -៧០អង្សា។ ការគំរាមកំហែង​ដ៏ធំមួយ​ទៀត នៅលើ​ភពអង្គារ គឺ​វិទ្យុសកម្ម​មក​ពី​ព្រះអាទិត្យ ពីព្រោះ​ថា ភពអង្គារ ក្រៅពីមាន​ស្រទាប់​បរិយាកាស​ស្តើង គឺ​គ្មាន​ខែលម៉ាញេទិក​ជាខែលការពារ ដូចជា​នៅលើ​ភពផែនដី​របស់​យើង​នោះទេ។ វិទ្យុសកម្ម​ពីព្រះអាទិត្យ​នេះ អាច​បង្កនូវ​ផលប៉ពាល់​ទាំង​ចំពោះ​ឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ ជាពិសេស ប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិច ហើយ​ជាពិសេស គឺ​បង្ក​នូវ​ផលប៉ះពាល់​ទៅដល់​ជីវិត ទាំង​អាយុជីវិត​របស់​មនុស្ស និង​ទាំង​ជីវិត​សត្វ រុក្ខជាតិ ដែល​ជា​ធនធាន​ចាំបាច់ សម្រាប់​ការ​រស់នៅ​របស់​មនុស្ស​យើង។ ដូច្នេះ ជារួមមកវិញ មនុស្ស​មិន​អាច​រស់លើ​ភពអង្គារ​បាន ដូចជា​នៅលើភពផែនដី​របស់​យើង​នោះទេ។ ​អាច​រស់នៅ​បាន​​ទាល់តែ​មាន​ការរៀបចំ​រចនាសម្ព័ន្ធ​ពិសេស៖ មានទីជម្រក ដែល​អាច​ការពារ​វិទ្យុសកម្ម​ពី​ព្រះអាទិត្យ​ពី​ខាង​ក្រៅ ចំណែក​នៅ​ខាងក្នុង​ត្រូវមាន​ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់​អុកស៊ីសែន និង​​ប្រព័ន្ធ​រក្សា​សម្ពាធ​ឲ្យ​ស្មើ​នឹង​កម្រិតសម្ពាធ​ធម្មតា​លើ​ផែនដី៕

Duration:00:08:46

Ask host to enable sharing for playback control

ហេតុអ្វីបានជា​ភពអង្គារក្លាយជា​ភព​ស្ងួតហួតហែង?

6/28/2022
ទិន្នន័យជាច្រើន​បង្ហាញ​ថា ភពអង្គារ​ធ្លាប់​ជា​ភព​ដែល​មាន​ទឹក ក្នុងបរិមាណ​ដ៏ច្រើន ដែល​បង្កើត​ជា​បឹង ទន្លេ សមុទ្រ... ហើយ​ទឹក​លើ​ផ្ទៃដី​ភពអង្គារ​នេះ ធ្លាប់មាន​ក្នុងរយៈពេល​យូរ​រហូតដល់​ទៅ​រាប់ពាន់លានឆ្នាំឯណោះ។ តើ​មូលហេតុអ្វីបាន​ជា​ភពអង្គារ​លែងមានទឹក ហើយ​ក្លាយ​ជា​ភពស្ងួតហួតហែង​បច្ចុប្បន្ន​នេះ? គិតមកទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ថ្វីដ្បិត​តែ​គេ​នៅមិនទាន់​មាន​ភស្តុតាង​ជាក់លាក់ បញ្ជាក់​អំពី​វត្តមាន​នៃ​ជីវិត ឬ​លក្ខខណ្ឌ​អំណោយ​ផល​ដល់​ជីវិត​នៅលើ​ភពអង្គារ ក៏ប៉ុន្តែ ទិន្នន័យ​ដែល​គេ​ប្រមូល​បាន​ អាច​បញ្ជាក់​យ៉ាង​ច្បាស់​ថា នៅលើ​ផ្ទៃដី​ភពអង្គារ​ធ្លាប់មាន​​ទឹក​រាវ ក្នុង​បរិមាណ​ដ៏ច្រើន ដែល​បង្កើត​ទៅជា​ទន្លេ និង​សមុទ្រ ហើយ​​​ការសិក្សា​ចុងក្រោយ​បង្អស់​កាល​ពីពេល​ថ្មីៗ​នេះ​ក៏បាន​បង្ហាញ​ផងដែរថា ទឹក​នៅលើ​ផ្ទៃដី​ភពអង្គារ​នេះ​មិនមែន​មាន​​តែមួយរយៈពេលខ្លី​នោះទេ ផ្ទុយ​ទៅវិញ គឺ​ធ្លាប់មាន​ក្នុងរយៈពេល​យូរ ​រហូត​ដល់​ទៅ​រាប់ពាន់​លាន​ឆ្នាំ​ឯណោះ។ សំណួរ​ត្រូវ​ចោទឡើងថា តើ​ទឹក​អស់​ទាំងនោះ​ត្រូវ​បាត់ទៅណា? ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ភព​អង្គារ​​ត្រូវ​វិវឌ្ឍ​ទៅ​ជាភព​ហួតហែង​គ្មាន​ទឹក​​បែបនេះ​ទៅវិញ? ចម្លើយ គឺចេញ​មក​ពីព្រះអាទិត្យ! នៅស្នូល​ខាងក្នុងព្រះអាទិត្យ កន្លែងដែល​ជា​ប្រភព​នៃ​ប្រតិកម្ម​នុយក្លេអ៊ែរ និង​ជា​ប្រភព​នៃ​ថាមពល​ព្រះអាទិត្យ សីតុណ្ហភាព​មាន​រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ១៥លាន​អង្សា។ មកដល់​ផ្ទៃខាងលើ​របស់​ព្រះអាទិត្យ​ សីតុណ្ហភាព​​មាន​ត្រឹម​​ប្រមាណ​ជា ៦ពាន់​អង្សា ក៏ប៉ុន្តែ ចេញ​ផុត​ពីផ្ទៃព្រះអាទិត្យ ចូល​ទៅដល់​​​ក្នុង​ស្រទាប់​បរិយាកាស​ផ្នែក​ខាងលើ​វិញ ដែលគេ​ឲ្យឈ្មោះថា « Corona » សីតុណ្ហភាព​មាន​រហូតដល់​ទៅ​ជាង ១លាន​អង្សា បង្កើត​ទៅជា​ខ្យល់ព្រះអាទិត្យ (ឬ Solarwind) ដែល​ពេលខ្លះ​មាន​ល្បឿន​រហូតដល់​ទៅប្រមាណ​ជា ៨០០គីឡូម៉ែត្រ​ក្នុង​មួយវិនាទី សាយភាយ​ចេញ​ពី​ព្រះអាទិត្យ ​សំដៅ​ទៅប៉ែក​ខាង​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ ដោយ​ត្រូវ​ឆ្លងកាត់​តាម​គន្លង​របស់​ភព។ ខុសពី​ភពផែនដី ដែលមាន​ដែនម៉ាញេទិក​ជាខែល​ការពារ ភពអង្គារ​បាន​បាត់បង់​ដែន​ម៉ាញេទិក​ តាំង​ពី​រាប់ពាន់លាន​ឆ្នាំមុនមកម៉្លេះ ហើយ​នៅពេល​ដែល​លែងមាន​ដែនម៉ាញេទិក​ជា​ខែល​ការពារ ស្រទាប់​បរិយាកាស​ រួម​ទាំង​ម៉ូលេគុល​ទឹក​នៅលើ​​ភព​អង្គារ​ក៏​ត្រូវ​បាត់បង់​បន្តិចម្តងៗ ដោយ​ត្រូវ​រង​នូវ​កម្លាំង​ខ្យល់​ព្រះអាទិត្យ។ បន្ថែម​ពីលើ​នេះ​ទៅទៀត ការបាត់បង់​ស្រទាប់​បរិយាកាស​ ត្រូវ​​ធ្វើ​ឲ្យ​សីតុណ្ហភាព និង​​សម្ពាធ​នៅលើ​ដី​ភពអង្គារ​ក៏​ត្រូវ​ធ្លាក់ចុះ​ខ្លាំង​ផងដែរ ដែល​ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យ​ទឹក​មិន​អាច​ស្ថិត​នៅ​ជា​សភាព​រាវ​នៅលើ​ដីបាន ដោយ​មួយផ្នែក​ត្រូវ​ក្លាយ​ជា​ចំហាយទឹក​ ភាយចេញ​ទៅ​ក្នុង​បរិយាកាស បន្ទាប់មក​ត្រូវ​ខ្យល់ព្រះអាទិត្យ​បក់​នាំចេញ​ទៅ​ក្នុង​ទីអវកាស ចំណែក​មួយផ្នែកទៀត​ត្រូវ​ក្លាយ​ជាទឹកកក ឬ​ត្រូវ​រលាយចូល​ជាមួយ​រ៉ែ​ក្រោមដី។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា ​ភពអង្គារ​ត្រូវ​ក្លាយ​ជា​ភព​ដែល​មាន​ស្រទាប់​បរិយាកាស​យ៉ាងស្តើង គឺ​ស្តើងជាង​បរិយាកាស​ផែនដី​រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ១០០ដង ចំណែក​នៅលើ​ដី​ភពអង្គារ​វិញ ក៏​លែងមាន​ទឹក បន្សល់​ទុក​នូវ​ផ្ទៃដី​ស្ងួតហែង​រហូតមកទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​៕

Duration:00:07:33