Eos Wetenschap - Vraag Het Aan

Het klimaat verandert. Dat zijn wetenschappers intussen zeker. We moeten daarom actie ondernemen, en dat kunnen we ook als individu. Inge Jonckheere, ruimtevaartingenieur bij ESA en co-auteur van het laatste VN-klimaatrapport, legt in deze podcast uit hoe ons eigen gedrag een verschil kan maken.

Op het wetenschapsfestival ZEEKERWETEN sprak Ilse Boeren met oceanograaf en Ruth Plets, marien geoloog Hans Pirlet en marien bioloog Jan Mees over de Noordzee. Ontdek in deze aflevering onder andere hoe oud de Noordzee is, wat er diep in en onder het zeewater verborgen zit, waarom de Noordzee bruin is en of duurzame visserij mogelijk is. De experts blikken ook vooruit: welke impact zullen klimaatverandering, energieproductie en visserij hebben op onze Noordzee?

Tegenwoordig kan iedereen in geen tijd zelf muziek componeren. Er bestaan applicaties die op basis van een enkele tekstaanwijzigingen nieuwe muziek genereren. Ook professionele muzikanten maken al een tijdje gebruik van artificiële intelligentie. Een vloek of een zegen voor de muziekwereld? Ik vraag het aan componist en pianist Mathias Coppens.

Artificiële intelligentie (AI) heeft steeds vaker de hand in welke sollicitant wordt uitgenodigd voor een gesprek, of wie een lening of een verzekering krijgt. Maar soms is AI discriminerend, en schuift het bijvoorbeeld enkel mannen naar voren, of mensen zonder migratieachtergrond. Carmen Mazijn onderzoekt discriminatie in AI-systemen, en werpt in deze podcast licht op de zaak.

Bioloog Kevin Van Sundert ziet graag het grote geheel, en onderzoekt klimaateffecten op vegetatie, afhankelijk van de voedingsstoffen in de bodem. Met zijn openbaar toegankelijke databank van gegevens uit experimenten die de klimaatverandering nabootsen, wil hij onderzoek de wind in de zeilen geven. ‘Deze verzameling van data vermijdt dat wetenschappers telkens van nul moeten beginnen.’

That the age of dinosaurs ended due to a meteorite impact is well enough known by now. But what was the concrete cause of death of this last mass extinction wave? Cem Berk Senel (Royal Observatory and VUB) breathed new life into an old hypothesis by combining new geological data with simulations of the impact with a palaeoclimate model. Fine dust released during the impact would have blocked sunlight for years, causing an 'impact winter'.

Wiskundige Sam Mattheus loste een veertig jaar oud wiskunderaadsel op. Hij verwacht dat zijn manier van werken de wiskunde kan veranderen: ‘Zoeken naar iets wat er niet is, is contra-intuïtief. Dat moeten ook wiskundigen nog leren.’

De onderzoekers die de maatschappij bestuderen en zelfs de proefpersonen die ze analyseren zijn overwegend mannelijk en wit. Microbioloog Sarah Ahannach (Universiteit Antwerpen) wil daar verandering in brengen, met groot succes. In België alleen al namen ruim drieduizend vrouwen van 18 tot 98 jaar deel aan haar onderzoek en kwamen unieke inzichten naar boven.

Een op de zes mensen heeft een piep in z’n oor – of een ander geluid, want tinnitus kan ook klinken als een gesuis, geruis of zelfs als een drilboor. Onderzoeker Emilie Cardon (Universiteit Antwerpen) legt in deze podcast uit waar tinnitus vandaan komt en wat je ertegen kunt doen.

We kennen schelpdieren vooral van de schelpen die aanspoelen op het strand, maar hoe ziet het leven van een mossel eruit, wat eet een zwaardschede en hoe planten oesters zich voort. In deze aflevering vragen we het aan Jan Seys, marien bioloog en communicatieverantwoordelijke bij het Vlaams Instituut voor de Zee.

Een flits en een knal. Dat is misschien de meest eenvoudige definitie van onweer. Weerman Bram Verbruggen over donder en bliksem.

De ontdekster van het coronavirus was een vrouw, net zoals de allereerste klimaatwetenschapper en de persoon die de Amerikaanse achterstand in de space race met Rusland dichtte. Drie vrouwen met een enorme impact op de wetenschap, maar ook drie vrouwen soms onbewust maar even vaak moedwillig werden vergeten. Wetenschapsjournaliste en deeltjesfysicus Margriet van der Heijden schreef er een boek over “Ongekend”. In deze aflevering vertelt ze het verhaal van wetenschapsheldinnen June Almeida, Eunice Foote en Mary Sherman.

Mensen en andere levende wezens zijn eigenlijk het resultaat van verschillende micro-organismen die gingen samenwerken. Wist je bijvoorbeeld dat de mitochondriën, de energiefabriekjes in onze cellen, eigenlijk afstammen van bacteriën? Dit en andere bijzondere inzichten in de evolutie van levende wezens danken we aan Lynn Margulis. Zij was een van de invloedrijkste biologen van de 20e eeuw, maar ze was ook tegendraads, eigenwijs en had gekke ideeën. Ze moest daarom hard knokken om gewaardeerd te worden. Genetisch genealoog Maarten Larmuseau legt in deze podcast uit waarom Lynn Margulis een echte wetenschapsheldin is.

In de achttiende eeuw moesten vrouwen nog bewijzen dat ze even slim als mannen kunnen zijn. Émilie du Châtelet deed dat met glans. Ze vertaalde niet alleen Newtons werk naar het Frans, maar bracht de natuurkunde ook nieuwe, revolutionaire inzichten bij. "Met glans" mag je trouwens letterlijk nemen. Émilie du Châtelet bewees, zeer ongewoon voor die tijd, dat een vrouw in een praaljurk net zo goed een wetenschappelijk genie kan zijn. In deze podcast praat Eos-redacteur Kim Verhaeghe met natuurkundige Frank Verstraeten en verhalenverteller Céline Broeckaert over het leven en werk van Émilie du Châtelet. Je zal merken dat ze hun adoratie voor Émilie moeilijk kunnen verstoppen.

In 2013 had een computer nog dertien jaar nodig om een menselijk genoom te decoderen. Vandaag klaart een supercomputer het klusje in amper vijf uur. De supercomputer heeft een enorme impact op wetenschappelijk onderzoek, en ons eigen dagelijkse leven. Toch hebben nog maar weinig mensen, ook wetenschappers, al een supercomputer in het echt gezien. Wat moeten we ons voorstellen bij zo’n computer op steroïden? Steven Latré, hoofd van de onderzoeksgroep Artificiële Intelligentie bij imec, geeft antwoord in onze podcast.

Dagenlang sleeën, een metershoge sneeuwman maken en zelfs een bevroren Noordzee. Waar zijn die echte winters gebleven? En maken we binnenkort de eerste winter mee zonder sneeuw of ijs? Weerman Bram Verbruggen antwoordt in onze podcast.

Eos Wetenschap bestaat veertig jaar. Voor de gelegenheid biedt hoofdredacteur Raf Scheers een blik achter de schermen van het blad, de organisatie én de wetenschap en wetenschapsjournalistiek in Vlaanderen.

Ongezond eten kan je ziek maken, maar maakt gezond eten je dan ook weer beter? Lieselot Hemeryck (Universiteit Gent) onderzoekt het verband tussen voeding en gezondheid en ontrafelt oorzaken en gevolgen. Ze vertelt alles over haar onderzoek aan Eos-redacteur Liesbeth Gijsel.

De overgang is voor veel vrouwen een rollercoaster. Mijn collega en hoofdredacteur van Eos Psyche&Brein Liesbeth Gijsel schreef er een boek over: Fuck de Menopauze. Wat niemand je vertelt over de overgang. In deze podcast beantwoordt ze vraag: hoe herken je de menopauze?

Een jas of schoenen van schimmels. Een schimmelspray om scheurtjes in beton te dichten. Isolatiemateriaal uit schimmels. Of zelfs meubels. Schimmels lijken hét materiaal van de toekomst. Eos-journalist Peter Van Wynsberghe trok naar het lab, en vertelt alles over dit wonderlijke materiaal aan collega Liesbeth Gijsel.