Focus on the world

ជម្លោះអ៊ីស្រាអែល-ប៉ាឡេស្ទីន គឺជាជម្លោះដ៏រ៉ាំរ៉ៃអូសបន្លាយ​សឹងមួយ​សតវត្សរ៍​មកហើយ​។ នៅក្នុង​រយៈពេលមួយ​​នៃប្រវត្តិសាស្ត្រ​ គិតចាប់ពី​ការប្រកាសផែនការពុះចែកដែន​ដីប៉ាឡេស្ទីន​ជា​២នៅ​​​ឆ្នាំ​១៩៤៧ អ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនបាន​ខិតចូលចាប់ដៃគ្នាឈានទៅដោះស្រាយ​បញ្ហា តែពេលខ្លះ ក៏ឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នាវិញ ព្រោះតែ​​​ប្រការផ្សេងៗ ដែលមក​រារាំង មិន​ឲ្យ​ប្រជាជាតិទាំង២កសាងសន្តិភាពនឹងគ្នាបាន។ ហេតុការណ៍​វាយប្រហារ​​យ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃរបស់ក្រុមហាម៉ាស​ប៉ាឡេស្ទីន កាលពីថ្ងៃទី​៧តុលាឆ្នាំ​២០២៣ នៅក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែល គឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏សែនខ្លោចផ្សារបំផុត​ សម្រាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន​ ហើយដែលបានធ្វើ​ឲ្យក្តីសង្ឃឹម​នៃសន្តិភាព កាន់តែរសាត់ឆ្ងាយ​។ ឆ្នាំ​១៩៤៧៖ បែង​ចែកទឹកដី​ប៉ាឡេស្ទីន​និង​អ៊ីស្រាអែល ថ្ងៃទី​២៩​ វិច្ឆិកា​​ ១៩៤៧ អង្គមហាសន្និបាតនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បាន​បោះឆ្នោត​អនុម័តសេចក្តីសម្រេចចិត្តលេខ ១៨១ ដែល​ចែងកំណត់ពុះចែកដែនដី​ប៉ាឡេស្ទីនជារដ្ឋចំនួន​២។ មួយជារដ្ឋអារ៉ាប់ មានផ្ទៃដីប្រមាណ​៤៥% និង​មួយ​ទៀតជារដ្ឋ​ជ្វីហ្វ មានផ្ទៃដី​ប្រមាណ​៥៥%។ ចំណែកទីក្រុងហ្សេរុយសាឡិម ត្រូវដាក់ឲ្យស្ថិតនៅ​ក្រោម​ការគ្រប់គ្រងអន្តរជាតិ​។ គួររំលឹកថា ការពិតទៅគំនិត​ចង់បង្កើត​រដ្ឋជ្វីហ្វ នៅលើដែនដី​ដែលធ្លាប់ជាស្រុកកំណើតរបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វតាំងពីច្រើនពាន់ឆ្នាំមកហើយនោះ បាន​ផុសផុលឡើងជាយូរមកហើយ​។ នៅឆ្នាំ​១៨៩៥ លោក Theodor Herzl បិតានៃចលនា​Sionisme បានសរសេរសៀវភៅមួយ មានចំណងជើងថា “រដ្ឋជ្វីហ្វ” ដែលក្នុងសៀវភៅនោះ​លោក​បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​ប្រជាជនជ្វីហ្វទូទាំងពិភពលោក ​ត្រឡប់ទៅរស់នៅ​ប៉ាឡេស្ទីន​។ បន្ទាប់មកទៀត នៅឆ្នាំ​១៩១៧ ក៏មានសេចក្តីប្រកាស​Balfour ដែលបានបើកផ្លូវ ​ឲ្យ​មាន​ការចាប់ផ្តើមតាំងទីលំនៅរបស់ជនជាតិជ្វីហនៅប៉ាឡេស្ទីន​។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ​១៩២០ ពោលគឺក្រោយ​ការដួលរំលំ​ទៅនៃ​អាណាចក្រអូតូម៉ង់ អង្គការសង្គមប្រជាជាតិ បានចាត់តាំង​ឲ្យអង់គ្លេសមានតួនាទី គ្រប់ដែនដីប៉ាឡេស្ទីន។ ផែនការពុះចែកដែនដី​ប៉ាឡេស្ទីនជារដ្ឋ២ ម្ខាងជ្វីហ្វ ម្ខាងអារ៉ាប់ នៅឆ្នាំ​១៩៤៧ ត្រូវបានបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់នៅតំបន់ដើមបូព៌ាសឹងតែទាំងអស់ បដិសេធមិនទទួលយក​។​ ការបដិសេធដែលបាន​​ចិញ្ចឹមបញ្ហាជម្លោះនេះ ឲ្យ​នៅរ៉ាំ​រ៉ៃរៀង​​រហូតមក​។ ឆ្នាំ​១៩៤៨៖ ការប្រកាសឯករាជ្យ​នៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល​ ការប្រយុទ្ធគ្នារវាងក្រុមប្រដាប់អាវុធប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល បានចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើង​ ចាប់តាំងពី​ការប្រកាស​ផែនការ​ពុះចែកទឹកដី​ជា​២​នៅឆ្នាំ​១៩៤៧​។​ ស្របពេលដែលក្រុមប្រទេសប្រទេសអារ៉ាប់ មិនព្រមទទួលយកផែនការនេះ​ ហើយ​មិនព្រមប្រកាសរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន អ៊ីស្រាអែលឯនោះ បានសម្រេចប្រកាស​ឯករាជ្យ នៅថ្ងៃទី​១៤ឧសភា​ឆ្នាំ​១៩៤៨។ គឺលោក​ David Ben Gourion នាយករដ្ឋមន្ត្រី​អ៊ីស្រាអែល​ដំបូងគេបង្អស់​ ដែលបានប្រកាសឯករាជ្យ​នៅ​ទីក្រុងទែលវា​វីវ។​ សង្គ្រាមរវាងអ៊ីស្រាអែល និង​ក្រុមប្រទេស​អារ៉ាប់ ​បាន​ផ្ទុះឡើងក្រោយ​ការប្រកាសឯករាជ្យ​នេះ​។ ជំនាន់នោះ ត្រូវគេហៅថាជាជំនាន់ Nakba ជាភាសាអារ៉ាប់ ដែល​ប្រែមកថា “គ្រោះមហន្តរាយ” ឬបរាជ័យដ៏ឈឺចាប់ របស់ប្រជាជនអារ៉ាប់​​។ យ៉ាងហោចណាស់ មានប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៨សែននាក់ក្នុងចំណោម​៩សែននាក់​ ដែលត្រូវបាន​គេបណ្តេញចេញពីផ្ទះសម្បែង ព្រោះថា​ចាប់ពីនេះទៅ ផ្ទះរបស់ពួកគេស្ថិតនៅក្នុង​ទឹកដីរបស់អ៊ីស្រាអែល។ ភូមិអារ៉ាប់​ប្រមាណ​៤០០ទីតាំងត្រូវបានឈូសរំលើងចោល​។ ជនភៀសខ្លួន​ប៉ាឡេស្ទីន​ច្រើនម៉ឺននាក់ បានធ្វើដំណើរទៅតាំងទីលំនៅ​ នៅតំបន់ហ្កាហ្សា នៅតំបន់ស៊ីហ្សកដានី និងខ្លះទៀតបានភៀសខ្លួនទៅប្រទេសក្បែរខាង។ នៅក្នុង​សង្គ្រាមទី១នេះ អ៊ីស្រាអែលប្រទេសថ្មីទើបតែប្រកាសឯករាជ្យ បាន​យក​​​ជ័យជំនះ​ លើក្រុមកងទ័ព​ប្រទេសអារ៉ាប់រួមគ្នា ដែលមាន​អេហ្ស៊ីប ស៊ីរី លីបង់ និង​អ៊ីរ៉ាក់ជាដើម​។ ជ័យជំនះ​នេះ បានធ្វើ​ឲ្យអ៊ីស្រាអែល​ ឈានទៅ​ដណ្តើមបានដែនដី​មួយចំនួនធំ​។ ចាប់ពីពេលនេះហើយ ដែលជាការចាប់ផ្តើមនៃការតស៊ូ​​របស់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនដើម្បីដណ្តើមទឹកដី​មកវិញ​។ ឆ្នាំ​១៩៦៧៖ សង្គ្រាម៦ថ្ងៃ​ អ៊ីស្រាអែលបានបើកការវាយប្រហារទៅលើអេហ្ស៊ីប នៅថ្ងៃទី​៥​មិថុនា​១៩៦៧។ រយៈពេលតែ​៦ថ្ងៃ អ៊ីស្រាអែលបានដណ្តើមបាន​ដែនដីជាច្រើន ក្នុងនោះមាននៅ​​​តំបន់ហ្កាហ្សា ស៊ីហ្សកដានី តំបន់ខ្ពង់រាបហ្គោឡាន ហ្សេរុយសាឡិមខាងកើត ព្រមទាំង​តំបន់ស៊ីណៃ​សឹងទាំងស្រុង​។ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បានអនុម័តសេចក្តីសម្រេចចិត្តលេខ ២៤២ ថ្កោលទោសការប្រើសង្គ្រាមដើម្បី​ច្បាមយកទឹក។ អ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្តើមគោលនយោបាយ​ដាក់អាណានិគម ដែល​ផ្ទុយ​នឹង​ច្បាប់​អន្តរជាតិ​​។ សង្គ្រាម​​៦ថ្ងៃនៅឆ្នាំ​​១៩៦៧ បាន​បណ្តាលឲ្យ​ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន​ ចន្លោះពី​​៣សែនទៅ​៥សែននាក់ ត្រូវ​ភៀសខ្លួន​ចោលផ្ទះសំបែង​។ ថ្ងៃទី​១៧​មីនា​ឆ្នាំ​១៩៦៩ លោកស្រី Golda Meir បានឡើងធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល។ លោកស្រី​មានទំនោររឹងរូស ហើយ​បានបដិសេធមិន​ដកថយ​ចេញពីដែនដី ​ដែលអ៊ីស្រាអែលបានគ្រប់គ្រងជាដាច់ខាត​ ហើយបាន​​​បន្តគោលនយោបាយ​​ដាក់អាណានិគមនៅតំបន់ស៊ីហ្សកដានី​។ ឆ្នាំ​១៩៧៣៖...

សហរដ្ឋអាមេរិកកំពុង​ញាប់ដៃជើងដើម្បី​នាំយកម៉ាស៊ីន​ប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​ទៅដាក់​នៅឋាន​ព្រះចន្ទ ឲ្យបាន​យ៉ាងយូរបំផុត នៅមុនឆ្នាំ​២០៣០។ នៅក្នុង​ក្របខណ្ឌ​នៃ​បេសកកម្ម​បញ្ជូនមនុស្ស​ឲ្យត្រលប់ទៅជាន់ដី​ព្រះចន្ទ​នៅអំឡុង​ឆ្នាំ​២០២៧ ​ប្រធានថ្មី​របស់​ទីភ្នាក់ងារ​ណាសា​កាលពី​ចុងខែ​កក្កដាកន្លងទៅបាន​បញ្ជា​ឲ្យគេ​ដាក់ដេញថ្លៃគម្រោងផលិត​​ប្រតិករនុយក្លេអ៊ែរ​ដែលមានសមត្ថភាព​ផ្គត់ផ្គង់​ថាមពល​នៅលើ​ឋានព្រះចន្ទ។ តើណាសា​អាចសម្រេច​មហិច្ឆតាដំឡើងម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅលើ​ឋានព្រះចន្ទដែរឬទេ? ដំឡើង​ម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅលើ​ឋានព្រះចន្ទ។ ស្តាប់ទៅមួយភ្លែត គេអាច​គិតថា វាជា​គំនិត​ដ៏ឆ្កួតលីលា មិនអាចលេចចេញរូបរាងបាននោះទេ។ ប៉ុន្តែ ចំពោះលោក Sean Duffy ប្រធានទីភ្នាក់ងារអវកាស​ណាសា និងជា​រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួង​គមនាគមន៍​អាមេរិក គ្មានអ្វីដែល​មិនអាច​ទៅរួចនោះទេ។ នៅក្នុង​កំណត់ហេតុដែល​ធ្លាក់​ទៅដល់​ដៃអ្នកកាសែត កាលពី​ដើម​ខែ​សីហានេះ ប្រធានថ្មីរបស់​ទីភ្នាក់ងារណាសា​បាន​បញ្ជា​ឲ្យ​គេ​បង្កើតអាជ្ញាធរមួយ​ដែលទទួលបន្ទុកស្វែងរកក្រុមហ៊ុន​ដៃគូ​ដែលមាន​សមត្ថភាព​ផលិត​ម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ ដើម្បី​ឲ្យ​ណាសា​អាច​នាំយកទៅ​ដាក់​នៅឋាន​ព្រះចន្ទ យ៉ាងយូរបំផុត​នៅ ចុងឆ្នាំ ២០២៩ ពោល​គឺ​ឲ្យបាន​មុន​ឆ្នាំ ២០៣០។ ហេតុអ្វី២០៣០? បើតាម​ប្រធានទីភ្នាក់ងារអវកាស​ណាសា លោក Sean Duffy តាំងពីខែ​មីនាឆ្នាំ​២០២៤ ចិន​និង​រុស្ស៊ី​បាន​ប្រកាស​យ៉ាងតិច​៣លើកពី​គម្រោងការសហការគ្នា​ដើម្បី​ដាក់​ម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅលើដីព្រះចន្ទ​ នៅពាក់កណ្តាល​ឆ្នាំ ២០៣០។ “ប្រទេសដែលមាន​ម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរមុនគេនៅលើឋាន​ព្រះចន្ទ នឹងមានអំណាចកំណត់​ដែនគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួននៅទីនោះ។ នេះគឺជា​ការគំរាមកំហែង​ធំមួយ​ដល់​បេសកកម្ម​Artemis​របស់​ណាសា​ដែលមាន​គម្រោង​នាំយកអវកាសយានិកត្រលប់​ទៅជាន់ដីព្រះចន្ទសាជាថ្មី នៅ ឆ្នាំ ២០២៧។​ ចំពោះប្រធានទីភ្នាក់ងារ​ណាសា នេះជា​ហេតុផល​ចំបងដែល​ណាសា​ត្រូវ​រួសរាន់ ប្រឹងប្រែងស្រាវជ្រាវរកបច្ចេកវិទ្យាថ្មីដើម្បី​អាច​បោះមួយជំហាន​ទៅមុខឲ្យបាន​​មុន​គូប្រជែង ចិន និង​រុស្ស៊ី។ នៅ​ឋាន​ព្រះចន្ទ ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នឹង​អាច​ផ្គត់ផ្គង់ថាមពលដល់​មូលដ្ឋាន​ដែលណាសា​គ្រោង​បញ្ជូនមនុស្ស​ឲ្យទៅនៅប្រចាំការផ្ទាល់​នៅភាគខាងត្បូង ឋានព្រះចន្ទដែលជាទីដៅចង់បាន​របស់​ចិន ឥណ្ឌា និងរុស្ស៊ី។ នៅ​ទីនោះ គេ​នឹងអាច​ធ្វើការស្រាវជ្រាវ សិក្សាពីការរស់នៅ​របស់​មនុស្ស​នៅកន្លែងផ្សេងមួយក្រៅពី​ភពផែនដី ទាំងការផ្សាំខ្លួន និងការប្រើបច្ចេកវិទ្យាទំនើបថ្មី។ វាជាដំណាក់កាលសិក្សា​សំខាន់​មួយ​របស់​ណាសា ដែលមាន​មហិច្ឆតាប្រើ​ឋាន​ព្រះចន្ទ ជា​កន្លែង​ឆ្លងបន្តទៅ​ភពក្រហម ភពអង្គារ។ ណាសា​ត្រូវការ​ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករនុយក្លេអ៊ែរ​ដើម្បី​ផលិតថាមពល​ដែលគេអាច​ឲ្យគេ​ប្រើ​ប្រាស់​នៅមូលដ្ឋាន​របស់ណាសា​នៅ​ដីព្រះចន្ទ។ នៅ​ឆ្នាំ ២០២៣ គម្រោងការសាកល្បងមួយ​ដែល​ចាយអស់​ទឹកប្រាក់​៥លាន​ដុល្លារ​បាន​ផលិតចេញ​ម៉ាស៊ីន​មួយ​ដែលអាច​ផលិត​ថាមពលអគ្គិសនី​៤០គីឡូវ៉ាត់ គ្រប់គ្រាន់​សម្រាប់​ឲ្យផ្ទះ៣០ខ្នងប្រើក្នុងរយៈពេល ១០ឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែ បើតាម​ការវាយតម្លៃ​របស់​អ្នកស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្រ្ត ដើម្បី​ទ្រទ្រង់​ប្រតិបត្តិការ​របស់​មនុស្ស ដូចជា​ការរស់នៅ ទំនាក់ទំនង និង​ឧបករណ៍ជីកស្រាវជ្រាវ​នៅលើដីព្រះចន្ទ គេត្រូវ​ការ​ម៉ាស៊ីនផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនី​យ៉ាងតិច ១០០គីឡូវ៉ាត់។ គេត្រូវការថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរនៅលើ​ឋានព្រះចន្ទ ក៏ព្រោះតែគេមិនអាច​ពឹងផ្អែកទៅលើ​ថាមពល​បានមកពីផ្ទាំងសូឡា។ ត្រូវ​ដឹងថា នៅឋានព្រះចន្ទ មួយយប់ៗ​មាន​រយៈពេល​ស្មើ១៤ថ្ងៃ​នៅលើផែនដី ដូច្នេះ ផ្ទាំងសូឡាប្រាកដជា​គ្មានពន្លឺថ្ងៃគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីស្រូប​ផលិតចេញ​ជា​ថាមពល​សម្រាប់ប្រើប្រាស់​ដោយ​ឯករាជ្យនោះទេ។ ថាមពលនុយក្លេអ៊ែរសំខាន់ ប៉ុន្តែ ​បញ្ហាចោទនៅត្រង់ថា តើ​គេ​អាច​នាំយក​ម៉ាស៊ីនប្រតិករនុយក្លេអ៊ែរដ៏មានទំហំធំ​ទៅកាន់ឋានព្រះចន្ទ​បាន​យ៉ាងដូចម្តេច? ចុះ ការដឹកជញ្ជូន​សារធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​? នេះគេ​នៅមិនទាន់និយាយ​ពីសីតុណ្ហភាពនៅឋានព្រះចន្ទ ដែលអាច​ឡើង​ដល់​១២៧អង្សារ និង​​ការគ្រប់គ្រងកំដៅ​របស់​ម៉ាស៊ីនប្រតិករផង។ ដើម្បី​បន្ថយកំដៅ​ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករកុំ​ឲ្យឡើង​ក្តៅពេក គេត្រូវការប្រើប្រាស់ទឹកជាប្រចាំ។ ចុះ​បើព្រះចន្ទ​គ្មានទឹកដូចផែនដីផង តើ​គេ​អាច​សង្ឃឹមបានប៉ុណ្ណា​លើ​រូបភាពដុំទឹកកក​ដែល​គេជឿថា​ មាននៅលើឋានព្រះចន្ទនោះ? ងាកមកនិយាយ​ពី​ច្បាប់អន្តរជាតិវិញម្តង។ ច្បាប់អន្តរជាតិ​មិនបាន​ហាម​ការ​ប្រើប្រាស់ថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅ​ក្នុងទីអវកាស។ ប៉ុន្តែ តាមគោលការណ៍​ដែលមានចែង​នៅក្នុង​សេចក្តីសម្រេចរបស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ នៅឆ្នាំ ១៩៩២ ថាមពល​នុយក្លេអ៊ែត្រូវគេ​ប្រើប្រាស់​សម្រាប់តែ​បេសកកម្ម​ពីភពមួយទៅភពមួយ ដោយមានជំនួយពីប្រភពថាមពលផ្សេងទៀត។ ទាក់ទងនឹង​ទីតាំង ដែនដី​នៅលើ​ឋានព្រះចន្ទវិញ សន្ធិសញ្ញា​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ស្តីពីអវកាស ចុះនៅឆ្នាំ ១៩៦៧បានចែងថា គ្មានប្រទេសណាមួយដែលអាច​ប្រកាស​វាតទី​យកដីព្រះចន្ទជាកម្មសិទ្ធិ​ផ្តាច់មុខរបស់ខ្លួនបានទេ។...

នៅប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ ប្រទេស​លោកខាងលិច​ជាបន្តបន្ទាប់គ្នា​បាន​ប្រកាសត្រៀម​ខ្លួនទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​ នៅក្នុង​ឱកាស​មហាសន្និបាតអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នៅ​ខែ​កញ្ញា​ខាងមុខ។ លើកលែងតែ​សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេស​លោកខាងលិចដែលជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់អ៊ីស្រាអែល​បាន​សន្យា​ទទួលស្គាល់​ប៉ាឡេស្ទីនជារដ្ឋមួយនឹងគេ នៅបន្ទាប់ពី​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីស្រាអែល​ប្រកាសពីផែនការ​ចូលទៅច្បាម គ្រប់គ្រង​ទីក្រុង​ហ្កាហ្សា។ នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទទី ១១​សីហា អូស្ត្រាលី​ជាសម្ព័ន្ធមិត្ត​ចុងក្រោយគេ​របស់អាមេរិក​ដែល​ងាកចេញពី​នយោបាយ​ការពារអ៊ីស្រាអែល ទៅ​ទទួល​រដ្ឋបាឡេស្ទីន។ តើ​ការប្រកាស​ទទួលស្គាល់​ពីសំណាក់​ប្រទេស​មហាអំណាច​ឧស្សាហកម្ម ដូចជា​បារាំង អង់គ្លេស​ កាណាដា និង​ចុងក្រោយ​គឺ​អូស្ត្រាលី នឹង​អាច​ទៅផ្លាស់ប្តូរ​ខ្សែទឹក​ ឬ​លក្ខខណ្ឌ​ជីវិត​របស់​របស់​ប្រជា​ជន​ប៉ាឡេស្ទីន​ដែរ​ឬទេ? ចាប់តាំង​ពី​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល​ប្រកាស​ផែនការចូលគ្រប់គ្រង​ទីក្រុងហ្កាហ្សា ក្នុងហេតុផល​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​ ប្រទេស​លោកខាងលិច​ដែលធ្លាប់​តែ​នៅស្ងៀម ការពារអ៊ីស្រាអែល​​ បានផ្លាស់ប្តូរជំហរ ងាកមក​ដាក់​សម្ពាធ និង​ថ្កោលទោស​ផែនការ​របស់​អ៊ីស្រាអែល។ ជាក់ស្តែង​ ប្រតិកម្ម​តបនឹង​ជំហរ​របស់​អ៊ីស្រាអែល​ដែល​ចង់​ចូល​ដណ្តើម​កាន់កាប់ហ្កាហ្សា​ទាំងមូល​ បារាំង កាណាដា បានដាក់​ពិន័យ​អ៊ីស្រាអែល ដោយ​​ប្រកាស​ថា ខ្លួននឹង​ទទួល​ស្គាល់ប៉ាឡេស្ទីនជារដ្ឋស្របច្បាប់។ បន្ទាប់ពី អង់គ្លេសដែល​គំរាម​ប្រកាស​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ក្នុងករណី​អ៊ីស្រាអែល​នៅតែបន្តបិទខ្ទប់​ មិន​ឲ្យ​គេនាំយកស្បៀង ជំនួយមនុស្សធម៌ទៅជួយ​ប្រជាជន​ហ្កាហ្សា​។ នៅថ្ងៃ​ចន្ទទី ១១សីហា អូស្ត្រាលី​តាមរយៈលោក​នាយករដ្ឋមន្រ្តី អង់តូនី អាល់បានីស៊ី បាន​ចូលរួមជាមួយ​ប្រទេស​ផ្សេងទៀត​ដើម្បី​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន។ នៅក្នុង​សន្និសីទកាសែត​នៅទីក្រុង​Canberra ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល​អូស្ត្រាលី​បញ្ជាក់ថា ​ដំណោះស្រាយ​បង្កើតរដ្ឋពីរ​ជា​ក្តីសង្ឃឹម​មនុស្ស​ធម៌ល្អជាងគេ​បំផុត​ដើម្បីបិទបញ្ចប់ជាសា្ថពរអំពើហិង្សានៅដើមបូព៌ា និង​ទុក្ខវេទនា ក្តី​ឈឺចាប់របស់​ប្រជាជនហ្កាហ្សា។ ចំពោះនាយករដ្ឋមន្រ្តីអូស្ត្រាលី សន្តិភាពនឹង​មិន​ស្ថិតស្ថេរនៅ​យូរអង្វែង បើសិន​គ្មាន​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន និ​ងរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល​នៅជិតគ្នា។ ប្រទេស​ណាខ្លះ​ផ្លាស់ប្តូរជំហរ និងព្រោះហេតុអ្វី? សំណួរ​សួរថា បន្ទាប់ពី​ការពាររដ្ឋជ្វីហ្វ​មួយនេះតាំងពីដើមរៀងមក តាមរយៈការនៅ​ស្ងាត់ស្ងៀម​មិន​ព្រម​ទទួល​ស្គាល់​​រដ្ឋ​ប៉ាឡេស្ទីន ហេតុអ្វីបានជា​ប្រទេស​លោកខាងលិច​ផ្លាស់ប្តូរជំហរ​របស់ខ្លួននៅពេលនេះ? ដូចកាណាដា អេស្ប៉ាញ បារាំង និង​អង់គ្លេស ដែលជា​សមាជិក​របស់​ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ និងជា​សមាជិក​របស់​ក្រុមប្រទេស​មហាអំណាច​ឧស្សាហកម្ម​​G៧​បាន​ដកខ្លួន ឃ្លាតឆ្ងាយ​ពីអ៊ីស្រាអែល និង​សហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្ត​ ក៏ដោយសារតែ​លែង​មាន​ភាពអត់ធ្មត់​ និងលែង​អាច​ទប់ប្រតិកម្ម​រិះគន់​ក្នុងស្រុក​នៅចំពោះមុខ​អំពើអមនុស្សធម៌​របស់​អ៊ីស្រាអែល​ទៅលើ​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីននៅហ្កាហ្សា។ ដោយ​ប្រកាស​គម្រោង​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន នៅ​មហាសន្និបាតអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នៅ​ខែ​កញ្ញាខាងមុខ ប្រទេស​លោក​ខាងលិច​ (លើកលែងអាមេរិក) ចង់​​ដាក់សម្ពាធ​ការទូត​លើ​អ៊ីស្រាអែល។ គិត​រហូតមកដល់​ថ្ងៃនេះ ប្រទេស​សមាជិករបស់អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ប្រមាណ​៣ភាគ៤ ស្មើនឹង​ចំនួន​១៤៥​ប្រទេស​បាន​ប្រកាស​ទទួល​ស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនជាបន្តបន្ទាប់ តាំង​ឆ្នាំ​១៩៨៨ ឆ្នាំដែលប្រមុខអង្គការ​រំដោះប៉ាឡេស្ទីន លោក​យ៉ាសេ អារ៉ាហ្វាត​ប្រកាស​បង្កើត​រដ្ឋ​ប៉ាឡេស្ទីន ដោយយកទីក្រុង​យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានី។ នៅមុន​បារាំង អង់គ្លេស កាណាដា អេស្ប៉ាញ ឬ​អូស្ត្រាលី ប្រទេស​ភាគច្រើនរបស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ក្នុងនោះមានចិន ឥណ្ឌា បាន​ទទួលស្គាល់​​ប៉ាឡេស្ទីនជា​រដ្ឋមួយនឹងគេ ប៉ុន្តែ នៅ​ស្ថានភាពជាក់ស្តែង ដោយសារ​​ការបែកបាក់​គ្នា​រវាង​ប្រទេស​មហាអំណាច និង​ការជំទាស់យ៉ាងចេញមុខ​របស់​អាមេរិក​ដែលសមាជិក​អចិន្ត្រៃយ៍របស់​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ ប៉ាឡេស្ទីននៅតែមិនទាន់ក្លាយជា​រដ្ឋពេញមុខ ពេញមាត់ដូចជា​អ៊ីស្រាអែល​ដែលបាន​ប្រកាស​ជា​រដ្ឋឯករាជ្យ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៤៨។ អាមេរិក​បដិសេធមិនប្រកាសទទួល​ស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​ និង​លើកហេតុផលថា រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនអាច​លេចចេញរូបរាង​ តែតាមរយៈ​ការចរចារវាងអ៊ីស្រាអែល និងប៉ាឡេស្ទីន តែប៉ុណ្ណោះ។ អ៊ីស្រាអែលបច្ចុប្បន្ន​ដែលស្ថិតក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់រដ្ឋាភិបាល​ស្តាំនិយមជ្រុល​បាន​ប្រឆាំង​ដាច់ខាត ក្នុងហេតុផល ការប្រកាស​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​ជា​ការគ្រោះថ្នាក់គំរាមកំហែង​សន្តិសុខជាតិ​របស់​អ៊ីស្រាអែល។ ចំពោះ​នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែល ការបង្កើតរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​ មិន​នាំយកសន្តិភាពមក​ឲ្យ​ដើមបូព៌ា។ ផ្ទុយទៅវិញ វានឹង​នាំយកមក​តែ​ភ្លើងសង្រ្គាម​តែប៉ុណ្ណោះ។ ភ្លើងសង្រ្គាមព្រោះថា រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​ក្រុមប្រដាប់អាវុធ ដូចជា​ក្រុមហាម៉ាស​នឹង​បង្កវិនាសកម្ម គំរាមកំហែង​អាយុជីវិតប្រជាជន​អ៊ីស្រាអែល។...

កិច្ចប្រជុំ​អន្តរជាតិ​នៅ​ក្រុង​ហ្សឺណែវ ដើម្បី​តាក់តែង​សន្ធិសញ្ញាពិភពលោក​​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក​ គ្មានការ​ជឿន​លឿន​ទៅ​មុខ​​ទេ។ នេះ​បើ​តាម​តំណាង​ការទូត​អេក្វាទ័រ ដែល​ជា​ប្រធាន​ដឹកនាំ​កិច្ចប្រជុំ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិស្តីពី​ប្លាស្ទិក។ ក្រុម​ប្រទេស​ផលិត​ប្រេង​បន្ត​រារាំង​ ហើយ​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​កាត់​បន្ថយ​ប្លាស្ទិក​នៅ​លើ​ពិភពលោក​យ៉ាង​ខ្លាំង។ ហេតុអ្វី? ព្រោះ​តែ​ប្រយោជន៍​ហិរញ្ញវត្ថុឬ? ការ​ចរចា​​ដើម្បី​បង្កើត​សន្ធិសញ្ញា​ពិភពលោក​ប្រឆាំង​នឹង​បា្លសិ្ទក​​ប្រើ​ពេល​អស់ជា​ង​បី​ឆ្នាំ​ហើយ។ បន្ទាប់​ពី​បរាជ័យ​​នៅ​ប៊ូសាន​ប្រទេស​កូរ៉េខាង​ត្បូង​កាលពី​ចុង​ឆ្នាំ​២០២៤ កិច្ចប្រជុំអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​​ថ្មី​មួយ​ទៀត “ដែល​គេ​ចាត់​ទុក​ជា​ការ​ផ្តល់​សំណាង​ចុងក្រោយ” ​បាន​រៀប​ចំ​ធ្វើ​ក្រុង​ហ្សឺណែវ​ប្រទេស​ស្វ៊ីស​ តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ទី​៥​សីហា​​រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​ទី​១៤​សីហា។ ប៉ុន្តែ​ជា​ថ្មី​ម្តង​ទៀត កិច្ចពិភាក្សា​មិន​ចម្រើន​ទៅមុខ​គួរ​ជា​ទី​សង្ឃឹម​ទេ។ គម្រោង​សន្ធិសញ្ញា​បានរីក​ប៉ោ​ង ​កើន​ពី​២២​ទំព័រ​ដល់​៣៥​ទំព័រ ឯ​កឋាខណ្ឌ​​ដែល​ក្រុមប្រតិភូទាំង​​១៨៤​ប្រទេស​និង​អង្គការ ជជែក​មិន​ត្រូវ​គ្នា​សោះ​មាន​ចំនួន​កាន់​តែ​ច្រើនឡើងៗ ​ពី​៣៧១ ពី​ដំបូង​ ​ទៅ​១៥០០​ចំណុចនៅពេល​នេះ។ តំណាង​ជាង​មួយ​រយ​ប្រទេស​ចង់​បាន​សន្ធិសញ្ញា​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក​ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ​មួយ សំដៅ​កាត់​បន្ថយ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក ព្រោះ​បរិមាណ​ប្លាស្ទិក​បាន​កើនទ្វេ​ដង​នៅ​រវាង​ពី​ឆ្នាំ​២០០០​ទៅ​២០២០ ហើយ​បើ​គ្មាន​វិធានការ​ទេ ប្លាស្ទិក​នឹង​កើន​ឡើង​ដល់​ទៅ​ជាង​១២០០លាន​តោន​នៅ​ឆ្នាំ​២០៦០។​ ប៉ុន្តែ​ក្រុម​ប្រទេស​ផលិត​ប្រេង បាន​រារាំង និង​បិទ​ខ្ទប់​​កិច្ច​ខិត​ខំប្រឹង​ប្រែង​បង្កើត​សន្ធិសញ្ញា​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក​ ដោយ​បញ្ជូន​ក្រុម​អ្នក​ជំនាញ​មក​ឃោសនា​ប្រឆាំង​ ក្នុង​ចំនួន​ដ៏ច្រើន​លើសលុប។ នាំ​មុខ​ដោយ​រុស្ស៊ី អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់​ កូវ៉ែត ព្រមទាំង​បណ្តាប្រទេស​នៅទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ដូច​យ៉ាង អេហ្ស៊ីប កាហ្សាក់ស្ថាន ឬ​អាស៊ែរប៊ៃហ្សង់​ដែល​មិន​សូវ​មាន​សំឡេង​ បាន​ច្រាន​ចោលយ៉ាង​ដាច់​អហង្ការ​​គំនិត​ចង់​កាត់​បន្ថយ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក នៅក្នុង​សម័យ​​ប្រជុំ​វគ្គមុន។ សហរដ្ឋ​អាមេរិក ប្រទេស​ផលិតប្រេង​លំដាប់​លេខ​មួយ​ពិភពលោក ក៏​មាន​ជំហរ​ដូច​គ្នា​ដែរ ពោល​គឺ​ប្រទេស​ផលិត​ប្រេង​មិន​ថា​តូច​ឬ​ធំ មាន​សកម្មភាព​​រួម​តែ​មួយដូចគ្នា​​គឺ ជា​អ្នកផលិត​ប្រេង​ និង​វិនិយោគ​ផលិតផលប្លាស្ទិក (ប្រេងគីមី) ​នៅក្នុង​ប្រទេស​ឬ​នៅបរទេស។ សម្រាប់​ក្រុមប្រទេស​ទាំងអស់​នេះ កំណើន​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក​ពិភពលោក​នស​​ទសវត្សរ៍​ខាង​មុខ គឺ​កំណប់ទ្រព្យ​ថ្មី​។ នៅ​ពេល​ដែល​ក្រុមប្រទេស​អ្នក​មាន​កាន់​តែ​ច្រើនឡើងៗ​នាំ​គ្នា​ដើរ​ចេញ​ពី​ថាមពល​ផូស៊ីល​ ក្រុមប្រទេស​ផលិត​ប្រេង​ច្បាស់​ជា​ត្រូវ​​គិត​រក​វិធីថ្មី​សម្រាប់​ប្រើប្រាស់​ធនធាន​ប្រេង​របស់​ពួកគេ។​ នោះ​គឺ​ប្លាស្ទិក​នេះ​ឯង។ បើ​តាម​ការ​សិក្សា​របស់​សកលវិទ្យាល័យ​ចិនTsinghua ចេញ​ផ្សាយ​កាលពី​ខែមេសា ៩៨%​នៃ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក​មាន​ប្រភព​មក​ពី​ផូស៊ីល (ប្រេង​ ​ធ្យូងថ្ម ឬ​ឧស្ម័ន​ធម្មជាតិ)នៅ​ឆ្នាំ​២០២២។ សេចក្តី​ត្រូវការ​ពិភពលោក​ផ្នែ​ក​ប្រេង ក្នុងវិស័យ​ដឹកជញ្ជូន​ច្បាស់​ជា​លែង​កើន​ នៅ​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ​។ ឯ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក​និង​ប្រេង​គីមី នឹង​ក្លាយ​ជា​កម្លាំង​ចលករ​រុញ​ច្រាន​កំណើន​សេចក្តី​ត្រូវការ​ផ្នែក​ប្រេង​វិញ​ម្តង​។ ​ក្រុម​ហ៊ុន​ឬ​ប្រទេស​ខ្លះ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​វិនិយោគ​ក្នុង​ផ្នែក​ប្លាស្ទិក​រួច​ទៅ​ហើយ។ ខ្លះ​ទៀត​ដូច​យ៉ាង​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត បាន​ចាត់​ទុក​ប្លាស្ទិក​ជា​អាទិភាព និង​ជា​យុទ្ធសាស្ត្រ​ថ្មី​សម្រាប់​អនាគត ដែល​មាន​ចែង​ក្នុង​ផែនការ​អភិវឌ្ឍ​និង​ទំនើបកម្ម​ប្រទេសសម្រាប់​​ឆ្នាំ​២០៣០​ផង។ បើ​តាម​អ្នក​វិភាគ នៅ​ពីក្រោយ​ការ​ចរចា​ស្វែង​រក​សន្ធិសញ្ញា​ពិភពលោក​ប្រឆាំង​នឹង​ប្លាស្ទិក មាន​លាក់​ផល​ប្រយោជន៍​ហិរញ្ញវត្ថុ​ដ៏​ចម្បង​។ ហេតុ​ដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​ក្រុមប្រទេស​ផលិតប្រេង​ ឬ​ក្រុមប្រទេស​ប្រេង​គីមី ​មិន​ចង់​ឃើញ​ពាក្យ​​កាត់​បន្ថយ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក ​មាន​ចែង​ក្នុងសន្ធិសញ្ញា​ពិភពលោកនោះ។ ក្រុមប្រទេសទាំង​​នេះ បាន​​ដាក់​សម្ពាធ​ឱ្យ​មាន​​សន្ធិសញ្ញា​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក ដែល​ផ្តោត​ជា​សំខាន់​ទៅ​លើ​ការ​កែច្នៃ​សំរាម​ប្លាស្ទិក។ មានការកែច្នៃ ប្លាស្ទិក​លែង​ជា​បញ្ហា ហើយ​សម្រាប់​ពួកគេ។ ប៉ុន្តែ​រហូត​មក​ទល់​ពេល​នេះ មាន​សំរាមប្លាស្ទិក​តែ​ជាង​៩%​ប៉ុណ្ណោះ បាន​ទទួល​ការ​កែច្នៃ៕

ទីផ្សារ​គ្រឿង​ញៀន​មាន​សកម្មភាព​ខ្លាំង ​និង​មាន​ភាព​ចម្រុះយ៉ាង​សម្បូរ​បែប ព្រមទាំង​រីក​រាលដាល​ទូទាំងពិភពលោក យ៉ាង​ខ្លាំង​ក្លា​។ នៅ​ចំពោះ​មុខ​ការ​​ហាមឃាត់ ក្រុម​ជួញ​ដូរ​គ្រឿង​ញៀន រក​ល្បិច​ថ្មី ផលិតផល​ថ្មី​ និង​ផ្លូវ​ពង្វាង​ថ្មី​។ ចរាចរណ៍​គ្រឿង​ញៀន​ បាន​កើន​ឡើង​យ៉ាង​ខ្លាំង​មិន​ធ្លាប់​មាន​ទេ នៅ​ឆ្នាំ​២០២៣​។ នេះ​បើ​តាម​របាយការណ៍​ឆ្នាំ​២០២៥​ របស់​ទីភ្នាក់ងារ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​គ្រឿង​ញៀន​ព្រមទាំង​ឧក្រិដ្ឋកម្ម ក្នុង​ឱកាស​​ទិវា​អន្តរជាតិ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំងនឹងការ​ប្រើប្រាស់​និង​ជួញដូរ​​គ្រឿង​ញៀន​ខុសច្បាប់​ ថ្ងៃទី​២៦​មិថុនា។ បើ​តាម​របាយការណ៍ប្រចាំ​ឆ្នាំ​២០២៥ ​របស់​ទីភ្នាក់ងារ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​គ្រឿង​ញៀន (ONUDUC) ការ​ប្រើប្រាស់​គ្រឿង​ញៀន អាភៀន កញ្ឆា ឬ​ហៅ​ខ្លី​ថា​ “ម្សៅ​ស” ​មាន​សកម្ម​ភាព​​​ខ្លាំង​​​ក្រៃ​នៅ​ឆ្នាំ​២០២៣។ ការ​ផលិត​កូកាអ៊ីន​បា​ន​បំបែក​ឯតទគ្គកម្ម​ថ្មី​ ដោយ​មាន​កំណើន​៣៤%​លើស​ឆ្នាំ​មុន​ និង​កើន​បី​ដង​លើស​​ឆ្នាំ​២០១០។ គ្រឿង​ញៀន​សំយោគគំរាម​សុខភាព​សាធារណៈ ក្រៅ​ពី​អាភៀន កញ្ឆា កូកាអ៊ីន ហេរ៉ូអ៊ីន​ ដែលជា​​គ្រឿង​ញៀន​បែប​បូរាណ​ ​ទីផ្សារ​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ ផលិត​ក្នុង​មន្ទីរ​ពិសោធន៍​ ដោយ​ប្រើ​តែ​សារធាតុ​គីមី ក៏​កំពុង​រីក​ដុះ​ដាល​ខ្លាំង គួរ​ជា​ទីព្រួយ​បារម្ភ​សម្រាប់​សុខភាព​សាធារណៈ។ នេះ​បើ​តាម​របាយការណ៍​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ដដែល។ នៅ​ឆ្នាំ​២០២៥ ទី​ភ្នាក់ងារ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​គ្រឿង​ញៀននិង​ឧក្រិដ្ឋកម្ម បាន​រាប់​ឃើញ​មាន​សារធាតុ​ញៀនសំយោគ​​ថ្មី​ចំនួន ១១០០​មុខ​ កំពុង​ធ្វើ​ចរាចរណ៍​នៅលើ​ពិភពលោក។ សារធាតុ​ញៀន​សំយោគ​នេះ ផ្តល់ផល​ចំណេញ​ខ្លាំងដល់​ក្រុម​ជួញដូរ​ហើយ​ងាក​លាក់​ ងាយ​គេច​ពី​សំណាញ់​ហាមឃាត់​របស់​អាជ្ញាធរ​ណាស់។ គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ប្រភេទ​នេះ មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ផលិត​ចេញ​រុក្ខជាតិ​អាភៀន​ ឬកញ្ឆា​ឆ្ងាយ​ណាស់​។ គឺ​ដល់​ទៅ​ជាង​៥០០​ដង​លើស​Morphine។ ជាង​នេះទៅទៀត​ ក្រុម​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​គ្រឿង​ញៀន តែងតែ​​ប្តូរ​ផ្លាស់​សមាសធាតុផ្សំ​ជា​រឿយៗ ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឱ្យគ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​កាន់​តែ​មាន​ហានិភ័យ​​ និង​គ្រោះ​ថ្នាក់ ដែល​មិនអាចស្មាន​បាន។ “សន្ទុះ​ដ៏​ខ្លាំងក្លា​នៃ​ឧស្សាហកម្ម​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​​ខុស​ច្បាប់ គឺ​ជា​ការ​គំរាមកំហែង​សុខភាព​​សាធារណៈ​ដ៏​ចម្បង​នៅ​លើ​ពិភពលោក​ ដោយ​អាចបង្ក​ឱ្យ​មាន​ផលវិបាក​ធ្ងន់ធ្ងរ​ ក្នុង​ទម្រង់​ជា​មហន្តរាយ​សម្រាប់​មនុស្ស​ជាតិ​តែ​ម្តង​ផង។ នេះ​បើ​ប្រសាសន៍​របស់​នាយក​​ស្ថាប័ន​គ្រប់​គ្រង​គ្រឿង​ញៀនរបស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ ​​​គ្មាន​រូបភាព​ល្អ អាភៀន គ្រឿង​ញៀន កំពុង​វាយលុក​ចូល​ក្នុង​គ្រប់​ស្រទាប់​​សង្គម ទាំង​នៅ​ទីក្រុង​ធំ​ ទីក្រុង​តូច សង្កាត់​ក្រីក្រ មធ្យម អ្នក​មាន​ និង​​ទីជនបទ។ របាយការណ៍​ឆ្នាំ​២០២៥ បាន​បញ្ជាក់​អំពី និន្នាការ​នៃ​ការ​រីក​រាល​ដាល​គ្រឿង​ញៀន ក្នុង​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ​នៃ​​សង្គម​ផង និង​ក្នុង​រង្វង់​អ្នក​ប្រើប្រាស់​ជា​ក្មេង​ផង ពោល​គឺ​ទាំង​ក្មេង​ជំទង់ និស្សិត មនុស្ស​ពេញ​វ័យ អ្នក​ធ្វើ​ការ អ្នក​មានអាជីព។ គ្រឿង​ញៀន​ កូកាអ៊ីន អំហ្វេតាមីន មេតំហ្វេតាមីន ... បាន​ក្លាយ​ជា​វត្ថុ​សម្រាប់​បង្កើន​កម្លាំង បង្កើនបរិយាកាស ​អារម្មណ៍​ល្អ ដំណេក ដែល​អម​ដោយ​ផលវិបាក​ចំពោះ​សុខភាព​ដែលគេ​​​ពុំ​ទាន់​​ធ្វើ​ការ​​វាយតម្លៃ​បាន​។ ពី​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគទៅ​សង្គ្រាម​ពាណិជ្ជកម្ម​ គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​​ពពួក​Fentanyl ដែល​ខ្លាំង​ជាង​ពពួក​ហេរ៉ូអ៊ីន​ដល់​ទៅ​៥០​ដង និង​ដែល​បាន​សម្លាប់​ពលរដ្ឋ​អាមេរិក​អស់​៧៥០០០​នាក់​ នៅ​ឆ្នាំ​២០២៣​ និង​ជិត​៥ម៉ឺន​នាក់​នៅ​ឆ្នាំ​២០២៤ ក្លាយ​ជា​ប្រភព​នាំ​ឱ្យ​មាន​សង្គ្រាម​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​អាមេរិក​និ​ង​បណ្តា​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ធំ​នៅលើ​ពិភពលោក។ រដ្ឋាបាល​លោក​ដូណាល់ត្រាំ​បាន​ចោទ​ចិន ម៉ិកស៊ិក និង​កាណាដា ថា​បាន​រៀបចំ ឬ​បណ្តោយ​ឱ្យ​មាន​លំហូរ​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ទឹក​ដី​អាមេរិក ទើបបាន​លេស​​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​ តាម​រយៈ​ការ​ដំឡើង​ពន្ធ​នាំ​ចូល​ ដើម្បី​បង្ខំ​ឱ្យ​ចិន កាណាដា ម៉ិកស៊ិក​ ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំ​ង​នឹង​ការ​ជួញដូរ​គ្រឿង​ញៀន។ ប៉ុន្តែ​ បើ​តាម​ការ​អង្កេត​របស់​ទស្សនាវដ្តី​ជប៉ុន Nikkei Asia បណ្តាញ​ជូញ​ដូរ​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ Fantanyl ដែល​អាមេរិក​ចោទ​ចិន​នោះ មាន​ម្នាក់​មាន​ក្រុមហ៊ុន​នៅ​Nagoyaប្រទេស​ជប៉ុន។ បណ្តាញ​ចិន​បាន​ប្រើ​ក្រុងឧស្សាហកម្ម​ជប៉ុន ជា​មជ្ឈមណ្ឌល​សម្ងាត់​សម្រាប់​ចាត់​ចែង​ដឹកជញ្ជូន​ផលិតផល​គីមី​និង​លុយ ជាមួយ​បណ្តាញ​ម៉ិកស៊ិក​មុន​នឹង​យក​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ទៅ​ចែក​ចាយ​ក្នុង​ទឹក​ដី​អាមេរិក។ ពេល​នេះ គេ​សង្ស័យ​ថា Nagoya ជា​ស្នូល​នៃ​បណ្តាញ​ផ្គង់ផ្គង់​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគFantanyl​ ពិភពលោក។ ប្រសិន​បើ​ជា​ព័ត៌មាន​ពិត តើ​រដ្ឋបាល​លោក​ត្រាំ​នឹង​រករឿងដាក់​សម្ពាធ​លើ​​ជប៉ុន​ ដូច​ធ្វើ​ជាមួយ​ចិន​និង​កាណាដាដែរឬយ៉ាងណា? ជប៉ុន​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​អាមេរិក ក៏​អាចនឹង​រង​ផលវិបាក​ដូច​ចិន​ដែរឬទេ? គេ​បាន​ដឹង​និង​ឃើញ​រួច​មក​ហើយ ថា...

កាលពី​៨០ឆ្នាំមុន នៅថ្ងៃទី​២៦មិថុនា ប្រទេស​ចំនួន​៥០​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​ធម្មនុញ្ញអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ ​នៅទីក្រុង​សាន់ហ្វ្រាន់ស៊ីស្កូ។ នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី​២៦​មិថុនានេះ អង្គការ​សហប្រជាជាតិត្រូវ​ប្រារព្ធខួប៨០ឆ្នាំ​នៃ​ធម្មនុញ្ញដែលអនុញ្ញាតឲ្យបង្កើត​អង្គការ​សហប្រជាជាតិជាផ្លូវការ​ ប៉ុន្តែ ការប្រារព្ធខួបកំណើត​៨០ឆ្នាំ​ប្រព្រឹត្តទៅ​ នៅក្នុង​កាលៈទេសៈមួយ​ដែល​ស្ថាប័នអន្តរជាតិកំពូល​មួយនេះ កំពុង​ជួប​វិបត្តិថវិកាដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ និងបាត់បង់​សំឡេង​ ឥទ្ធិពល​នៅក្នុង​ពិភពលោក​មួយដែលសង្រ្គាម ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ និង​គ្រោះមហន្តរាយមនុស្សធម៌​ផ្ទុះឡើង​សឹងនៅគ្រប់​ទីកន្លែង។ ​មានអាយុ​៨០ឆ្នាំ តើ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិនឹង​​រស់រាន ឆ្លងរួចផុត​ពីវិបត្តិ​ដ៏ធំ​លើកនេះឬ ក៏ត្រូវ​ដួលរំលំ​ដូច​សង្គម​ប្រជាជាតិ​កាលពី​ឆ្នាំ​១៩៤៦​? នៅថ្ងៃទី​២៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៥ ប្រទេស​ចំនួន​៥០​បាន​ចុះហត្ថលេខា​លើ​ធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ​នៅ​ទីក្រុង​សាន់ហ្រ្វាន់ស៊ីស្កូ​ ដែលបាន​បើកផ្លូវ​ឲ្យបង្កើតអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ជាផ្លូវការ​នៅ​ប៉ុន្មាន​ខែ​បន្ទាប់​ក្នុង​ឆ្នាំ​ដដែល (ថ្ងៃទី​៤​តុលា​ឆ្នាំ ១៩៤៥)។ គេ​មាន​គំនិតផ្តួចផ្តើមបង្កើត​អង្គការ​សហប្រជាជាតិកាលពី​៨០ឆ្នាំមុន ដើម្បី​ជំនួស​អង្គការ​សង្គម​ប្រជាជាតិ​ដែល​បរាជ័យ​មិនអាច​ទប់ស្កាត់​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២ និង​ដួលរលំ​ដោយសារតែ​ការដកខ្លួន​ជាបន្តបន្ទាប់​របស់ប្រទេស​សមាជិក។ អង្គការសហប្រជាជាតិ​ត្រូវ​បានបង្កើតឡើង​នៅប៉ុន្មាន​ខែ​ក្រោយ​ការបិទបញ្ចប់សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ នៅក្នុង​គោលដៅទប់ស្កាត់​មិនឲ្យ​មនុស្ស​ជំនាន់ក្រោយរងគ្រោះដោយសារ​សង្រ្គាម​ប្រល័យលោកសាជាថ្មី។ ទោះពិភពលោក​មិនទាន់​ជួបសង្រ្គាម​ធំដូច​សង្រ្គាម​លោក​ទាំងពីរលើក ប៉ុន្តែ សង្រ្គាមថ្នាក់តំបន់ សង្រ្គាមស៊ីវិល ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ​បាន​កើតមាន​ជាហូរហែ​​ ដូចជា​សង្រ្គាមវៀតណាម អំពើប្រល័យពូជសាសន៍​នៅរវ៉ាន់ដា សង្រ្គាមអ៊ីរ៉ាក់ សង្រ្គាមស៊ីរី សង្រ្គាម​ដ៏រ៉ាំរ៉ៃ​នៅស៊ូដង់ ហៃទី ភូមា សង្រ្គាមហ្កាហ្សា សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន និងចុងក្រោយនេះ គឺ​សង្រ្គាមអ៊ីរ៉ង់ អ៊ីស្រាអែល។ ​​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បានរងការចោទប្រកាន់ថា ជាស្ថាប័នអន្តរជាតិ​ គ្មាន​សមត្ថភាព គ្មានឥទ្ធិពល គ្មាន​អំណាច​ដើម្បីរារាំងទប់ស្កាត់ ឬបិទបញ្ចប់​សង្រ្គាម។ សំឡេង​រិះគន់ថា អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​អសកម្ម ជា​ស្ថាប័នចាយលុយខ្ជះខ្ជាយ ​ស្អប់ជនជាតិជ្វីហ្វ និងគាំទ្រ​មេដឹកនាំ​ផ្តាច់ការ រឹតតែ​ធ្វើ​ឲ្យ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​កាន់តែ​អាប់ឱន​កេរ្តិ៍ឈ្មោះ បាត់ប​ង់ជំនឿទុកចិត្ត​ពី​ប្រទេស​សមាជិក។ នេះគេនៅមិនទាន់និយាយ​ពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ​ដែលគំរាមកំហែង​ខ្លាំង​ដល់​អនាគត ភាពរស់រាន​មានជីវិត​របស់​ស្ថាប័ន​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ នៅពេល​វិបត្តិខ្វះថវិកាមិនមែនជារឿងថ្មីចំពោះអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ដែលត្រូវការ​ថវិកា​រាប់ពាន់លាន​ដុល្លារ​ក្នុងមួយឆ្នាំៗ​ដើម្បី​ជួយ​ដោះស្រាយបញ្ហាមនុស្សធម៌ ជួយមនុស្ស​រាប់រយលាននាក់​នៅក្នុងពិភពលោក វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ធ្លាក់​ធ្ងន់ធ្ងរ បន្ទាប់ពី​លោកដូណាល់​ត្រាំប្រកាសឲ្យ​ឈប់​ផ្តល់​ជំនួយ និង​ផ្អាក​បង់វិភាគទាន​ចូល​កេស​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ នៅក្នុងកាលៈទេសៈដែល​ពិភពលោកកំពុងជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច សមាជិក​មួយចំនួន​ផ្សេងទៀត​បាន​យកតម្រាប់តាមអាមេរិក។ ការដកខ្លួន​របស់​អាមេរិក​ដែលជាអ្នកឧបត្ថម្ភហិរញ្ញវត្ថុធំជាងគេ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យទីភ្នាក់ងារ​ទាំងអស់​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​កាត់បន្ថយ​​សកម្មភាពមនុស្សធម៌ និង​កាត់បុគ្គលិក​ប្រមាណ​២០%​នៅទូទាំងពិភពលោក។ ​ជួបវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ​ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ និង​រងការចោទប្រកាន់ថា គ្មានប្រយោជន៍ តើ​​​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នឹង​អាច​រស់រាន មានអនាគតវែងឆ្ងាយរហូត​ដល់​១០០ឆ្នាំដែរឬទេ? ចំពោះអ្នកជំនាញ រាល់​ពេល​កើតមាន​វិបត្តិធំៗ​ ដូចជា​សង្រ្គាម​នៅអ៊ីរ៉ាក់ គេ​តែង​ចោទសួរ និង​ដាក់ទំនាយ​ថា អង្គការ​សហប្រជាជាតិដែលគ្មាន​ប្រយោជន៍ ​នឹង​ស្លាប់​ ដួលរលំដូច​អង្គការសង្គម​ប្រជាជាតិ កាលពីឆ្នាំ​១៩៤៦យ៉ាងដូច្នេះដែរ។ ប៉ុន្តែ នៅការពិតជាក់ស្តែង អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នៅតែ​អាច​រស់រានមាន​ជីវិតរហូតមក ហើយ​គេ​មិនជឿថា ស្ថាប័ននេះ​នឹង​អាច​ដួលរលំ​ងាយៗ​នោះទេ ទោះនៅ ២០ឆ្នាំខាងមុខ។ គេ​ហ៊ាន​និយាយ​ដូច្នេះ ព្រោះថា​ ស្ថាប័នអង្គការ​សហប្រជាជាតិនៅតែ​សកម្ម និងធ្វើការយ៉ាងមាន​​ប្រសិទ្ធភាព​លើផ្នែក​មនុស្ស​ធម៌ សេដ្ឋកិច្ច ការអភិវឌ្ឍ​សង្គម។ ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​របស់សិង្ហបុរី​ប្រចាំ​នៅអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​ក្រើនរំលឹក​ឲ្យគេ​ឃើញ​ពីគុណសម្បត្តិ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ដែល​បានជួយទប់ស្កាត់​មិន​ឲ្យកើតមាន​សង្រ្គាមលោកលើកទី​៣។ លោក​នៅបាន​លើកសរសើរ​ពីជោគជ័យ​របស់​ក្រុមមួកខៀវ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ដែលបាន​បើកប្រតិបត្តិការ​រក្សា​សន្តិភាព ចំនួន​៧១លើកចាប់តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៤៨ ដូចជា​នៅ​អង់ហ្គោឡា កម្ពុជា​សេរ៉ាឡេអូន និង​នៅលីបង់​ជាដើម។ បន្ថែមពីលើ​​កងកម្លាំង​រក្សា​សន្តិភាព ទីភ្នាក់ងារ​ជាច្រើន​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បំពេញ​ការងារ​របស់ខ្លួន​យ៉ាង​សកម្ម​នៅក្នុង​ផ្នែក​សិទ្ធិមនុស្ស...

ជាប្រទេស​តូច និង​មានចំនួនយោធា​តិចជាង​អ៊ីរ៉ង់​ អ៊ីស្រាអែល​បាន​អះអាងថា ការវាយប្រហារ​ទៅលើ​អ៊ីរ៉ង់ តាំង​ពី​ព្រឹកថ្ងៃសុក្រទី ១៣​មិថុនា​បានទៅ​ផ្តាច់សង្ខារថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗនៃ​កងឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់ជាង​២០នាក់។ ឆ្មាំបដិវត្តន៍ជា​កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដ៏មានឥទ្ធិពល អំណាចខ្លាំងនៅអ៊ីរ៉ង់ និង​ស្ថិតក្រោម​ការគ្រប់គ្រង​របស់​ប្រមុខដឹកនាំ​សាសនា​ លោក​អាលីខាងមេណី។ ដូច្នេះ នៅពេល​ថ្នាក់ដឹកនាំ​កំពូល​ៗ​ ដែលមានតាំង​ពីប្រមុខកងទ័ព ប្រធានសេនាធិការ​ ឬប្រធា​នក្រុមចារកិច្ច​ដៅសម្លាប់​បាន​នៅក្នុង​ការវាយប្រហារ​ជាង​៥ថ្ងៃមកនេះ តើ​ឆ្មាំបដិវត្តន៍​អ៊ីរ៉ង់នឹង​មាន​ជោគវាសនា​យ៉ាងណា? តើ​កងទ័ពឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់​មាន​រចនាសម្ព័ន្ធយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ? នៅអ៊ីរ៉ង់ កងទ័ពឆ្មាំបដិវត្តន៍ជាអង្គភាពទ័ពដាច់ដោយ​ឡែក​ពី​កងទ័ពជាតិ។ បន្ទាប់ពីធ្វើ​បដិវត្តន៍​ផ្តួលរំលំរបបរាជានិយម ស្ហាហ៍សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់អាមេរិក​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៧៩ របបអ៊ីស្លាម​អ៊ីរ៉ង់​បាន​បង្កើត​ឆ្មាំបដិវត្តន៍នេះឡើង ដើម្បីការពារ​អំណាច​របស់ថ្នាក់ដឹកនាំ​សាសនា ការពារ​​មនោគមវិជ្ជា និង​ការពារ​បដិវត្តន៍ដ៏ក្មេងខ្ចី ព្រោះថា គេ​មិនទុកចិត្ត មិនទាន់ជឿជាក់​លើភក្តីភាពរបស់​​កងទ័ពជាតិដែលបន្សល់ទុក​ពី​របបរាជានិយម។ ឆ្មាំបដិវត្តន៍​ស្ថិតក្រោម​អំណាច​បញ្ជាផ្ទាល់​របស់​ប្រមុខដឹកនាំ​សាសនា​ អាលី ខាមេណី។ ថ្នាក់ដឹកនាំ​របស់​កងទ័ពឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់​សុទ្ធសឹង​ជា​អ្នកជឿងប់​លើ​បដិវត្ត​ន៍អ៊ីរ៉ង់ អតីតទាហាន​ដែល​បាន​ចូលរួម​ប្រយុទ្ធ​ក្នុ​ងសង្គ្រាម​អ៊ីរ៉ាក់​ អ៊ីរ៉ង់ ពីឆ្នាំ ១៩៨១​ដល់​ឆ្នាំ ១៩៨៩។ ដោយសារតែ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​របស់​ឆ្មាំ​បដិវត្តន៍​ មាន​ទំនាក់ទំនងយ៉ាង​ជិតស្និទ្ធ​ និងជាទីប្រឹក្សា​ មនុស្ស​ជំនិត​របស់​ប្រមុខដឹកនាំ​សាសនាអ៊ីរ៉ង់យ៉ាងដូច្នេះ ​ឆ្មាំ​បដិវត្តន៍នេះ​មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំងណាស់​​ក្នុងប្រទេស​ ទាំងក្នុង​វិស័យ​​នយោបាយ និង​សេដ្ឋកិច្ច​ ពោល​គឺ​មាន​អំណាច​ជាង​កងទ័ពជាតិ​ទៅទៀត។ ទៅតាម​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ថ្មីដែល​ថ្នាក់ដឹកនាំ​សាសនា​អ៊ីរ៉ង់​បង្កើតឡើង​នៅក្រោយ​បដិវត្ត​ន៍​ឆ្នាំ​១៩៧៩ កងទ័ពជាតិ​​មានតួនាទីការពារព្រំដែន និង​រក្សាសណ្តាប់​ធ្នាប់​ផ្ទៃក្នុង។ ចំណែក​ឆ្មាំបដិវត្តន៍ការពារ​របបអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ង់។ គេ​បាន​ប្រដូច​ ឆ្មាំបដិវត្តអ៊ីរ៉ង់ ទៅនឹង​ការបង្កើតរដ្ឋនៅក្នុងរដ្ឋ។​ អាច​និយាយ​ថា បន្ថែមពីលើ​កងទ័ព​ជាតិ អ៊ីរ៉ង់​នៅ​មាន​កងកម្លាំងឆ្មាំបដិវត្តន៍បន្ថែមទៀត ចន្លោះ​ពី១២០០០០ ទៅ១៩០០០០។ នេះបើតាមការប៉ាន់ស្មានរបស់វិទ្យាស្ថានអន្តរជាតិ​ដើម្បីសិក្សា​យុទ្ធសាស្រ្ត​។ រហូតមកនេះ កងទ័ពឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់​តែងតែ​ធ្វើហួសព្រំដែន និង​ចេះតែ​លូកដៃ ពង្រីក​ដែនអំណាចរបស់ខ្លួន ដូចជា​បង្កើត​ប៉ូលិសសីលធម៌ ក្រុមចារកម្ម និង​កម្លាំង​តស៊ូ​Basij ដែលជា​ទាហាន​ប៉ារ៉ាទទួលបន្ទុក​បង្ក្រាបអ្នកប្រឆាំងក្នុងប្រទេស។ ដូច​កងទ័ពជាតិដែរ ឆ្មាំ​បដិវត្តន៍បានអភិវឌ្ឍបង្កើត​ដាច់ដោយឡែក អង្គភាព​ចំណុះ​ផ្ទាល់ខ្លួន​ចំនួន ៤ នោះគឺ ​ឆ្មាំបដិវត្តន៍ជើងគោក ជើង​ទឹក ជើង​អាកាស និង​កម្លាំង​ពិសេស Qud Forceដែលមានបេសកកម្ម​នៅទឹកដីបរទេស។ អង្គភាពទាំងអស់នេះ​ស្ថិតក្រោម​ការបញ្ជាគ្រប់គ្រង​របស់​អគ្គមេបញ្ជាការ​ហ៊ូសេន សាឡាមី​និង​មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់​ប៉ុន្មាននាក់ ដែលជាអ្នកផ្តល់​ប្រឹក្សា​ផ្ទាល់ទៅ អាយ៉ាតូឡា អាលី ខាមេណី ​អគ្គមគ្គទេសក៍សាសនា​អ៊ីរ៉ង់។ ឆ្មាំបដិវត្តន៍ជើងទឹកមានបេសកកម្មធានាសន្តិសុខ​ឲ្យ​កប៉ាល់ដឹកប្រេង​របស់អ៊ីរ៉ង់ នៅឈូងសមុទ្រ​ពែរ្ស និង​​ល្បាត​ច្រកសមុទ្រHormuz ​ដែលជាច្រកឆ្លងកាត់​របស់កប៉ាល់ដឹកទំនិញអន្តរជាតិពី​ឈូងសមុទ្រ​ទៅ​មហាសមុទ្រ​ឥណ្ឌា។ ក្រុមឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់​ធ្លាប់​ចាប់ស្ទាក់​ទូកចម្បាំង​របស់អាមេរិក នៅឆ្នាំ២០១៦ និង​ចាប់ជំរិត​កប៉ាល់​ដឹកទំនិញអង់គ្លេស​នៅ​ឈូងសមុទ្រ​ពែរ្ស៍កាលពី​​ឆ្នាំ២០១៩។​ មានឈ្មោះជា​ឆ្មាំបដិវត្តន៍ជើងអាកាស ប៉ុន្តែ អង្គភាពមិន​ផ្តោត​លើ​ការប្រយុទ្ធដោយ​ប្រើយន្តហោះចម្បាំង។ ដើម្បីប៉ះប៉ូវ​ដល់​កងទ័ពជើងអាកាសដែល​ខ្សោយ មិនសូវ​មាន​យន្តហោះចម្បាំង ឆ្មាំបដិវត្ត​ន៍ជើងអាកាស​ផ្តោត​លើ​ការអភិវឌ្ឍ​កម្មវិធីផលិត​ដ្រូន និង​មីស៊ីល​បាលីស្ទិក។ អាមេរិកធ្លាប់​វាយតម្លៃថា អ៊ីរ៉ង់​ជា​ប្រទេស​ដែលមាន​ប្រព័ន្ធមីស៊ីល​បាលីស្ទិកច្រើនជាងគេ​ រាប់ពាន់​ដើម​នៅក្នុង​ស្តុករបស់ខ្លួន។ នៅឆ្នាំ​២០២២ មេទ័ព​របស់អ៊ីរ៉ង់ គឺ​Mohammed Bagheri ដែលមានអំណាច​គ្រប់គ្រង​​កងទ័ពជាតិ កម្លាំងសន្តិសុខ និង​ឆ្មាំបដិវត្តន៍បាន​អះអាងថា អ៊ីរ៉ង់​មានអាវុធគ្រប់គ្រាន់​ដើម្បីការពារខ្លួន និង​អាច​ក្លាយជា​ប្រទេស​នាំចេញអាវុធ​ដ៏ច្រើនមួយ បើសិន​គ្មានទណ្ឌកម្ម​។ អ៊ុយក្រែន និង​លោកខាងលិច​ធ្លាប់​ចោទថា អ៊ីរ៉ង់​បាន​បញ្ជូន​ដ្រូន​ទៅ​ឲ្យរុស្ស៊ី​ប្រើក្នុង​សមរភូមិវាយប្រហារ​អ៊ុយក្រែន។ នៅក្នុង​ចំណោម​អង្គភាព​ទាំងអស់​របស់​ឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់ Qud Force ជា​កម្លាំង​ស្នូលនិង​ជា​អង្គ​ភាពល្អ​ដាច់​គេ​ក្នុង​កងទ័ព​អ៊ីរ៉ង់​ទាំងមូល​។ ​ឆ្មាំ​បដិវត្តន៍​អ៊ីរ៉ង់បាន​ប្រើ​អង្គភាពឆ្នើមជាងគេនេះដើម្បីពង្រីកឥទ្ធិពលយោធា​របស់អ៊ីរ៉ង់​នៅទឹកដីបរទេស​។ ដឹកនាំ​ដោយ​ឧ​ត្ត​ម​សេនីយ៍​ទោ...

ដោយអះអាងជាឯកតោភាគីថា អ៊ីរ៉ង់មានសមត្ថភាពជិតអាច​ផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរដែលគ្រោះថ្នាក់​ដល់​អាយុជីវិត​របស់​អ៊ីស្រាអែល ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីស្រាអែល​បាន​បញ្ជា​ឲ្យ​បើកការវាយប្រហារទៅលើ​អ៊ីរ៉ង់ ដោយសំដៅ​លើ​ទីតាំង​កម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរ និងមូលដ្ឋានយោធាសំខាន់ៗ​របស់​អ៊ីរ៉ង់។ ទោះអ៊ីរ៉ង់​បាញ់ស្រោច​មីស៊ីល​វាយបកសងសឹកមកវិញ ក៏នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អ៊ីស្រាអែល លោក​បេនចាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូនៅតែពើងទ្រូង និង​សន្យា​កាលពីថ្ងៃអាទិត្យទី ១៥​មិថុនាថា នឹង​ដាក់​ទោស​ធ្ងន់ធ្ងរលើអ៊ីរ៉ង់ បើសិន​មីស៊ីលរបស់អ៊ីរ៉ង់​សម្លាប់ជីវិត​ប្រជាជនស៊ីវិល​អ៊ីស្រាអែល។ ហេតុអ្វី​អ៊ីស្រាអែល​សម្រេច​ចិត្ត​ចាប់ផ្តើមធ្វើសង្រ្គាមជាមួយអ៊ីរ៉ង់​នៅពេល​​នេះ? នៅយប់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ឈានចូលថ្ងៃសុក្រទី ១៣​មិថុនា អ៊ីស្រាអែល​បាន​បញ្ជូន​យន្តហោះចម្បាំង​ជាង​២០០គ្រឿង​ទៅវាយប្រហារ​លើ​មូលដ្ឋានទ័ពអាកាស និង​ទីតាំង​នុយក្លេអ៊ែរ​ជាច្រើន​កន្លែង​នៅទូទាំង​ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ នៅក្រោម​ហេតុផល​​ការពារ​ខ្លួន ព្រោះថា អ៊ីរ៉ង់​ឈាន ជិតបានសម្រេច​ផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ ដែល​គំរាមកំហែង​អាយុជីវិត​របស់​អ៊ីស្រាអែល។ អ៊ីស្រាអែលនៅ​អះអាងថា ខ្លួន​មាន​ភស្តុតាង​ដែលបង្ហាញថា អ៊ីរ៉ង់​មាន​សមត្ថភាព​ជិត​អាច​ផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ យ៉ាងយូរ​នៅ​ប៉ុន្មាន​ខែខាងមុខ។ ប៉ុន្តែ នេះគ្រាន់តែ​ជា​ការលើកឡើងជាឯកតោភាគី ​របស់​អ៊ីស្រាអែល។ អ៊ីរ៉ង់វិញ​​បាន​បដិសេធទាត់ចោលការចោទប្រកាន់ រហូតតមក។ ​ចំណែក​ ទីភ្នាក់ងារ​ថាមពល​បរមាណូអន្តរជាតិ​AIEA ក៏បាន​បញ្ជាក់ដែរថា អ៊ីរ៉ង់សព្វថ្ងៃ​អាច​ចម្រើន​សារធាតុ​អ៊ុយរ៉ានីញ៉ូម​ត្រឹម​៦០% ពោលគឺ​មិនគ្រប់គ្រាន់​ដើម្បីអាចផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅឡើយទេ។ ការវាយប្រហារ​ទៅលើ​ទីតាំង​នុយក្លេអ៊ែរ​ក្នុងទឹកដីអ៊ីរ៉ង់ គ្រាន់តែ​ជាលេសមួយប៉ុណ្ណោះរបស់អ៊ីស្រាអែល​ដើម្បី​បង្កាត់ភ្លើងសង្រ្គាម​ជាមួយអ៊ីរ៉ង់។ ជាក់ស្តែង រោងចក្រ​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់អ៊ីរ៉ង់​ដែល​មួយចំនួន​ស្ថិតនៅក្រោមដី​ក្នុងជម្រៅ​ដ៏សែនជ្រៅ​ដល់​ទៅ ៨០០ម៉ែត្រ មិនត្រូវ​បំផ្លាញ​ខូចខាតធំដុំដោយសារ​ការវាយប្រហារ​របស់​អ៊ីស្រាអែល​​។ បើសិន​ទីតាំង​រោងចក្រ​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​អ៊ីរ៉ង់​មិនមែនជា​គោលដៅបំផ្លាញរបស់ខ្លួន តើ​អ៊ីស្រាអែល​មានហេតុផលអ្វីដែលត្រូវ​ប្រកាស​ធ្វើសង្រ្គាមនឹង​​អ៊ីរ៉ង់ ដែលជា​ប្រទេស​ដ៏ធំមានឥទ្ធិពលជាងគេនៅក្នុងតំបន់ ​នៅពេល​នេះ? មហិច្ឆតា​ចង់​បាន​របស់អ៊ីស្រាអែល​បាន​ស្តែង​ចេញ​យ៉ាងច្បាស់​នៅក្នុងសារ​របស់​នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែល កាលពីថ្ងៃសុក្រ។ ក្រៅតែពីអួតសរសើរ​ប្រតិបត្តិការដ៏ជោគជ័យ​របស់​កងទ័ពជើងអាកាស​របស់អ៊ីស្រាអែល ប្រមុខដឹកនាំ​រដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល លោកបេនចាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូ​បាននិយាយ​ថា លោកសង្ឃឹម ថា ការបន្តប្រតិបត្តិការ​យោធា​របស់​អ៊ីស្រាអែល​នៅ​ទឹកដីអ៊ីរ៉ង់​នឹង​ជួយបើកផ្លូវ​ឲ្យ​ប្រជាជន​អ៊ីរ៉ង់​ឈាន​ទៅ​សម្រេចក្តីប្រាថ្នា​របស់ពួកគេ នោះគឺការទាមទារ​​​សិទ្ធិសេរីភាព​។ នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែលចង់​ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ​របបដឹកនាំ​នៅអ៊ីរ៉ង់ ព្រោះថា ចាប់តាំង​ពីកកើតឡើង​ដោយសារ​បដិវត្តអ៊ីស្លាម​ របបដឹកនាំ​អ៊ីស្លាម​បាន​គំរាមជាប់ជានិច្ចថា នឹង​បំផ្លាញ ​លុប​អ៊ីស្រាអែល​ចេញពីផែនទីពិភពលោក។ ពាក្យគំរាមនេះ​បាន​ដក់ជាប់​ក្នុង​ការចងចាំ​របស់​ប្រជាជន​អ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះ ចំពោះ​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល នេះជាវេលា​ដ៏ប្រពៃ​ដែលអ៊ីស្រាអែលត្រូវតែបើកការ​វាយប្រហារ ដើម្បី​ឈានទៅផ្តួលរំលំអំណាច​របស់​របបដឹកនាំ​អ៊ីស្លាម​នៅ​អ៊ីរ៉ង់។ ម្យ៉ាង​នេះ​ក៏អាច​ជាផ្នែកមួយ​នៃ​ផែនការ​យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​អ៊ីស្រាអែលដែរ។ អ្វីៗចាប់ផ្តើម​ជាមួយ​សង្រ្គាម​ហ្កាហ្សា នៅពេល​អ៊ីស្រាអែល​ចាប់វាយប្រហារ​លើ​ក្រុមហាម៉ាស​ប៉ាឡេស្ទីនដែល​ទទួល​ជំនួយ​យោធា​ពីអ៊ីរ៉ង់។ បន្ទាប់ពី​បំបាក់កម្លាំង​​ហាម៉ាសឲ្យរាបដល់​ដី​ ដូច​អគារបាក់រលំដោយសារ​តែ​ការសង្រ្គាមវាយប្រហារ​ជាង​១ឆ្នាំ អ៊ីស្រាអែលនៅ​ខែ​កញ្ញាឆ្នាំ ២០២៤ ចាប់​ងាក​ទៅវាយប្រហារ​ចលនា​ហេសបូឡា​ដែល​ជា​កូនចៅម្នាក់​ទៀត​របស់​​ឲ្យអ៊ីរ៉ង់ នៅ​លីបង់។ មាន​បច្ចេកវិទ្យា​និង​សមត្ថភាពខ្លាំងពូកែ​ខាង​ផ្នែកចារកម្ម អ៊ីស្រាអែល​បាន​ដៅ​សម្លាប់​គ្មាន​សល់​មេបញ្ជាការ និង​ថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយ​របស់​ក្រុមហេសបូឡាលីបង់។ សព្វថ្ងៃនេះ ចលនា​ហេសបូឡា​ដែល​អ៊ីរ៉ង់​លួចចិញ្ចឹម​ ផ្តល់ជំនួយ​យោធា​និងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវ​ចុះទ្រោមគ្មាន​សមត្ថភាព​យោធា​ដើម្បីបាញ់រ៉ូក្កែត​គំរាមអ៊ីស្រាអែល។ ការវាយប្រហារ​របស់​អ៊ីស្រាអែល​ទៅលើ​ហេសបូឡាលីបង់ បានធ្វើ​ឲ្យ​រណសិរ្ស​ប្រឆាំង​អ៊ីស្រាអែល​ដែល​អ៊ីរ៉ង់ចាប់បណ្តុះ​ដាក់នៅប្រទេស​ជុំវិញ​អ៊ីស្រាអែល​ ​​ចាប់ចុះខ្សោយជាបន្តបន្ទាប់។ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនៅអ៊ីរ៉ាក់​ដែលធ្លាប់​ប្រកាស​ស្ម័គ្រ​គាំទ្រ​អ៊ីរ៉ង់​បាន​ប្រកាស​ទម្លាក់អាវុធ។ នៅស៊ីរីឯណោះវិញ ការចុះខ្សោយកម្លាំង​របស់​ចលនា​ហេសបូឡាលីបង់​បានធ្វើ​ឲ្យ​កងទ័ពស៊ីរី​របស់​របបបាស្ហាអាល់អាសាដបាត់បង់​ជំនួយ​ គ្មានកម្លាំង​ប្រយុទ្ធតទល់​នឹង​ក្រុម​ប្រឆាំង​។ ការដួលរលំរបបបាស្ហាអាល់អាសាដ​នៅស៊ីរី​ដែលជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត ជា​ដំណឹងអាក្រក់​មួយទៀត​ ព្រោះថា...

តម្លៃប្រេងនៅទីផ្សារអន្តរជាតិ ពិសេសនៅប្រទេសអឺរ៉ុប បានហក់ឡើងថ្លៃខ្ពស់មួយរំពេច បន្ទាប់ពី អ៊ីស្រាអែល បើកការវាយប្រហារយ៉ាងដំណំទៅលើមូលដ្ឋានយោធានិងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់។ តែកងទ័ពអ៊ីស្រាអែលមិនទាន់បានវាយប្រហារទៅលើកន្លែងផលិតប្រេងអ៊ីរ៉ង់ ឬយកមូលដ្ឋានចម្រាញ់ប្រេងរបស់អ៊ីរ៉ង់ជាផ្ទាំងស៊ីបនោះទេ។ ចុះហេតុអ្វី​តម្លៃប្រេងហក់ឡើងថ្លៃយ៉ាងគំហុក? ​ តម្លៃប្រេង ដែលកំពុងតែកើនឡើងស្រាប់ ព្រោះតែភាពមិនប្រាកដប្រាជានៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិ រួមនិងក្តីព្រួយបារម្ភដែលដរចេញពីរនាំងពន្ធគយដ៏ខ្ពស់របស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដូណាល់ ត្រាំ ហើយស្រាប់តែអ៊ីស្រាអែល​វាយប្រហារលើអ៊ីរង់ ក៏កាន់តែបន្ថែមទម្ងន់ នាំឲ្យប្រេងឡើងថ្លៃមួយកម្រិតទៀត។ ដូច្នេះ មូលហេតុនៃ​ការឡើងថ្លៃប្រេង នៅពេលនេះ គេអាចពន្យល់បានយ៉ាងងាយថា មកពីទំនាស់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ នៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ដែលកើតឡើងព្រោះតែការប៉ះទង្គិចប្រដាប់អាវុធរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងអ៊ីរ៉ង់។ គ្រាន់តែមួយរំពេចសោះ ប្រេងហក់ឡើងពីរង្វង់ ៦០-៦៥ ដុល្លារ ដល់ទៅរង្វង់ ៧០-៧៥ដុល្លារ ក្នុងមួយធុងបារិល ពោលគឺឡើងពី១០ ទៅ១៣%ឯណោះ គិតនៅថ្ងៃសុក្រទី១៣មិថុនា។ ប្រសិនបើប្រៀបធៀប ការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងអ៊ីស្រាអែលនិងអ៊ីរ៉ង់លើកនេះ ជំរុញឲ្យតម្លៃប្រេងហក់ឡើងថ្លៃខ្ពស់ជាងពីការបាញ់ប្លោងដាក់គ្នារវាងប្រទេសទាំង២ ក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤ នោះទៅទៀត។ ការឡើងថ្លៃប្រេងភ្លាមភ្លេតនេះ ក៏មានការរួម​ចំណែកពីភាពចលាចល​របស់ក្រុម​អ្នកវិនិយោទុន និងអ្នកលេងទីផ្សារភាគហ៊ុន ដែរ។ គួរសង្កត់ធ្ងន់​ថា ក្នុង​ការវាយប្រហារនៅថ្ងៃសុក្រទី១៣មិថុនា កងទ័ព​អ៊ីស្រាអែលបាញ់សម្រុកតែទៅលើមូលដ្ឋានយោធានិងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់តែប៉ុណ្ណោះ តែអ៊ីស្រាអែលមិនទាន់បាយវាយប្រហារទៅលើមូលដ្ឋានចម្រាញ់និងផលិតប្រេងអ៊ីរ៉ង់នៅឡើយទេ​។ អ្នកជំនាញប៉ានប្រមាណថា ប្រសិន​បើអ៊ីស្រាអែលកំណត់ផ្ទាំងស៊ីបលើកន្លែងផលិតប្រេងអ៊ីរ៉ង់ គឺតម្លៃប្រេងច្បាស់ជាហក់ឡើងខ្ពស់ជាង​នេះឆ្ងាយណាស់​ ឬ ក្នុងរយៈពេលខ្លីភ្លាមៗ ប្រេងអាចនឹង​ឡើងដល់ ៨០ដុល្លារ ​​ក្នុងធុងបារិល​ ក៏អាចថាបាន។ នេះបើតាមអ្នកជំនាញនៃមជ្ឈមណ្ឌស្រាវជ្រាវ​ហិរញ្ញវត្ថុ Capital Economics នៅទីក្រុង​ឡុងដ៍​។ សំណួរសួរថា តើប្រេងអាចបន្តឡើងថ្លៃដល់ពេលណា? ចម្លើយភ្លាមៗ គឺថា នេះវាអាស្រ័យនឹងការអូសបន្លាយជម្លោះ តើវាអាចនៅយូរកម្រិតណា? តែចូលកុំភ្លេចថា ការនាំចេញប្រេងពីតំបន់ដើមបូព៌ាកំពុងតែជួបឧបសគ្គរាំងស្ទះ និងបង្កក្តីបារម្ភ ជាខ្លាំង។ ឧបសគ្គនិងក្តីបារម្ភ ពីព្រោះថា អ៊ីរ៉ង់ ជាប្រទេសផលិតប្រេងដ៏សំខាន់មួយ ដែលអាចផលិតប្រេង ចំនួន ៣,៣ លានបារិល​ក្នុងមួយ​ថ្ងៃ ហើយអ៊ីរ៉ង់ក៏​ត្រូវអ្នកជំនាញចាត់ទុកថាជាប្រទេសនាំចេញប្រេងដ៏សំខាន់ក្នុងចំណោម ១០ ប្រទេសនៅលើពិភពលោក។ ម្យ៉ាងទៀត ប្រសិនបើអ៊ីរ៉ង់បិទខ្ទប់ច្រក​ដឹកប្រេងអន្តរជាតិដែល​ខ្លួន​​គ្រប់​គ្រង​ ជាពិសេស​ ច្រកសមុទ្រ ​ Ormuz (Hormuz) នោះគឺជាសុបិនអាក្រក់ធំណាស់​។ ដ្បិតថា ច្រកដឹកប្រេង Ormuz នេះ ជាប្រភពចរាចរណ៍ប្រេង ប្រមាណជា ២០% នៃទីផ្សារប្រេងលើពិភពលោក។ ពោលគឺនាវាអាចដឹកប្រេងចេញចូលច្រកនេះ ចំនួន ២០ លានធុងបារិល​ ក្នុងមួយថ្ងៃៗ។ ប្រសិនបើអ៊ីរ៉ងបិទច្រកនេះពិត​មែន នោះតម្លៃប្រេងអាចនឹងហក់កក់ពពក ដោយត្រូវ​បូក ២០ដុល្លារ បន្ថែមទៀត​ទៅលើ​តម្លៃ​ដ៏​ខ្ពស់​សព្វថ្ងៃ​។ នេះបើតាមអ្នកជំនាញវាយតម្លៃហានិភ័យក្នុងវិស័យប្រេង។ តើនរណាអាចនឹងដើរតួសម្របសម្រួលបាន? អ្នកជំនាញប្រមើលឃើញថា ស្ថានការណ៍ដ៏លំបាក​នេះ​អាចនឹងធូរស្រាលវិញ ប្រសិនបើ អ៊ីរ៉ង់និងសហរដ្ឋអាមេរិក អាចរកឃើញកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយគ្នា ក្នុងសំណុំរឿងនុយក្លេអ៊ែរ។ ប្រទេសទាំង២គ្រោ​ងនឹងត្រូវ​ជួបចរចាគ្នាជាថ្មី នៅប្រទេសអូរម៉ង់ នាថ្ងៃអាទិត្យ ទី១៥មិថុនា ខាងមុខនេះ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើគ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងទេ វ៉ាស៊ីនតោននៅតែដាក់សម្ពាធសង្កត់ក​ តេហេរ៉ង់ កាន់តែខ្លាំង ហើយការនាំចេញប្រេងរបស់អ៊ីរ៉ង់អាចនឹងធ្លាក់ចុះ។ ទោះជា​ម្តេចក្តី​ ប្រទេសចិននៅតែបន្តជួយនាំចេញប្រេងអ៊ីរ៉ង់ គឺតាមរយៈការជួយទិញប្រេងពី​អ៊ីរ៉ង់ ក្នុងមួយថ្ងៃ ពី៥សែន ទៅ១លានបារិល។ នេះបើតាមអ្នកជំនាញ Bjarne Schieldrop នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវ SEB ដោយបញ្ជាក់ទៀតថា ចិនជាអ្នកនាំចូលប្រេងលំដាប់ទី១ ពី​អ៊ីរ៉ង់ ហើយប៉េកាំង ក៏នឹងនៅតែបន្តទិញប្រេងអ៊ីរ៉ង់តទៀត។ តើប្រទេសណាអាចនឹងកេងចំណេញពីស្ថានភាពប្រេងឡើងថ្លៃ​នេះ? ក្នុងករណីផលិតកម្មប្រេងរបស់អ៊ីរ៉ង់ធ្លាក់ចុះ ប្រទេសដែលអាចឆ្លៀតកើបផលចំណេញ គឺ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងសមាជិកក្រុមប្រេងផលិតប្រេងផ្សេងៗ​ទៀត នៃអង្គការប្រទេសផលិតប្រេង OPEC ។ ចាប់ពីខែមេសាមក ក្រុមប្រទេសផលិតប្រេង OPEC បានបញ្ចេញប្រេងដែលខ្លួន​បាន​ស្តុកទុក ហើយប្រសិន​បើ​ប្រេងចេះ​បន្តឡើងកាន់តែខ្លាំងបែបនេះ ពួកប្រទេសទាំងនោះ នឹងកាន់តែសប្បាយចិត្ត ហើយ​បង្កើនការផលិតកាន់តែច្រើន៕

ដើម្បី​ឆ្លើយ​តប​ទៅ​នឹងសេចក្តី​ត្រូវ​ការកាន់តែ​ធំឡើងៗ ​ផ្នែក​ថាមពល​អគ្គិសនី​ ឥណ្ឌូណេស៊ី​ប្រកាស​ងាក​ទៅ​ប្រើ​​នុយក្លេអ៊ែរ ចាប់​ពី​ឆ្នាំ​២០៤០ទៅ។ ដំណឹង​នេះ​បាន​ទាក់ទាញក្រុមហ៊ុនធំគ្រាក់ៗ​នៅ​លើ​ពិភពលោកឱ្យ​មក​កាន់​ដៃ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ឆ្លង​អន្តរកាល​ថាមពល។​ ប៉ុន្តែអ្នក​ជំនាញ​ហាក់​មាន​មន្ទិល​សង្ស័យ​ខ្លាំង ព្រោះ​យល់​ថា​គម្រោង​សាង​សង់​មជ្ឈមណ្ឌលនុយក្លេអ៊ែរ​ថ្លៃខ្លាំង ហើយ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​មាន​ប្រវត្តិ​មិន​សូវ​ល្អ​ទេ ក្នុង​ការ​សម្រេច​សមិទ្ធិ​ធំៗ។ មាន​ប្រជាជន​ច្រើន​ជាង​គេ​លំដាប់​ទី​៤​នៅលើ​ពិភពលោក មាន​​សេចក្តី​ត្រូវ​ការ​ផ្នែក​ថាមពល​កាន់​តែ​ធំ​ឡើង​ៗ​ជា​លំដាប់​ស្រប​តាម​​កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​លឿន​រហ័ស ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​បាន​សម្រេច​ចិត្ត​​ងាក​ទៅ​​ប្រើ​ថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរ​ ដើម្បី​សុវត្ថិភាព​យូរអង្វែង​នាពេល​អនាគត។ ជម្រើស​ប្រើ​ថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរនេះ​ ក៏​ជា​នយោបាយ​ជាតិ​ សម្រាប់​នាំឥណ្ឌូណេស៊ី​​ឆ្លង​អន្តរកាល​ថាមពល។ រហូត​មក​ទល់​ពេល​នេះ ឥណ្ឌូណេស៊ី​​រំពឹង​យ៉ាង​ខ្លាំង​លើ​ថាមពលផូស៊ីល (​ធ្យូងថ្ម និង​ឧស្ម័នធម្មជាតិ) ដែល​សម្បូរ​ហូរហៀនិង​​​មាន​តម្លៃ​ថោក ប៉ុន្តែ​​បញ្ចេញ​ផ្សែង​បំពុល​បរិស្ថាន​ខ្លាំងណាស់។ ឥណ្ឌូណេស៊ី​បាន​កំណត់​កាលបរិច្ឆេទឆ្លង​អន្តរកាល​ថាមពល​ដើម្បី​អាកាសធាតុ ប្រកប​ដោយ​​​មហិច្ឆតា​ដ៏​ធំធេង​ខ្លាំង​ក្រៃ។ លោកប្រធានាធិបតី​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ ស៊ូប្រីយ៉ាតូ បាន​ធានា​ផ្តល់​សុវត្ថិភាព​ថាមពល​ជូន​ប្រទេស ដោយ​លុប​បំបាត់ថាមពល​ដើរ​ដោយ​​ធ្យូង​ថ្ម ក្នុង​រយៈ​ពេល​១៥​ឆ្នាំ និង​សម្រេច​កម្មវត្ថុ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​សូន្យ នៅ​ឆ្នាំ​២០៥០។ ដូច្នេះ ដើម្បីជំនួស​ថាមពល​ធ្យូង​ថ្ម ​ដើម្បី​ឆ្លើយ​តប​ទៅ​នឹង​សេចក្តីត្រូវការ​សម្បើម ហើយ​ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័នកាបូនិក ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ចាំបាច់​ត្រូវ​​តែ​ប្រើ​នុយក្លេអ៊ែរ។ បើ​តាម​គម្រោង ​ឥណ្ឌូណេស៊ី នឹង​​អភិវឌ្ឍ​មជ្ឈមណ្ឌល​ថាមពល​ដើរ​ដោយ​នុយក្លេអ៊ែរ​ ដែល​មាន​សមត្ថភាព​ផ្តល់​ចរន្ត​អគ្គីសនី​ដល់​ទៅ​១០ជីហ្កាវ៉ាត់ នៅ​ឆ្នាំ​២០៤០ ដោយ​មានទីតាំង​​សរុប​ប្រមាណ​២៩មណ្ឌល។​ ​ ដើម្បី​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច​ តំបន់​ភាគកណ្តាល តំបន់​ខាង​កើត ​នៃ​ប្រទេសនិង​ជិត​កន្លែង​យក​រ៉ែ​ដែល​ល្មោភ​ថាមពល​ខ្លាំង មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ ត្រូវសាង​សង់​នៅតាម​តំបន់ខុសៗគ្នា ​​នៅ​ក្រៅ​កោះ​ជ្វា (Java)​ និង​ផ្តុំ​គ្នា​ជាពិសេស​នៅ​តំបន់​ភាគ​ខាង​ជើងកោះ​​ស៊ូម៉ាត្រា ​កោះ​រីយ៉ូ (ខាង​ជើង) កោះប័រនេអូ(លិច​និងកើត) កោះលេឡែប និងកោះ​ប៉ាពូអាស៊ី។ មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​ដំបូង នៅ​លើ​កោះ​Bornéo នឹង​អាច​ចាប់​ដំណើរ​ការ​មុនគេ​បាន​នៅ​រវាង​ពី​ឆ្នាំ​២០៣០ទៅ​២០៣២។ នេះ​បើ​តាម​ការ​អះអាង​របស់​លោក​ Bahlil Lahadalia រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​ថាមពល​និង​ធនធាន​រ៉ែ កាលពី​ខែ​មេសា ដោយ​បន្ថែម​ថា ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករ​ទីមួយ​ មាន​សមត្ថភាព​ត្រឹម​២៥០ទៅ​៥០០មេហ្កាវ៉ាត់ទេ។ ជា​ប្រភេទ​ម៉ាស៊ីនបច្ចេកវិទ្យាប្រតិករ​តូច (Small Mudular Reactor) ​មិន​សូវ​ខ្លាំង​ដូច​ម៉ាស៊ីនប្រតិករធំៗ​ប្រើ​ក្នុង​មជ្ឈមណ្ឌលនុយក្លេអ៊ែរ​នៅលើ​ពិភពលោកដែល​មាន​កម្លាំង​ដល់​ទៅ​១៦៥០មេហ្កាវ៉ាត់ ប៉ុន្តែ​ស៊ីចង្វាក់​​ខ្លាំង​នឹង​ស្ថានភាព​ភូមិសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូណេស៊ី។ ជា​សរុប នាពេល​អនាគត ​នុយក្លេអ៊ែរនឹង​ជួយ​ផលិត​​ថាមពល​បាន​ប្រមាណ​ពី​៤៥ទៅ​៥៤ជីហ្កាវ៉ាត់ ឬ​ត្រូវ​ជា​ប្រមាណ​១០%​នៃ​សមត្ថភាព​ថាមពល​របស់​ប្រទេស ដែលមាន​កម្មវត្ថុ​ប្រើ​ថាមពល​កើត​ឡើង​វិញ (ថាមពល​វាយោ ថាមពល​ព្រះអាទិត្យ ថាមពលជីវៈ...) ឱ្យ​ដល់​៨០%​​ពី​នេះ​ដល់​ឆ្នាំ​២០៦០។ សល់​ប៉ុន្មាន​ឥណ្ឌូណេស៊ី​នឹង​ប្រើ​​ឧស្ម័នធម្មជាតិ​ ​សម្រាប់​បំពេញ​កម្មវត្ថុ​ថាមពល។ គម្រោង​នុយក្លេអ៊ែរ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​នេះ​បាន​ទទួល​ចំណាប់​ខ្លាំង​ពី​សំណាក់​ក្រុមហ៊ុន​យក្ស​ផ្នែក​ថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរ ជា​ច្រើន​នៅ​លើ​ពិភពលោក។ អាជ្ញាធរ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ថា​កំពុង​​ផ្តើម​ពិភាក្សា​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុនអាមេរិក បារាំង ចិន រុស្ស៊ី​។ មិន​ដឹង​ថា​តើ​ទស្សនកិច្ច​របស់​ប្រធានាធិបតី​បារាំង លោក​អេម៉ានុយអែល​ម៉ាក្រុង នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ នា​ថ្ងៃ​ទី​២៨​ឧសភា​២០២៥​នេះ​ អាច​មាន​ផ្តោត​លើ​សំណុំ​រឿង​នុយក្លេអ៊ែរ​នេះ​ដែរ​ឬ​យ៉ាង​ណា​ទេ។ ​អគ្គនាយក​ក្រុមហ៊ុន​អគ្គិសនី​បារាំងEDF ដែល​អម​​ដំណើរ​លោក​ម៉ាក្រុង​ទៅ​ហ្សាកាតា ក៏​មិន​បញ្ជាក់​ព័ត៌មានទាក់ទង​នឹង​សំណើ​ចង់​បាន​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​សាង​សងសង់​ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​បារាំងដែរ។ ប៉ុន្តែ​ថ្វី​បើ​សក្តានុពល​សេដ្ឋកិច្ច​នុយក្លេអ៊ែរ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​មាន​លក្ខណៈ​ទាក់ទាញ​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ក៏អ្នក​ជំនាញ​ហាក់​មាន​មន្ទិល​សង្ស័យ​ខ្លាំង លើ​សមត្ថភាព​របស់​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ ក្នុង​ការ​ប្រែក្លាយ​​​គម្រោងឱ្យចេញ​ជា​លទ្ធផល​ជាក់ស្តែង​ក្នុង​រយៈ​ពេល​ដ៏​ខ្លី​ (​១០​ឆ្នាំ)។ ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរស្រាវជ្រាវ​ ​ដំបូង​គេ​បង្អស់របស់​ឥណ្ឌូណេស៊ី ត្រូវ​បាន​សម្ពោធ​តាំងពី​ខែ​កុម្ភៈ​ឆ្នាំ​១៩៦៥​ ដោយ​ប្រធានាធិបតី​ស៊ូការណូ បិតា​ឯករាជ្យ​ជាតិ​ឥណ្ឌូណេស៊ី។ ​៦០ឆ្នាំ​​ក្រោយ​មក មហាអំណាច​សេដ្ឋកិច្ច​លំដាប់ទីមួយ​ប្រចាំ​តំបន់​អាគ្នេយ៍​...

នៅចុងខែមេសា​កន្លងទៅ រដ្ឋបាលលោកដូណាល់ ត្រាំ​បានប្រកាស​គម្រោង​ដំឡើងពន្ធ​ខ្ពស់កប់ពពក​លើ​ផ្ទាំងសូឡា​ស្រូបពន្លឺព្រះអាទិត្យដែលនាំចូលពីបណ្តា​ប្រទេស​នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ដោយ​ប្រកាស​ដំឡើងពន្ធ​ពី​៣០% ទៅ​៣០០០% ដូចករណី​ផ្ទាំងសូឡា​នាំចូលពី​កម្ពុជា លោកដូណាល់​ត្រាំ​ចង់ប្រើវិធានការដំឡើង​ពន្ធដើម្បីដាក់សម្ពាធ​លើ​ចិនដែល​អាមេរិក​ជឿថា លួចទៅ​បង្កើត​រោងចក្រ​ផលិត​នៅប្រទេស​អាស៊ីផ្សេងទៀត ក្នុងគោលបំណងគេចពន្ធរបស់​អាមេរិក និងអឺរ៉ុប។ អ្នកជំនាញ​វិញវាយតម្លៃថា វិធានការដំឡើងពន្ធ​របស់​រដ្ឋបាលលោកដូណាល់​ត្រាំ អាច​ជា​ឱកាស​មាសព្រោះថា បណ្តាប្រទេស​នៅអាស៊ីអាចទិញ​ផ្ទាំងសូឡា​ក្នុងតម្លៃថោកដើម្បីជំរុញ​ការប្រើប្រាស់​ថាមពល​ស្អាតស្អំ មិនបំពុលបរិស្ថានដូច​ជាថាមពល​ផូស៊ីល។ សង្រ្គាមពាណិជ្ជកម្ម​ តាមរយៈ​ការប្រកាស​ដំឡើង​ខ្ពស់កប់ពពករបស់​​រដ្ឋបាល​លោកដូណាល់ ត្រាំ​មិនមែនសុទ្ធតែ​អាក្រក់​ ផ្តល់ផលអវិជ្ជមាន​ទាំងអស់នោះទេ។ អ្នកជំនាញបានលើកយកករណី​គំរាម​ដំឡើង​ពន្ធ​លើ​ផ្ទាំងសូឡា​ស្រូបពន្លឺព្រះអាទិត្យ ដែល​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ​គ្រោង​នឹង​អនុវត្ត​ទៅលើ​ផ្ទាំងសូឡា​នាំចូលមកពីប្រទេស​នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ លោកដូណាល់ត្រាំចង់​ដំឡើងពន្ធ​លើ​ផ្ទាំងសូឡា​ផលិត​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅបន្ទាប់ពី​ការស៊ើបអង្កេត​​មួយ​ទាញ​សេចក្តីសន្និដ្ឋានថា រដ្ឋអំណាច​ចិន​ជាអ្នកនៅពីក្រោយ ជួយ​ឧបត្ថម្ភធន​ដល់​ក្រុមហ៊ុនចិន ដែលបោះទីតាំង​នៅ​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ជំនួយឧបត្ថម្ភរបស់រដ្ឋចិន​ដែលបានធ្វើឲ្យផ្ទាំងសូឡា​របស់​ក្រុមហ៊ុនចិន​លក់​តម្លៃថោក ត្រូវ​បាន​ក្រុមហ៊ុនអាមេរិក​ចាត់ទុកថា ជា​រឿង​មិនយុត្តិធម៌ និងមិនមែនជា​ការប្រកួតប្រជែង​ដោយស្មើភាព។ គណៈ​កម្មាការពាណិជ្ជកម្ម ដែល​ចំណុះ​ឲ្យ​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​អាមេរិក ​បាន​ប្រកាស ទុក​ពេលរហូត​ដល់​ថ្ងៃទី​ ២ មិថុនា​ ដើម្បីពិនិត្យ​មើលលម្អិតថា​ តើ​ការ​ឧបត្ថម្ភធន​របស់​រដ្ឋអំណាច​ប៉េកាំង​ចំពោះ​ក្រុម​ហ៊ុន​ចិន​នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ពិត​ជាការប្រកួត​ប្រជែង​មិន​ស្មោះត្រង់ និង​ពិត​ជា​​ប៉ះពាល់​ទៅដល់​ក្រុម​ហ៊ុនអាមេរិក​ មែន​ឬក៏យ៉ាងណា។ ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលរង់ចាំ លោក​ដូណាល់​ត្រាំបានបំភ័យគេគ្រប់គ្នា​ ដោយ​បាន​ប្រកាសនៅ ចុងខែ​មេសា​កន្លងទៅ ពី​គម្រោង​ចង់​ដំឡើងពន្ធ​រហូតដល់​៣៥២១%​លើ​ផ្ទាំងសូឡានាំចូលពីប្រទេស​កម្ពុជា ៣៧៥%​លើផ្ទាំងសូឡា​ផលិតនៅ​ប្រទេស​ថៃ និង​៤០%​លើ​ផ្ទាំងស្រូបពន្លឺព្រះអាទិត្យ​នាំចូលមកពីប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី។ បើសិន​សហរដ្ឋអាមេរិក​ប្រកាស​ដំឡើងពន្ធ​ពិតមែន នោះ​ក្រុមហ៊ុន​ចិន​នឹង​ត្រូវ​ប៉ះពាល់​មុនគេព្រោះថា ចិន​​ជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់សំខាន់ តំណាងឲ្យ៨០%​នៃ​ការផ្គត់ផ្គង់​ផ្ទាំងសូឡា​ក្នុងពិភពលោក​។ រាល់​ដំណើរការផលិត​ផ្ទាំងសូឡានៅក្នុងពិភពលោក​មិនអាច​ជៀសរួចផុត​ពីចិន ដែលមាន​​ចំណែក​ចូលរួម​របស់​ខ្លួន​ដល់​ទៅ​​៨០%​នៃ​គ្រប់ដំណើរការផលិត​ផ្ទាំងសូឡា​។ ចិនបានបញ្ជូនផលិតផលសម្រេច ឬ​​រើទីតាំង​រោងចក្រទៅនៅ​បណ្តាប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដូចជា ថៃ កម្ពុជា ក៏ដោយសារតែ​មិនចង់ជាប់ពន្ធ​ខ្ពស់​របស់​សហរដ្ឋអាមេរិក និងអឺរ៉ុប។ ដូច្នេះ បើសិន​អាមេរិក​សម្រេច​ដាក់ពន្ធខ្ពស់​កប់ពពក ដល់​ទៅ​​៣៥២១%ក្នុងករណី​ផ្ទាំងសូឡានាំចេញពីកម្ពុជា នោះ ផ្ទាំងសូឡា​របស់​ក្រុមហ៊ុនចិន​ផលិតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍​នឹងមានតម្លៃកើនឡើង​ខ្ពស់​ដល់​ទៅ ៣៥ដង។ ដោយសារ​តែមិនអាច​នាំចូលទៅ​សហរដ្ឋអាមេរិកដ្បិតតែ​តម្លៃខ្ពស់កប់ពពក ផ្ទាំងសូឡា​របស់ចិន​នឹង​ត្រូវ​ចាក់គរជើង។ នៅក្នុងកាលៈទេសៈដែល​ចិន​បាត់បង់​ទីផ្សារអាមេរិក និងអាច​ត្រូវ​បង្ខំចិត្ត​លក់​បញ្ចេញ​ផ្ទាំងសូឡា​ក្នុង​តម្លៃថោក អ្នកជំនាញ​នៅអាស៊ី បានចោទសួរថា ហេតុអ្វីបានជា​ប្រទេស​នៅអាស៊ី​អាគ្នេយ៍មិនឆ្លៀតឱកាស​ដែល​ផ្ទាំងសូឡា​របស់​ចិន​លែងអាច​ចូលចុះក្នុងទីផ្សារអាមេរិក​ ដើម្បី​ទិញនាំចូល​យកទៅ​ជំរុញការប្រើប្រាស់ថាមពល​ស្អាតស្អំ​នៅក្នុងប្រទេស​របស់ខ្លួន​? ចិនផ្ទាល់ដែលមានទីផ្សារក្នុងស្រុក​​លែង​អាច​ស្រូប​ផ្ទាំងសូឡាតទៅទៀតនោះ ក៏ចង់​បង្វែរផលិតផលរបស់ខ្លួននៅតំបន់អាស៊ីដែរ។ ប៉ុន្តែ របាយការណ៍​កាលពី​ឆ្នាំមុន​បង្ហាញថា ប្រទេស​នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍​នៅយឺតយ៉ាវ ក្នុងរឿង​ប្រើប្រាស់ថាមពលស្អាតស្អំ​ដើម្បី​សម្រេច​គោលដៅ​អាកាសធាតុ។ ជាក់ស្តែង ម៉ាឡេស៊ីជាដើម​ដែល​ផលិតនាំចេញ​ផ្ទាំងសូឡា​របស់​ក្រុមហ៊ុនចិន ​នៅតែពឹងផ្អែកលើ​​ថាមពល​ផូស៊ីល (ប្រេង ឧស្ម័ន) ដល់​ទៅ ៨០%​ដើម្បី​ផលិត​អគ្គិសនី​ប្រើប្រាស់​ក្នុង​ស្រុក ខណៈដែល​​រដ្ឋាភិបាលប្រទេស​នេះ​បាន​សន្យា​ជំរុញ​ការប្រើប្រាស់​ថាមពល​ស្អាតស្អំដូចជា​ថាមពលវាយោ ថាមពលព្រះអាទិត្យ ឲ្យ​បាន​២៤%​យ៉ាងយូរ​នៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ ចំពោះលោកស្រី Muyi Yang អ្នកវិភាគមកពី​វិទ្យាស្ថានវាយតម្លៃលើផ្នែកថាមពល Ember វិធានការដំឡើងពន្ធ​របស់​រដ្ឋបាល​លោកដូណាល់ត្រាំលើផ្ទាំងសូឡា​នាំចូលពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជា​ឱកាស​ដ៏ល្អបំផុត​ដែល​ប្រទេស​នៅតំបន់​អាស៊ី​ត្រូវ​តែ​ឆក់​ចាប់យកឲ្យបានដើម្បីជំរុញ​ការផលិតផល​ប្រើប្រាស់​ថាមពល​ស្អាតស្អំក្នុងស្រុក។ អ្នកជំនាញខាងលើចង់​សង្កត់ធ្ងន់ផងដែរ​ពីការ​​ការប្រែក្លាយវិធានការដំឡើងពន្ធ​ដ៏ខ្ពស់​...

ប៉ាគីស្ថាន និង​ឥណ្ឌា​កំពុងប្រុងប្រៀបខ្លួនធ្វើសង្រ្គាមនឹងគ្នាសាជាថ្មី ដោយសារតែការវាយប្រហារ​ភេរវកម្មក្នុង​តំបន់​កាស្មៀរឥណ្ឌា កាលពីថ្ងៃទី ២២​ខែ​មេសា ដែលបាន​សម្លាប់​អ្នកទេសចរឥណ្ឌាចំនួន​២៦នាក់។ ​ឥណ្ឌាបាន​ចោទប៉ាគីស្ថានថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយ​ក្រុមភេរវនិយម ប៉ុន្តែ ប៉ាគីស្ថានបដិសេធ និងថា ឥណ្ឌា​កំពុងរកលេស​ដើម្បីធ្វើសង្រ្គាមវាយប្រហារ​ប៉ាគីស្ថាន។ ​ក្រៅតែពី​ចោទប្រកាន់ ទម្លាក់កំហុស​ដាក់គ្នា​ទៅវិញ ទៅមក និង​ចាត់វិធានការសងសឹក​ផ្នែកការទូត ការដាក់ទណ្ឌកម្ម​សេដ្ឋកិច្ច ទាហាន​ឥណ្ឌា និង​ទាហាន​ប៉ាគីស្ថាន​នៅតាម​បណ្តោយព្រំដែនក្នុង​តំបន់​កាស្មៀរ​ចាប់ផ្តើម​បាញ់បោះដាក់គ្នា​ជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ តើ​ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន​នឹង​ផ្ទុះសង្រ្គាមនឹងគ្នា​សាជាថ្មី? តើអ្នក​ណា​នឹង​អាច​អន្តរាគម ជួយ​​បន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងរវាងបងប្អូនសត្រូវទាំងពីរ? នៅថ្ងៃទី ២២មេសា មនុស្ស២៦នាក់ស្លាប់ និង ១៧នាក់​រងរបួស​នៅពេល​ក្រុមសកម្មជនប្រដាប់អាវុធ​ចូលទៅបាញ់រះ​សម្លាប់មនុស្សនៅកន្លែងទេសចរណ៍​ក្នុង​តំបន់​ចាមុ និងកាស្មៀរឥណ្ឌា(Jammu Kashmir)។ អាជ្ញាធរ​ឥណ្ឌា​កំពុងតាមប្រមាញ់​ចាប់​ពួកភេរវជន​ដែល​​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុងញូវដេលី​ជឿថា ជាគ្នីគ្នារបស់ក្រុមជ្រុលនិយមដែលមាន​មូលដ្ឋាន​នៅក្នុងទឹកដីប៉ាគីស្ថាន។ រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា​នៅបាន​ចោទប្រកាន់​ប៉ាគីស្ថាន​ថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយការវាយប្រហារ​ភេរវកម្មឆ្លងដែន និង​គំរាម​សងសឹកប្រទេសជិតខាងឲ្យចាស់ដៃ។ នេះមិនមែនជាលើកទី១ទេ ដែលឥណ្ឌា និងប៉ាគីស្ថានមើលមុខ​គ្នា​មិនចំ រហូត​ដល់​ទៅ​ផ្ទុះសង្រ្គាមនឹងគ្នា៣ដង ដោយសារ​​ជម្លោះកាស្មៀរ។ ហេតុអ្វីបានជា​ជម្លោះនៅ​កាស្មៀរនៅតែជាដើមហេតុធ្វើឲ្យប៉ាគីស្ថាន និង​ឥណ្ឌាអាច​ផ្ទុះសង្រ្គាមនឹងគ្នា? យើងត្រលប់ទៅមើលប្រវត្តិដើមរបស់​តំបន់កាស្មៀរនេះឡើងវិញ។ នៅមុនពេល​​អង់គ្លេសប្រគល់ឯករាជ្យ​និងពុះចែកឥណ្ឌា ជា២ប្រទេស គឺ ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថាន ​កាស្មៀរធ្លាប់ជា​រដ្ឋមួយ​ក្នុងរដ្ឋ​សហព័ន្ធឥណ្ឌា ដែលមាន​ប្រជាជន​រស់នៅភាគច្រើនជា​អ្នកកាន់សាសនា​អ៊ីស្លាម ប៉ុន្តែ មាន​មេដឹកនាំ​ជាអ្នកកាន់សាសនា​ហិណ្ឌូ។ នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង​ប្រគល់​ឯករាជ្យ ចក្រភពអង់គ្លេស​បាន​ទុក​ឲ្យប្រជាជន​កាស្មៀរជាអ្នកសម្រេចចិត្ត​ថា តើ​ត្រូវ​ភ្ជាប់ខ្លួន​ទៅប៉ាគីស្ថាន ឬ​ទៅ​នឹង​ឥណ្ឌា ឬ​ក៏ចង់ក្លាយជា​ប្រទេស​ឯករាជ្យ។ ដោយសារតែមានប្រជាជន​កាស្មៀរភាគច្រើនជាអ្នកកាន់សាសនា​អ៊ីស្លាម ប៉ាគីស្ថាន​ជឿថា កាស្មៀរប្រាកដជានឹងមកចុះចូលខាងខ្លួន ដូច​បណ្តាតំបន់ដទៃទៀតដែលមានប្រជាជន​កាន់សាសនាអ៊ីស្លាម។ ប៉ុន្តែ មហារាជ្យ​របស់​កាស្មៀរនៅ​សម័យនោះ រារែកមិនទៅខាងណាទាំងអស់ ក៏ព្រោះតែចង់នៅ​ឯករាជ្យ។ ការណ៍នេះ​បានធ្វើឲ្យ​ក្រុមបដិវត្តន៍អ៊ីស្លាម​នៅ​កាស្មៀរដែលចង់​ភ្ជាប់កាស្មៀរ​ទៅប៉ាគីស្ថាន​មិន​សប្បាយចិត្ត និងរៀបចំគម្រោងការចង់ដណ្តើមអំណាច ដោយមានជំនួយពីក្រុមកុលសម្ព័ន្ធនៅប៉ាគីស្ថាន។ ដោយសារតែ​បារម្ភខ្លាច​ការឈ្លានពាន​ពីក្រុមកុលសម្ព័ន្ធអ៊ីស្លាម​នៅប៉ាគីស្ថាន មហារាជ្យរបស់កាស្មៀរ​បានសម្រេច​ភ្ជាប់ខ្លួន​ទៅនឹងឥណ្ឌា​។ ឥណ្ឌាក៏​បាន​បញ្ជូនទាហាន​ទៅគ្រប់គ្រងដែនដី​មួយផ្នែកធំរបស់កាស្មៀរ(ចំនួន២ភាគ៣) ប៉ុន្តែ ប៉ាគីស្ថានមិនសុខចិត្ត និងបានបញ្ជូនទ័ពមក​កាន់កាប់ដែនដីកាស្មៀរ​ដែលនៅសល់។ ជម្លោះដណ្តើម​តំបន់កាស្មៀររវាង​ឥណ្ឌា និងប៉ាគីស្ថាន​បានកើតឡើង​តាំង​ពីពេលនោះមក។ ​នៅក្នុង​រយៈពេល​៧៨ឆ្នាំក្រោយ​ទទួល​ឯករាជ្យពីអាណានិគមអង់គ្លេស បងប្អូនសត្រូវ ឥណ្ឌា និង​ប៉ាគីស្ថានបាន​​ផ្ទុះ​សង្រ្គាមនឹងគ្នា ​ដល់​ទៅបីលើក ដោយសារ​តែ​តំបន់កាស្មៀរ។ លើកទី១ នៅ​​ឆ្នាំ​១៩៤៧ នៅប៉ុន្មានខែ​ក្រោយ​ទទួលបានឯករាជ្យពីអាណានិគមចក្រភពអង់គ្លេស។ លើកទី២ នៅ​​ឆ្នាំ​១៩៦៥ និងលើកទី៣ នៅ​​ឆ្នាំ​១៩៩៩ នៅពេល​ក្រុមប្រដាប់អាវុធអ៊ីស្លាមនៅកាស្មៀរ និង​ទាហាន​ប៉ាគីស្ថានរួមដៃគ្នា​វាយប្រហារ​លើទីបន្ទាយទាហានឥណ្ឌា និង​ចូលទៅ​កាន់កាប់​ទីតាំង​លើ​ភ្នំហិមាល័យ​​ក្នុង​ដែនដីកាស្មៀរ​ឥណ្ឌា។ ឥណ្ឌាបាន​សងសឹកវិញ ដោយ​បើកការវាយប្រហារ​ចូលក្នុង​ទឹកដីប៉ាគីស្ថាន ជាទីដែល​ឥណ្ឌាចាត់ទុក​ថា ជា​ទីតាំងសំបុករបស់​​ក្រុមអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម​ អ្នកនៅពីក្រោយការវាយប្រហារភេរវកម្ម​ប្រឆាំង​ឥណ្ឌា។ ឥណ្ឌា និងប៉ាគីស្ថាន​បាន​ធ្វើ​សង្រ្គាម​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​ដល់ទៅ៣ដង ប៉ុន្តែនៅតែមិនអាច​ដោះស្រាយឲ្យដាច់ស្រឡះ បញ្ហាកាស្មៀរ។ ឥណ្ឌានៅតែបន្ត​ចង្អុរមុខ​ចោទប្រកាន់ប៉ាគីស្ថានថា ជាអ្នកបណ្តុះបណ្តាល ឧបត្ថម្ភជួយ​ក្រុមបះបោរអ៊ីស្លាម​នៅក្នុងទឹកដីកាស្មៀរឥណ្ឌាឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើភេរវកម្ម បង្កអសន្តិសុខ​នៅកាស្មៀរឥណ្ឌា។ ចំពោះឥណ្ឌា ប៉ាគីស្ថាននៅចិញ្ចឹមចិត្ត​ចង់​បានកាស្មៀរឥណ្ឌា តាមរយៈ​ការ​សមគំនិតជួយ​ក្រុមប្រដាប់អាវុធអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម​ឲ្យ​បង្កអសន្តិសុខ វាយប្រហារ​លើ​ប្រជាជនស៊ីវិល និងកងទ័ពនៅកាស្មៀរឥណ្ឌា។ ម្យ៉ាង ប៉ាគីស្ថានក៏ចង់​សងសឹកនឹង​ឥណ្ឌាដែលធ្លាប់បាន​ជួយគាំទ្រ​ឲ្យក្រុមបះបោរ​ទាមទារ​បំបែកទឹកដី​មួយផ្នែករបស់ប៉ាគីស្ថានកាលពីសង្រ្គាមស៊ីវិល​ឆ្នាំ ១៩៧១ ដែលធ្វើឲ្យកើតចេញជាប្រទេស​បង់ក្លាដែសសព្វថ្ងៃ។ ប៉ាគីស្ថានទាញចំណេញពីក្រុមអ៊ីស្លាមនៅកាស្មៀរឥណ្ឌា...

ចាប់តាំងពីស្បថចូលកាន់តំណែង កាលពីថ្ងៃទី ២០មករា ឆ្នាំ២០២៥ មានរយៈពេល១០០ថ្ងៃដែលលោកដូណាល់ ត្រាំបានត្រលប់មកកាន់អំណាច ដឹកនាំអាមេរិកសាជាថ្មី។ នៅក្នុងរយៈពេល១០០ថ្ងៃនេះ លោកដូណាល់ ត្រាំបានប្រែក្រឡាប់ចាក់ក្បួនច្បាប់ សណ្តាប់ធ្នាប់ពិភពលោក ដែលរដ្ឋកាអាមេរិកកន្លងមកបានព្យាយាមកសាងជាង៨ទសវត្សរ៍។ នៅ១០០ថ្ងៃមកនេះ តើលោកដូណាល់ ត្រាំស្តីបន្ទោសមេដឹកនាំប្រទេសផ្សេងទៀត និងធ្វើឲ្យទីផ្សារពិភពលោកចលាចល? តើលោកដូណាល់ ត្រាំកំពុងសងសឹកសត្រូវនិងព្យាយាមកាត់ចង្កូតអាមេរិកតាមមហិច្ឆតានយោបាយរបស់លោក? គ្មាននរណា ដឹងឲ្យបា្រកដទេថា តើនឹង​មានរឿងអ្វីកើតឡើង នៅពេលលោកដូណាល់ត្រាំត្រឡប់មកសេតវិមានវិញ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលគេសម្គាល់បាននោះ នារយៈពេល១០០ថ្ងៃនៃការកាន់អំណាច លោកដូណាល់ ត្រាំកំពុង​ប្រែក្លាយ​អំណាចរបស់លោកឲ្យទៅជាអំណាច​របស់អធិរាជតែម្តង។ គេនៅចាំបានថា លោកដូណាល់ ត្រាំ បានចាញ់ឆ្នោតនៅចំពោះលោកចូ បៃដិន ហើយអាណត្តិទីមួយដ៏រញ៉េរញ៉ៃរបស់លោកបានបិទបញ្ចប់ទៅជាមួយក្តីអាម៉ាស់ កុបកម្ម​នៅវិមានកាពីតូល កាលឆ្នាំ២០២១។ លោកដូណាល់ ត្រាំ ក៏បានរស់នៅជាមួយអារម្មណ៍មួហ្មង ខឹងសម្បារ គុំគួនតាំងពីពេលនោះមក។ លោក Matt Dallek នៃសាកលវិទ្យាល័យ George Washington បានវាយតម្លៃថា លោកដូណាល់ ត្រាំ​លើកនេះ មានចិត្តគំនិតផ្តាច់ការជាង​លោកដូណាល់ ត្រាំអាណត្តិទី១។ ខុសប្លែកពីអាណត្តិមុន លោកដូណាល់ ត្រាំ នៅពេលនេះ កំពុងបង្អួត ធ្វើខ្លួន​លោកដូចជា​តារា​នៅក្នុង​កម្មវិធីទូរទស្សន៍ ជាច្រើនមិនចេះចប់ ដូចជា គាត់ចុះហត្ថលេខាលើក្រឹត្យ​នៅមុខសាធារណជន និងឆ្លើយសំណួររបស់អ្នកកាសែត នៅការិយាល័យប្រធានាធិបតីអាមេរិកនៅសេតវិមានស្ទើរតែរៀងរាល់ថ្ងៃ។ ក្រឹត្យបញ្ជាជាបន្តបន្ទាប់​របស់លោកដូណាល់ ត្រាំ​បានបើកដៃឲ្យមានការវាយប្រហារ មិនធ្លាប់មានពីមុន ទៅលើមូលដ្ឋានគ្រឹះប្រជាធិបេតយ្យអាមេរិក និងសណ្តាប់ធ្នាប់ពិភពលោក។ ភាពគឃើ្លន ដោយមានការជួយជ្រោមជ្រែងដ៏ចម្រូងចម្រាសពីលោក Elon Musk មហាសេដ្ឋីដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនជាងគេលើលោកនោះ លោកដូណាល់ ត្រាំ បានបើកយុទ្ធនាការគាស់រំលើង ធ្វើឲ្យហិនហោចរដ្ឋបាលសហព័ន្ធ ដែលលោកចាត់ទុកថា ជាផ្នែកមួយនៃ «ក្រុមសេរីនិយម កម្អែលចាស់»។ ជាមួយនឹងទ្រឹស្តីការពារប្រយោជន៍អាមេរិកមុនគេនោះ លោកដូណាល់ ត្រាំ បានយកមកប្រើឡើងវិញនូវច្បាប់ នាសម័យកាលសង្គ្រាម ដើម្បីចាប់បញ្ជូនជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ទៅពន្ធនាគារដ៏ធំសម្បើម នៅប្រទេស El Salvador ខណៈព្រមានពលរដ្ឋអាមេរិកថា ពួកគេក៏អាចជាអ្នកបន្ទាប់ដែលត្រូវចាប់បញ្ជូនទៅ​ El Salvador។ បន្ថែមពីនេះ លោកបានចេញមុខតតាំងនឹង​ចៅក្រម និង​ដាក់សម្ពាធ រករឿងដាក់ទោសទណ្ឌលើក្រុមហ៊ុនច្បាប់ជាច្រើន ដែលធ្លាប់ចូលរួម​នៅក្នុង​សំណុំរឿងក្តីក្តាំស៊ីវិល និងឧក្រិដ្ឋកម្ម​ប្រឆាំង​នឹង​លោកកន្លងមក។ សត្រូវ​ដ៏ធំមួយ​ដែលលោកដូណាល់ ត្រាំ​គុំគួន ស្អប់ខ្លាំងជាងគេ គឺ​អ្នកកាសែត។ គិតចាប់តាំងពី​ថ្ងៃចូលកាន់អំណាចសាជាថ្មី លោកដូណាល់ ត្រាំ គ្មានសមានចិត្តនឹងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ​ឯករាជ្យ ដោយ​បានបង្រ្កាបប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងចាស់ដៃ តាមរយៈការរកាត់ផ្តាច់ លែង​ផ្តល់ថវិកា​ដល់​វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក វិទ្យុអាស៊ីសេរីជាដើម។ លោកដូណាល់ ត្រាំ​បានចាត់ទុកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ​ឯករាជ្យ​ដែលធ្លាប់រិះគន់លោក​ថា «ជាសត្រូវ​ប្រជាជន» ហើយលោកថែមទាំងដាក់កំហិតរឹតត្បិតមិនឲ្យអង្គភាពព័ត៌មានជាច្រើនបានទៅរាយការណ៍ព័ត៌មានពីលោកនៅសេតវិមាន។ លោកដូណាល់ ត្រាំ ក៏មិនសូវចូលចិត្តកម្មវិធីសិក្សាស្រាវជ្រាវប៉ុន្មានដែរ ដោយនាពេលថ្មីៗចុងក្រោយនេះ លោកបានបើកការបោសសម្អាតមនោគមវិជ្ជា កាត់ផ្តាច់កម្មវិធីចម្រុះជាតិសាសន៍ និងកំណត់គោលដៅលើសាកលវិទ្យាល័យជាច្រើន។ បើក្រលេកទៅមើលសភាអាមេរិកវិញ ដែលមានសិទ្ធិអំណាចពេញទីនិងខ្ពស់បំផុតលើការគ្រប់គ្រងការចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាល ក៏ត្រូវលោកដូណាល់ ត្រាំ​ទុកចោលឲ្យនៅដោយឡែក។ ក្នុងរឿងខ្ទប់បំបិទសំឡេងសភានេះ ពួកសាធារណរដ្ឋបានជំរុញឲ្យលោកដូណាល់ ត្រាំដណ្តើមយកអំណាច ខណៈពួកប្រជាធិបតេយ្យដែលត្រូវបានគាបសង្កត់ បានប្រមូលផ្តុំគ្នាទាំងត្រដាបត្រដួស ដើម្បីវាយបកទៅវិញ។ លោកដូណាល់ ត្រាំ មិនត្រឹម​បង្កភាពរំជើបរំជួលតែនៅវ៉ាស៊ីនតោនតែប៉ុណ្ណោះទេ លោកថែមទាំងបានធ្វើឲ្យពិភពលោកឈឺក្បាល និងខឹងសម្បារ ជាមួយពាក្យសម្តីអាងយ៉ាង ចង់ក្តោបយកតំបន់ Greenland និងព្រែកជីក Panama ចំណែក​ប្រទេសកាណាដា លោកដូណាល់ ត្រាំចង់ក្រសោបយកមកធ្វើជារដ្ឋទី៥១របស់អាមេរិក។ ការនិយាយអះអាងរបស់លោកដូណាល់ ត្រាំក្តែងៗបែបនេះ ជាការបន្ទរដល់គោលគំនិតវាតទីនិយមរបស់ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ីលោក Vladimir Putin។ លោកដូណាល់ ត្រាំមានរឿងច្រើនទៀត ដែលធ្វើឲ្យអ្នកបោះឆ្នោតអាមេរិកខ្លះស្រងាកចិត្ត ដូចជារឿងដែលលោកយកមនុស្សដែលមានទស្សនៈខុសគេឯង មកនៅក្បែរខ្លួន។ ជាក់ស្តែង លោកRobert Kennedy ដែលមានជំហរ សង្ស័យពីប្រសិទ្ធភាព​របស់វ៉ាក់សាំង បែរជាត្រូវលោកដូណាល់ ត្រាំដំឡើងឲ្យធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសុខាភិបាលអាមេរិកទៅវិញ។ អ្វីៗកើតឡើងដោយ គេមិនអាចស្មានដល់។ ប៉ុន្តែជារួមមក ការវិលត្រឡប់របស់លោកដូណាល់ ត្រាំ ជាថ្មីនេះ ផ្តល់ការកត់សម្គាល់នូវទិដ្ឋភាពស្រដៀងគ្នាខ្លះៗ ធៀបនឹងអាណត្តិមុន...

កងទ័ពចិនបាន​ធ្វើសមយុទ្ធ​យោធាទ្រង់ទ្រាយធំ រយៈពេល​២ថ្ងៃ ដើម្បីហាត់​សម​ឡោម​ព័ទ្ធកោះតៃវ៉ាន់។ នៅថ្ងៃពុធ ក្រសួងការពារជាតិបានប្រកាស​ថា គេបានសម្រេចគ្រប់កម្មវត្ថុទាំងអស់ នៅក្នុងសមយុទ្ធនេះ​​។ ផ្អែកតាម​អ្នកជំនាញ សមយុទ្ធយោធារបស់ចិន​នៅជុំវិញតៃវ៉ាន់ គឺជា​ផ្ញើសារយ៉ាងច្បាស់ៗ ថា​ក្នុងករណី​ដែល​ចិន​បើកប្រតិបត្តិការ​​មែនទែន គឺតៃវ៉ាន់នឹងត្រូវចិនឡោមព័ទ្ធជិត​ឈឹង រហូតទាល់តែថប់ដង្ហើម ព្រមចុះចាញ់​ ដោយ​គ្មាននរណាអាចចូលទៅជួយបានជាដាច់ខាត​។ លោក Shi Yi អ្នកនាំពាក្យ​កងកម្លាំងភូមិភាគបូព៌ា នៃកងទ័ពចិន បាន​បញ្ជាក់​ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃពុធទី​២មេសាថា សមយុទ្ធយោធា​របស់កងទ័ពចិន​នៅជុំវិញតៃវ៉ាន់ បានសម្រេចបាន​គ្រប់កម្មវត្ថុទាំងអស់​។ កម្មវត្ថុ​ដែលចិនបាន​បញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ គឺដើម្បី​​ឡោមព័ទ្ធ បិទខ្ទប់ដង្ហើមរបស់តៃវ៉ាន់ទាំងស្រុង។ នៅក្នុងសមយុទ្ធលើក​មុន​ៗ ចិន​បានប្រើប្រាស់​យុទ្ធសាស្ត្រ ដើម្បី​សាកល្បងចង់ដឹង ថាតើ​ការឆ្លើយ​តបវាយ​បកវិញរបស់កងទ័ពតៃវ៉ាន់ មានកម្រិតលឿនរហ័សប៉ុណ្ណា​។ តែនៅលើកនេះ គឺ​កងទ័ពចិន​បាន​ធ្វើសមយុទ្ធដោយ ផ្តោតសំខាន់ទៅល់​សមត្ថភាព​វាយ​កម្ទេច​ទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់តៃវ៉ាន់ ដូចជាកំពង់ផែ និង​ទីតាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថាមពលរបស់តៃវ៉ាន់ជាដើម។ បន្ទាប់មកទៀត គឺកងទ័ពចិន បាន​ហាត់សម​នៅក្នុងប្រតិបត្តិ​ការ​ឡោមព័ទ្ធបិទផ្លូវ​ចេញចូលទាំងស្រុង នៅជុំវិញកោះ​តៃវ៉ាន់​។ លោក Dylan Loh សាស្ត្រាចារ្យ​នៅសកលវិទ្យាល័យ Nanyang សិង្ហបុរី បាន​លើកឡើងថា ចិនដឹងយ៉ាងច្បាស់ អំពីចំណុចខ្សោយរបស់តៃវ៉ាន់ លើផ្នែក​ថាមពល​។ ពោលគឺ​តៃវ៉ាន់ ត្រូវពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើ​ការនាំចូលប្រេង និង​ហ្កាស ព្រមទាំង​នាំចូលចំណីអាហារជាច្រើន​ប្រភេទ​ថែមទៀត​។ អ្នកជំនាញ​អះអាងថា ក្នុងករណី​ដែល​តៃវ៉ាន់ ត្រូវកងទ័ពចិន​ឡោមព័ទ្ធបិទផ្លូវជិតឈឹងជុំវិញ នោះ​តៃវ៉ាន់នឹងត្រូវ​ជាប់គាំង កម្រើកលែងរួច។ មិនមែនតែអ្នកវិភាគ​ពីខាងក្រៅទេ ដែល​បានលើកឡើងពីយុទ្ធសាស្ត្រនេះរបស់ចិន​។ នៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ CCTV លោកមេបញ្ជាការ Meng Xiangqing សាស្រ្តាចារ្យ​នៅ​សកលវិទ្យាល័យការពារជាតិ​ នៃកងទ័ពរំដោះ​ប្រជាមានិតចិន បាន​ពន្យល់ថា តៃវ៉ាន់គ្មានតំបន់ស អាចដកដង្ហើមបានទេ ហើយ​ក៏ពុំមាន​ធនធានធម្មជាតិ គ្រប់គ្រាន់អាចរស់បានដែរ ប្រសិនបើគ្មានការនាំចូលពីខាងក្រៅ​។ ដូច្នេះ នៅពេលណា​ដែលត្រូវខ្ទប់ជាប់ រើលែងរួច សណ្តាប់ធ្នាប់សង្គមនៅតៃវ៉ាន់ នឹងត្រូវដួលរលំឯង ឈានចូលទៅក្នុងភាពអាណាធិបតេយ្យ ព្រោះមនុស្ស​លែងមានមធ្យោបាយ​អ្វីអាចរស់បានតទៅទៀត​។ ផ្អែកតាម​លោក Su Tzu-Yun អ្នកជំនាញនៅវិទ្យាស្ថាន​ជាតិ​ស្រាវជ្រាវការពារជាតិ​និងសន្តិសុខ នៅ​​តៃប៉ិ គឺ​សមយុទ្ធយោធារបស់ចិននៅលើកនេះ ពិតជាបានផ្លាស់ប្តូរតាក់ទិកយុទ្ធសាស្ត្រពិតមែន​ បើប្រៀបធៀបទៅ​លើកមុន​។ កាលពីមុន កងទ័ពចិនធ្វើសមយុទ្ធហាត់សម​ ដើម្បីរារាំង​ទប់​កុំ​ឲ្យ​កងទ័ពប្រទេសផ្សេងចូលទៅជួយ​តៃវ៉ាន់​បាន​។ តែចំណែក​លើកនេះវិញ គឺសមយុទ្ធរបស់ចិន​ បាន​ផ្តោតកម្មវត្ថុទៅលើ​ការ​គ្រប់គ្រងទាំងស្រុង ក្នុងដែនសមុទ្រជុំវិញកោះតៃវ៉ាន់​។ អ្នកជំនាញរូបនេះ ពន្យល់ថា ចិនបាន​សាកល្បង​តេស្តមើលសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន នៅក្នុងការ​បិទខ្ទប់ផ្លូវចេញចូល​តាមសមុទ្ររបស់តៃវ៉ាន់ ធ្វើឲ្យតៃវ៉ាន់មិនអាចទទួលបានទំនិញ​គ្រប់មុខ​ពីខាងក្រៅ​។ មានន័យថា នាវា​ដឹកទំនិញបរទេសទាំងអស់ អាចធ្វើដំណើរបាន ឲ្យតែមិន​ចូល​ទៅ​កំពង់ផែតៃវ៉ាន់​។ គួរបញ្ជាក់ថា សមយុទ្ធយោធាចិននៅថ្ងៃអង្គារទី​១មេសា គឺហាត់សម​វាយ​កម្ទេច លើទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់តៃវ៉ាន់ ចំណែកនៅថ្ងៃពុធ គឺកងទ័ពចិនហាត់សម​ទៅលើការព័ទ្ធខ្សែ​ ឡោមបិទខ្ទប់ក្នុងផ្ទៃសមុទ្រ​និងលើអាកាស ជុំវិញតៃវ៉ាន់តែម្តង។ នេះ​បើផ្អែកតាម​ការពន្យល់ របស់លោក Lin Ying Yu សាស្ត្រាចារ្យ​នៅសកលវិទ្យាល័យ Tamkang តៃប៉ិ។ ជាយុទ្ធសាស្ត្រដែល​ស្រដៀងគ្នាទៅនឹង​អ្វីដែល​រុស្ស៊ីកំពុងធ្វើនៅអ៊ុយក្រែន ដែលកងទ័ពរុស្ស៊ីវាយ​កម្ទេចហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថាមពលរបស់អ៊ុយក្រែន ក្នុងគោលបំណងធ្វើ​ឲ្យ​អ៊ុយក្រែនទន់ជង្គង់។ គួរកត់សំគាល់ថា ចិន​បានបង្ហាញ​ការប្តេជ្ញាចិន​កាន់តែច្បាស់ ក្នុង​ការច្បាមយកតៃវ៉ាន់។ មានសំឡេងជាច្រើនក្នុងបក្សកុម្មុយនីស្តចិន ដែល​លើកឡើងមិនត្រូវបង្អង់ទុកយូរទៀតបាន​ទេ ព្រោះបើកាន់តែយូរ តៃវ៉ាន់នៅរសាត់ទៅកាន់តែឆ្ងាយ​ពីកណ្តាប់ដៃចិន​។ លោក Bonny Lin អ្នកវិភាគនៅវិទ្យាស្ថាន​សិក្សា​យុទ្ធសាស្ត្រនិងអន្តរជាតិ នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បាន​លើកឡើងថា ប៉េកាំង​ជឿថាខ្លួន​ត្រូវ​តែរូតរះ ប្រើយុទ្ធសាស្ត្រសង្កត់​ឲ្យ​បានខ្លាំងជាងនេះ​ទៅលើតៃវ៉ាន់ និងទៅលើប្រទេសណា​ទាំងអស់ ដែល​ចិត្តក្លា ហ៊ាន​មកជួយតៃវ៉ាន់។ នៅតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ CCTV លោក Fu Zhengnan អ្នកជំនាញ​នៅ​បណ្ឌិតសភាកងទ័ពចិន បាន​និយាយថា កងទ័ពចិន​នឹងធ្វើ​ឲ្យ​សត្រូវ​ភ្ញាក់ផ្អើលទាយមិនត្រូវ ថាកងទ័ពចិន​ជ្រើសយកសន្លឹកបៀរយុទ្ធសាស្ត្រមួយណាមកលេង ហើយ​ក៏មិន​អាចទាយដឹងដែរ​ថា ចិន​នឹងលេងនៅពេល​ណានោះ​​៕​

លោកដូណាល់ ត្រាំ មិនទាន់អស់​ដំណឹង ដែល​ធ្វើឲ្យពិភពលោក​ភ្ញាក់ផ្អើលឡើយ។ បន្ទាប់ពី​បានបិទ​អង្គការ​ USAID លោកប្រធានាធិបតី​អាមេរិករូបនេះ បានចេញក្រិត្យ​ថ្មីមួយទៀត កាលពីថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ទី​២០មីនា បិទរំលាយ​ចោលទាំងស្រុងតែម្តង នូវ​ក្រសួងអប់រំសហរដ្ឋអាមេរិក​។​ តើការបិទក្រសួងអប់រំនេះ អាចនឹងជះផលវិបាកអ្វីខ្លះដល់​វិស័យ​អប់រំនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយថាតើ​វាមានមូលហេតុអ្វី ដែលធ្វើ​ឲ្យ​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ​ រំលាយ​ក្រសួងអប់រំចោល បែបនេះ? លោកដូណាល់ ត្រាំ បានរៀបចំ​ឈុតឆាក​ជាពិសេស​ ក្នុងឱកាស​ដែលលោក​ចុះហត្ថលេខា​លើក្រិត្យប្រធានាធិបតី ថ្ងៃទី​២០មីនា ដែលជាក្រិត្យមានខ្លឹមសារបិទក្រសួងអប់រំសហរដ្ឋអាមេរិក។ អមដោយសិស្សសាលាច្រើននាក់​ អង្គុយសងខាង លោកដូណាល់ ត្រាំ បាន​ចុះហត្ថលេខានិង​លើកបង្ហាញក្រិត្យ​នេះ​យ៉ាងមោទនភាពបំផុត​។ ក្រិត្យនេះ បាន​ចែកកំណត់ឲ្យ​លោកស្រី Linda McMahon រដ្ឋមន្ត្រក្រសួងអប់រំ ត្រូវតែ​ចាប់ផ្តើម​ចាត់វិធានការ​ ឈានទៅបិទរំលាយចោលទាំងស្រុងនូវក្រសួងមួយនេះ ដែល​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ ចាត់ទុកថា ចាយតែលុយ​ឥតប្រយោជន៍​។​ ក្នុងសំដីបែប​​សើចសប្បាយ លោកដូណាល់ ត្រាំ លើកឡើងថា លោកសង្ឃឹមថាលោកស្រី Linda McMahon នឹងគឺជា​រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំចុងក្រោយ​គេបង្អស់ នៃប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិក​។ "ក្រសួងចាយតែលុយឥតប្រយោជន៍​" ការពិតទៅការសម្រេចរបស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ នេះ គឺគ្មានអ្វីគួរ​ភ្ញាក់ផ្អើលឡើយ ព្រោះវាស្ថិតនៅក្នុងកម្មវិធីនយោបាយ Project 2025 ដែល​លោក​បាន​សន្យា​តាំងតែពីពេលឃោសនាបោះឆ្នោត។ យ៉ាងណាមិញ ប៉ុន្មានសប្តាហ៍​​មកនេះ​​ លោកស្រីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ បាន​បញ្ឈប់បុគ្គលិករបស់​ក្រសួងអស់ ២០០០នាក់រួចទៅហើយ ពោលគឺអស់ពាក់កណ្តាល​នៃបុគ្គលិកក្រសួង។ នៅថ្ងៃ​ទី​២០មីនា លោកស្រីរដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះ បានប្រាប់អ្នកកាសែតនៅសេតវិមានថា លោក​ប្រធានាធិបតី​ដូណាល់ ត្រាំ ចង់ទុក​ប្រាក់ចំណាយក្នុងវិស័យ​អប់រំ​​​ទៅឲ្យរដ្ឋសមាជិក​វិញ ដោយ​មិនចាប់បាច់មក​ចំណាយ​ ទៅលើ​ការិយាល័យធិបតេយ្យនៅក្របខណ្ឌ​រដ្ឋសហព័ន្ធឡើយ​ នៅឯវ៉ាស៊ីនតោន​ឡើយ​។ សូមបញ្ជាក់ថា ដោយសហរដ្ឋអាមេរិកជារដ្ឋសហព័ន្ធ ដូច្នេះនៅតាមរដ្ឋនីមួយ​ក៏មានក្រសួងអប់រំដែរ។​ អ្វីដែល​លោកដូណាល់ ត្រាំបានសម្រេច គឺបិទក្រសួងអប់រំនៅថ្នាក់រដ្ឋសហព័ន្ធ មិនមែន​បិទ​ក្រសួងអប់រំ​គ្រប់រដ្ឋទាំងអស់នោះទេ។ ធាតុពិត​ទៅ នៅក្នុងការបែងចែកការងារ និងដែនអំណាច ក្នុងវិស័យអប់រំគឺភាគច្រើន​វាស្ថិតនៅក្នុងដៃរបស់រដ្ឋនីមួយៗ។​ ចំណែក​ក្នុងក្របខណ្ឌរដ្ឋសហព័ន្ធ គឺ​ក្រសួងអប់រំ​ទទួល​បន្ទុក​ភាគច្រើន ទៅលើ​ការ​​រៀបចំគោលនយោបាយ​រួម ការផ្តល់អាហាររូបករណ៍ ផ្តល់កញ្ចប់ថវិកាទៅលើការស្រាវជ្រាវ និងថវិកា​លើកកំពស់សិទ្ធិទទួលបានការអប់រំដោយ​ស្មើភាព សម្រាប់សិស្សក្រីក្រ សិស្សពិកា ជាដើម​ ។ល។ ក្រសួងអប់រំរដ្ឋសហព័ន្ធ​ជា អនុរក្ស​ចាំ​ឃ្លាំមើលការគោរពសិទ្ធិនិងសមភាពក្នុងវិស័យអប់រំ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បើគ្មានវត្តមានក្រសួងអប់រំ​រដ្ឋសហព័ន្ធ នោះវិស័យអប់រំសហរដ្ឋអាមេរិកអាចនឹងបាត់បង់ដំបូលជ្រកមួយដ៏​សំខាន់​។ ១០%នៃថវិកា​​ចំណាយ​ក្នុងវិស័យអប់រំ​ក្នុងរដ្ឋនីមួយៗ គឺបានមកពី​មូលនិធី​រដ្ឋសហព័ន្ធ​។​ ជាក់ស្តែង គឺក្រសួងអប់រំរដ្ឋសហព័ន្ធ ដែលជាអ្នកទទួលបន្ទុក​ចាត់ចែងផ្តល់ប្រាក់​កម្ចីឲ្យ​​និស្សិតបង់ថ្លៃសិក្សា ផ្តល់អាហាររូបករណ៍​ដល់និស្សិតក្រីក្រ ឬក៏ជួយថវិកាចំពោះនិស្សិត​ដែលមានពិការភាពជាដើម​។ រដ្ឋសហព័ន្ធ ក៏ជាអ្នក​ធានាឲ្យ​វិស័យអប់រំមានសមភាព ពោលគឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យ​កុមារ និងសិស្សានុសិស្សអាមេរិកអាចមានសិទ្ធិចូលរៀនដូចៗគ្នា ដោយ​មិនរើសអើងជីវភាព​ ភេទ ឬ​ពណ៌សំបុរពូជសាសន៍​។ បន្ថែមពីនេះ ក្រសួងអប់រំរបស់រដ្ឋសហព័ន្ធ មានតួនាទី​ប្រមូល​ទិន្នន័យព័ត៌មានរួម នៃប្រព័ន្ធអប់រំ។ លោកស្រី Laurie Béreau សាស្ត្រាចារ្យជំនាញ​អប់រំ​អាមេរិកនៅសកលវិទ្យាល័យទីក្រុងRenne ប្រទេសបារាំង បាន​លើកឡើងថា ការរំលាយ​ក្រសួងអប់រំចោល មានន័យ​ថាប្រជាជនទូទៅ អង្គការ និងស្ថាប័ននានា នឹងបាត់បង់នូវ​ការទទួលបាន​ទិន្នន័យព័ត៌មានរួម ស្តីពីប្រព័ន្ធអប់រំ ទាក់ទិន​នឹង​ចំណុចខ្វះខាតនានា​ ដូចជា​បញ្ហា​រំលោភសិទ្ធិ អសមភាព​ និង​​ ការរើសអើងប្រកាន់ពូជសាសន៍ជាដើម​ នៅតាមសាលារៀន។ វាក៏មានន័យថា រដ្ឋនីមួយៗ អាចធ្វើអ្វីបានតាមចិត្ត​ ដោយគ្មាននរណាជាអ្នកចាំត្រួតពិនិត្យថា គោលការណ៍​គ្រិះដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញសហរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវគេគោរពឬអត់​។ មនោគមវិជ្ជាអភិរក្សនិយម និង​​ស្តាំនិយមជ្រុល​ រដ្ឋបាល​លោកដូណាល់ ត្រាំ បាន​ស្រែកក្តែងៗថា នឹងពុះជ្រៀក កម្ទេចចោលរាល់ការចំណាយទាំងអស់ ដែលមិនបានប្រយោជន៍​។ ការសន្សំប្រាក់ គឺជា​ហេតុផលរួមជាផ្លូវការ។ តែធាតុពិត នៅពីក្រោយ​ហេតុផលនេះ គឺវាមានហេតុផល​មនោគមវិជ្ជាស្តាំនិយមជ្រុល អភិរក្សនិយម​​ ដែលលោកដូណាល់ ត្រាំ ព្រម​ទាំងអ្នកនយោបាយ​បក្សសាធារណរដ្ឋមួយចំនួនធំ កំពុងតែ​លើកកំពស់​។ យ៉ាងណាមិញ សេតវិមាន​បាន​ចេញលិខិតប្រកាសអួតថា តាមរយៈក្រិត្យរបស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ បិទក្រសួងអប់រំនេះ គឺរដ្ឋាភិបាលនឹងឈប់យក​ប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារ ដែល​ប្រជាជន​អាមេរិក​បង់ពន្ធ យកទៅចំណាយ​ឥតប្រយោជន៍​...

ម៉ាឡេស៊ី ដែល​ទើបតែ​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​បច្ចេកវិទ្យា​អង់គ្លេស បាន​បង្ហាញមហិច្ឆតា ចង់​ក្លាយជា​មហាយក្សបច្ចេកវិទ្យាសឺមីកុងឌុកទ័រ ចន្លោះពី​ ៥ ទៅ​ ១០ ឆ្នាំទៀត។ ព្រះរាជាណាចក្រអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ ​បានត្រៀម​ខ្លួនប្រកួត​ប្រជែង​ជាមួយ​ប្រទេស​ក្នុងតំបន់​ និង​ចង់​វ៉ា​ឲ្យ​ដាច់ តៃវ៉ាន់ កូរ៉េ​ខាងត្បូង និង​ជប៉ុន​ ថែមទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្ន​កជំនាញជាតិ​និងអន្តរជាតិ បាន​មើលឃើញថា ម៉ាឡេស៊ីនៅ​មាន​ចំណុច​ខ្វះខាត​ច្រើន​នៅឡើយ ដើម្បី​បំពេញ​មហិច្ឆតា​របស់ខ្លួន​។​ ដោយ​មិន​លាក់លៀម រដ្ឋាភិបាល​ទីក្រុង​​គូឡាឡាំពួ បាន​បង្ហាញមហិច្ឆតា​ចង់ក្លាយជា​មហាយក្ស​បច្ចេកវិទ្យា​ នៅក្នុង​ពេល​ដ៏ខ្លី​ខាងមុខ។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ ​​បណ្តាថ្នាក់ដឹកនាំ​ និង​ពលរដ្ឋ​ម៉ាឡេស៊ី​មួយ​ចំនួន​ បាន​ចាត់ទុក​​កោះ​ប៉េណាំង (Penang) របស់​ខ្លួនថាជា​ជង្រុក​ឧស្សាហកម្ម​បច្ចេកវិទ្យា​ ដោយហ៊ាន​ទាំង​​ប្រៀបប្រដូច​ទៅ​នឹងមជ្ឈមណ្ឌល​ប​ច្ចេកវិទ្យា​​ Silicon Valley របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ​ទៀត​ផង។ នេះក៏ព្រោះតែ កោះប៉េណាំង កំពុងតែ​មា​នសក្តានុពល​ខ្ពស់ខ្លាំង​ ហើយ​ក្រុម​ហ៊ុន​ធំៗ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ តួយ៉ាងក្រុមហ៊ុនអាមេរិក Intel Corporation និងក្រុម​ហ៊ុន​អាមេរិក​ AMD (Advanced Micro Devices, Inc.) ជាដើម។ល។ បាន​បោះទីតាំង​​នៅទីនោះ​។ ​កោះប៉េកាំង ​ជាទីដែលមាន​​​រៀបចំ​សាកល្បង​គុណភាពឧបករណ៍​​បន្ទះ​ឈីប និង​រៀបចំ​ផ្គុំដំឡើង​គ្រឿង​បង្គុំ​ឧបករណ៍សឺមីកុងឌុកទ័រ​សម្រាប់​​នាំចេញ​ទៅ​បរទេស​។ ក្រុម​ហ៊ុនគ្រឿង​បង្គុំអេឡិចត្រូនិច​​អាល្លឺម៉ង់ Bosch ទៀត​សោត​ ក៏បាន​ទទួល​ស្គាល់ថា ការនាំចេញ​ឧបករណ៍សឺមីកុងឌុកទ័រ​របស់​​ម៉ាឡេស៊ី​ បាន​តំណាង​ឲ្យ​ ១៣% នៃការ​នាំចេញ​របស់​ពិភពលោក នៅក្នុងវិស័យ​នេះ។​ ជាច្រើន​ឆ្នាំហើយ ដែល ម៉ាឡេស៊ី បាន​បណ្តុះ​វត្ថុបំណងចង់​សម្រេច​ឲ្យ​ក្លាយជា​ប្រទេស​នាំមុខ​គេ​ក្នុង​ពិភពលោក ខាង​នាំចេញ​ឧបករណ៍​សឺមីកុងឌុកទ័រ​។ ក្រុមហ៊ុន Malaysia External Trade Development Corporation បានបញ្ជាក់ថា ក្នុង​ឆ្នាំ២០២៤ ម៉ាឡេស៊ី​បាន​នាំចេញ​ឧបករណ៍សឺមីកុងឌុកទ័រ ​ស្មើ​នឹង​ទំហំ​ទឹកប្រាក់ ៣៨៧,៩៨ ពាន់​លាន​រីងហ្កីតម៉ាឡេស៊ី ដែលប្រហាក់ប្រហែល​នឹង​ ៨៧,៤ ពាន់​លាន​ដុល្លារ។ ចំនួន​ដ៏ច្រើន​នេះ​ បាន​ធ្វើឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី​ ក្លាយជា​ប្រទេសមួយ ​ក្នុងចំណោម​១០ប្រទេស​ ដែល​នាំចេញ​សឺមីកុងឌុកទ័រ ច្រើ​នជាងគេ​លើលោក​។ ក៏ប៉ុន្តែ ថ្នាក់ដឹកនាំ​ម៉ាឡេស៊ី​ មាន​សុ​ឆន្ទៈ​ចង់​ឲ្យ​ប្រទេសខ្លួន​កាន់តែ​បោះពួយ​លើគេ​បង្អស់ ដោយ​ត្រូវ​ផ្តួលឥណ្ឌូណេស៊ី និង​វ៉ាឲ្យដាច់ តៃវ៉ាន់ កូរ៉េ​ខាងត្បូង និង​ជប៉ុន ថែមទៀត​។​ ផ្ទុយទៅវិញ ម៉ាឡេស៊ី នៅ​ខ្វះខាត​ច្រើន​នៅឡើយ ដើម្បីសម្រេច​មហិច្ឆតាក្លាយជាមហាយក្សបច្ចេកវិទ្យាសឺមីកុងឌុកទ័រ។​ លោក Farlina Said អ្នក​ជំនាញបច្ចេកវិទ្យា​នៃ​វិទ្យាស្ថាន​ជាតិ​យុទ្ធសាស្ត្រនិងសិក្សា​​អន្តរជាតិ​ (ISIS) ប្រចាំ​ក្រុង​គូឡាឡាំពួ ​បាន​វិភាគ​ឃើញថា ដើម្បី​សម្រេច​មហិច្ឆតា​ ម៉ាឡេស៊ីត្រូវការចាំបាច់​អ្នក​ឯកទេស​ជំនាញជាជនជាតិ​របស់ខ្លួន ត្រូវ​​ពេល​វេលាច្រើននិងយូរ​តទៅទៀត​ រួម​ទាំង​​គម្រោងផែន​ការ​​ល្អិត​ល្អន់​ខ្លាំងណាស់​។​ ជាក់ស្តែង រដ្ឋាភិបាលម៉ាឡេស៊ីបាន​ត្រៀមចំណាយ ៥,៣ ពាន់លានដុល្លារ ដើម្បីវិនិយោគទុននិងអភិវឌ្ឍន៍វិស័យសឺមីកុងឌុកទ័រ ក្នុងរយៈ​ពេល​មួយទសវត្សរ៍ទៅមុខ។ តែ​ចំនួន​នេះ នៅតិចតួច​នៅឡើយ​។ នេះបើតាម​ លោក Wong Siew Hai ប្រធានសមាគមឧស្សាហកម្មសឺមីកុងឌុកទ័រម៉ាឡេស៊ី ដោយ​បញ្ជាក់ទៀត​ថា ទឹកប្រាក់​វិនិយោគទុន​ប៉ុណ្ណឹង​ នៅតិចជាងការ​បោះទុន​របស់​សហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ឆ្ងាយណាស់។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ម៉ាឡេស៊ី នៅជួបកង្វះខាតធនធានមនុស្ស ដែលមានចំណេះជំនាញ និងបទពិសោធន៍ខ្ពស់ក្នុងវិស័យនេះ ក្នុងចំនួនដ៏​ច្រើននៅឡើយ។ លោក Wong Siew Hai ទទួលស្គាល់ដែរថា ប្រសិនបើនិយាយពីជនជាតិម៉ាឡេស៊ីដែលធ្វើការឲ្យក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិ ក៏មានចំនួនច្រើនសមគួរដែរ ក៏ប៉ុន្តែ ពួកគេទាំងនោះ ច្រើនតែ​ជ្រើសរើសទៅតាំងទីលំនៅនៅបរទេស ព្រោះតែ​អាច​​ទទួលបានប្រាក់ច្រើនខ្លាំងជាងនៅក្នុងស្រុក និងអាចទទួលបានឱកាសល្អៗ​ រួម​ទាំង​លក្ខខណ្ឌរស់នៅប្រសើរជាង។ ស្រដៀងគ្នានេះ លោក Shafiq Kadir អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នៅមណ្ឌល​សន្តិសុខអន្តរជាតិ ​ CGS International ដែល​មាន​មូលដ្ឋាននៅ​សិង្ហបុរី ក៏​បង្ហើប​ដែរថា ម៉ាឡេស៊ី​នៅខ្វះខាត​អ្ន​កមា​នទេពកោសល្យ​ច្រើន​ណាស់។ បញ្ហា​ធំមួយ​ទៀតនោះ គឺប្រព័ន្ធ​អប់រំ​ពីថ្នាក់ក្រោមៗ​មក​ ពុំ​បាន​ត្រៀម​តម្រង់​ទិស​ឲ្យ​អនាគតនិស្សិត​ ទទួល​បាន​ជំនាញ​វិស័យ​សឺមីកុងឌុកទ័រ ឲ្យ​គ្រប់​គ្រាន់​ពេញសមត្ថភាព​នោះឡើយ។ ដោយ​យល់ពី​សភាព​ការណ៍​ដូច្នេះហើយ ទើប​ក្នុង​ខែ​មីនាឆ្នាំ២០២៥នេះ រដ្ឋាភិបាល​ម៉ាឡេស៊ី ​បាន​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ ជាមួយ Arm Holdings (Acorn RISC Machine) ​ក្រុមហ៊ុនសឺមីកុងឌុកទ័ររបស់​អង់គ្លេសដ៏ល្បី​ឈ្មោះ​​។​ ​​កិច្ចសន្យានេះមា​នតម្លៃទឹកប្រាក់ ២៥០ លាន​ដុល្លារ​ ​ ដែល​តម្រូវឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកទេស​​សឺមីកុងឌុកទ័រអង់គ្លេស បើកដៃ​ផ្តល់​កម្មសិទ្ធិ​បញ្ហា និងអនុញ្ញាត​ផ្ទេរ​ប្រព័ន្ធ​បច្ចេកវិទ្យា​អង់គ្លេស​ទៅ​ឲ្យ​ម៉ាឡេស៊ី...

កោះហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍ ដែលជាដែនដី​ស្វយ័តរបស់​ដាណឺម៉ាក បានរៀបចំបោះឆ្នោតសភាកាលពីថ្ងៃអង្គារ​ទី​១១មីនា​។ ជាលទ្ធផលគួរ​ឲ្យ​ភ្ញាក់​ផ្អើល​​ គឺគណបក្សស្តាំកណ្តាលនិយម ដែលបានសំឡេងឆ្នោតនាំមុខគេ រីឯគណបក្ស​​ឯករាជនិយមដែលទាមទារចង់ផ្តាច់ខ្លួនពី​ដាណឺម៉ាក ស្ថិតនៅលំដាប់ទី​២​។ ទោះជាយ៉ាងណា គណបក្សស្តាំកណ្តាលនិយមត្រូវតែចរចា​ជាមួយប​ក្សផ្សេង ដើម្បី​បង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ​។ ជារដ្ឋាភិបាល​ដែលនឹងមកកំណត់ទិសដៅ​ត្រូ​វដើរ សម្រាប់អនាគតកោះហ្ក្រូអិន​ឡង់ដ៍ ដែល​កំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងការប្រទាញប្រទង់គ្នាខ្លាំង ដោយសារតែលោកដូណាល់ ត្រាំ បាន​និយាយ​ម្តងហើយម្តងទៀត ថាចង់​បានកោះនេះមកគ្រប់គ្រង​។ ការបោះឆ្នោតសភា​តំបន់ស្វយ័តហ្ក្រូអិនឡង់ដ៏ កាលពីថ្ងៃអង្គារទី​១១មីនា​​ បានបង្ហាញ​លទ្ធផលគួរឲ្យ​ភ្ញាក់ផ្អើល ព្រោះគណបក្សស្តាំកណ្តាល​និយម Demokraatit បានឈ្នះបានអាសនៈច្រើនជាងគេ ខណៈគណបក្សជាតិនិយម​ឯករាជ្យ Naleraq ស្ថិតនៅលេខរៀងទី​២។ ជ័យជំនះគណ​បក្សទាំង២នេះ បានរុញទម្លាក់​សម្ព័ន្ធភាពនយោបាយ​ដែល​បានកាន់អំណាចនៅហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍ ​ប្រមាណ​ជាង​២០​ឆ្នាំមកហើយ​នោះ ឲ្យ​បរាជ័យ គឺ​សម្ព័ន្ធភាពរវាងគណបក្ស​​ ឆ្វេងបរិស្ថាននិយម Inuit Ataqatigiit និងបក្សសង្គមប្រជាធិបយេ្យ Siumut។ តើពេលនេះ អនាគតនៃកោះហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍ នឹងដើរទៅផ្លូវណា? ផ្លូវឈានទៅ​មាន​អធិបតេយ្យភាពដោយ​សន្សឹមៗ ផ្លូវឯករាជ្យផ្តាច់ខ្លួន​ជ្រះស្រលះភ្លាម​ៗ​​ពី​ដាណឺម៉ាក ឬក៏ជា​​ផ្លូវឆ្ពោះ​ទៅជ្រក​ក្រោមម្លប់ទង់ជាតិ​សហរដ្ឋអាមេរិក? គណបក្សទាំង​៥ ដែល​បានឈ្នះអាសនៈក្នុងការបោះឆ្នោតសភា នៅថ្ងៃអង្គារទី​១១មីនា បានជួបប្រជុំគ្នានៅថ្ងៃបន្ទាប់​ ដើម្បីនិយាយពិភាក្សាគ្នា​ស្តីអំពីការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ​។ ឯករាជ្យ​លឿន ឬដោយសន្សឹមៗ? លោក​ Dwayne Menezes នាយក​កម្មវិធីស្រាវជ្រាវ Polar Research & Policy បានលើកឡើងថា ជាការពិតណាស់ គឺហ្ក្រូអិនឡង់នឹងដើរឆ្ពោះទៅរក​​ឯករាជ្យ​ តែផ្លូវដើរ​មានលក្ខណៈបែបណា​ ឆ្ងាយ​ឬជិត គឺវាអាស្រ័យ​លើ​ការសម្រេចចិត្ត​របស់គណបក្ស Demokraatit នាពេលនេះ ថាតើនឹងរួមបង្កើត​​រដ្ឋាភិបាលចម្រុះ​ជាមួយអ្នកណា​។ លោកស្រី​ Lill Rastad BjØrst សាស្ត្រាចារ្យនៅសកលវិទ្យាល័យកូប៉េនហាហ្ក បាន​លើកឡើងថា ប្រសិន​បើ​បក្ស​ Demokraatit ជ្រើសរើសបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយ​បក្ស Naleraq នោះមានន័យថា ពួកគេត្រូវ​តែ​​​ពន្លឿនកម្មវិធីនយោបាយ​ដើម្បីឈានទៅមាន​ឯករាជ្យ និងបង្កើតរដ្ឋហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍។ គួរកត់សំគាល់ថា គណបក្សជាតិនិយមឯករាជ្យ​ Naleraq ថ្វីបើឈ្នះបានចំនួន​​អាសន្នៈលេខរៀងទី២មែន តែបក្សនេះ​បានទទួលសន្ទុះគាំទ្រ​យ៉ាងខ្លាំង ពោលគឺក្នុងរវាង៤ឆ្នាំចុងក្រោយ​នេះបាន​កើនអាសនៈទេ្វដង​។ ​ដូច្នេះ​បក្សនេះ​នឹង​កាន់តែមានទឹកចិត្តប្រឹងប្រែង​ អនុវត្តផែនការនយោបាយខ្លួន​ ដើម្បីឈានទៅផ្តាច់ខ្លួនកោះហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍ ពីដាណឺម៉ាក ជាផ្លូវការ​និង​ឲ្យ​បានឆាប់បំផុត​។ លោកស្រី Anne Marrild សាស្ត្រាចារ្យនៅសកលវិទ្យាល័យ Aalborg បាន​លើកឡើងថា បើធ្វើរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយបក្ស Naleraq គឺបក្សនេះនឹងសំពាធជាប្រចាំទៅ​លើ​បក្ស Demokraatit ដើម្បីពន្លឿន​ដំណើរការឆ្ពោះទៅទាមទារឯករាជ្យ​។ ជាក់ស្តែង លោក​ Pele Broberg ប្រធានបក្ស​ Naleraq បានប្រកាសប្រាប់​ទីភ្នាក់​AFP​ថា ហ្ក្រូអេនឡង់ដ៍ ត្រូវ​​ផ្តាច់ខ្លួន​ចេញពីដាណឺម៉ាកក្នុងពេលឆាប់រហ័សបំផុត ដោយ​យកគំរូតាមនីតិវិធីដូចករណី​ផ្តាច់ខ្លួនចេញពីសហភាពអឺរ៉ុបនៅឆ្នាំ​១៩៨៥ ដែលប្រើពេលតែ​៣ឆ្នាំ​ គឺរួចស្រេចបាច់​។ អាមេរិកចាំត្របាក់ បើបានឯករាជ្យតែទន់ខ្សោយ ! ទន្ទឹមគ្នានេះ មាន​មតិវិភាគមួយចំនួន បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភប្រសិនបើហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍ផ្តាច់ខ្លួន​ចេញ​ពីដាណាម៉ាកដោយ​តក់ក្រហល់ពេក។ បញ្ហានេះ នឹងធ្វើ​ឲ្យកោះហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍ តែលតោល មានអស្ថិរភាព គ្មាន​អ្វី​ការពារខ្លួន ទល់នឹងមហិច្ឆតាស្រេកឃ្លានរបស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ ដែល​ចិញ្ចឹមចិត្តចាំតែត្របាក់យក​ហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍។ ពោលគឺវាមិនខុសពី​ទុកសាច់​នៅនឹងមាត់ខ្លានោះឡើយ​។ លោកស្រី​ Lill Rastad BjØrst លើកឡើងថា ជម្រើសមួយទៀត គឺបក្ស​ Demokraatit អាចនឹង​ជ្រើសរើសដើរតាមកម្មវិធីនយោបាយរបស់គេផ្ទាល់ខ្លួន ហើយ​ផ្តោតអាទិភាព សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលថ្មី ទៅលើ​កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនិងជីវភាព​ប្រជាជនហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍​។ ផ្អែក​តាមតួលេខ សេដ្ឋកិច្ច​ហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍ពឹងផ្អែកខ្លាំងណាស់ ទៅលើទិន្នផល​នេសាទ ដែលមានទំហំស្មើនឹង​៩៥%នៃការនាំចេញរបស់ខ្លួន។ មួយវិញទៀត ជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីរដ្ឋាភិបាលដាណឺម៉ាក គឺមានទំហំ​ធំគួរសម ស្មើនឹង​១ភាគ​៥ នៃ​ចំណូលដុល របស់ហ្ក្រូអិនឡង់ដ៍។ លោកស្រីសាស្ត្រាចារ្យបានពន្យល់ ទោះគ្មានកាលវិភាគ​នយោបាយ​ឲ្យជាក់ច្បាស់ក៏ដោយក្រោយ​ការបោះឆ្នោត​សភា​នាពេលនេះ ក៏ប៉ុន្តែគ្រប់បក្សនយោបាយ​សុទ្ធតែមានអារម្មណ៍​អាសន្នបន្ទាន់ ត្រូវតែរូតរះបង្កើត​​រដ្ឋាភិបាល​ ដោយសារ​តែមានការប្រទាញប្រទង់គ្នាខ្លាំង រវាងដាណឺម៉ាក​និង​សហរដ្ឋអាមេរិក​។ ចង្កិះមួយបាច់កាច់មិនបាក់​ សូមបញ្ជាក់ថា​ រដ្ឋាភិបាល​ស្វយ័តក្រូអិនឡង់ដ៍ថ្មី ត្រូវប្រមូល​ឲ្យ​បាន​ចំនួន​អាសនៈ ១៦ក្នុងចំណោមទាំង​អស់​៣១នៅក្នុងសភា​។...

ការដំឡើងពន្ធលើទំនិញកាណាដា ម៉ិកស៊ិក និងចិន​នាំចូលទៅ​អាមេរិក​បានចូលជា​ធរមាន​នៅថ្ងៃអង្គារ ទី​៤មីនា។ ប៉ុន្តែ នៅមួយថ្ងៃក្រោយ លោក​ដូណាល់ ត្រាំ​បាន​ប្រកាសជាបន្តបន្ទាប់គ្នា​​ថា លោក​សម្រេច​លើកលែង​មុខទំនិញកាណាដា និងម៉ិកស៊ិកមួយចំនួនវិញ ចំណែក ទំនិញចិនទាំងអស់នៅតែ​ត្រូវ​បង់ពន្ធបន្ថែមនៅ​ក្នុងកម្រិត​២០%ដដែល។ លោក​ដូណាល់ ត្រាំ​បានពន្យល់​ការប្តូរជំហរ ថយមួយជំហាន​មកវិញក្នុងរឿងដំឡើងពន្ធ​លើទំនិញកាណាដា និងម៉ិកស៊ិកថា មកពីលោក​ចង់ជួយប្រទេស​ជិតខាងទាំងពីរដែលធ្វើពាណិជ្ជកម្ម​ជារៀងរហូតមកជាមួយអាមេរិក។ ចង់ជួយប្រទេស​ជិតខាង របស់លោកដូណាល់ ត្រាំ ជាពាក្យពិតដែរឬទេ? តើ​អ្វីទៅជា​ហេតុផលពិតប្រាកដដែលធ្វើ​ឲ្យ​លោកដូណាល់ ត្រាំ​ថយមួយជំហាន​ក្នុងជម្លោះពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​ប្រទេស​ជិតខាង ជាពិសេស​កាណាដា? នយោបាយរបស់លោកដូណាល់ ត្រាំ​បត់បែនលឿនពិបាក​នឹង​តាមទាន់។ ក្នុងរយៈពេលតែ​១ថ្ងៃ​ បន្ទាប់ពី​អត្រាពន្ធថ្មី ចំនួន​២៥%លើ​ទំនិញកាណាដា និងម៉ិកស៊ិក​ចូលជាធរមាន កាលពីថ្ងៃអង្គារ​ទី ៤​មីនា រដ្ឋបាល ត្រាំ​បាន​ចេញមក​កែតម្រូវ ពីរលើកបន្តបន្ទាប់គ្នា។ បន្ទាប់ពីយល់ព្រម​ព្យួរ​អត្រាពន្ធថ្មី​លើទំនិញម៉ិកស៊ិក​រហូត​ដល់​ដើម​ខែ​មេសា ក្រោយពីបានជួបសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទ​ជាមួយ​ប្រធានាធិបតីម៉ិកស៊ិក លោកដូណាល់ ត្រាំ នៅថ្ងៃពុធទី ៥មីនាដដែលបាន​ប្រកាស​ថា លោក​យល់ព្រម​អនុគ្រោះទំនិញកាណាដា​មួយចំនួន​ ដែលមាន​ចែង​នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអាមេរិកកាណាដា និងម៉ិកស៊ិកដែលលោកដូណាល់​ត្រាំ​បាន​បង្កើតឡើងនៅអាណត្តិទី១របស់លោក។ ខណៈដែល​​៦០%​នៃទំនិញកាណាដា​នៅតែ​បន្តជាប់​រនាំងពន្ធគយថ្មី​របស់អាមេរិក ទំនិញកាណាដា​ ដូចជា ទូរទស្សន៍ សាច់គោ ម៉ាស៊ីនត្រជាក់ សារធាតុសម្រាប់ផលិតជីគីមីដែល​កសិករអាមេរិកត្រូវការប្រើច្រើន នឹងរួចផុត​ពីរនាំងពន្ធគយរបស់​លោកដូណាល់ ត្រាំមួយគ្រាទៀត រហូត​ដល់ដើមខែមេសា ​គ្រឿងបន្លាស់ដែល​ឧស្សាហកម្មផលិតរថយន្ត​អាមេរិក​ត្រូវការចាំបាច់ នៅក្នុងខ្សែចង្វាក់ផលិតកម្ម​ ក៏ទទួលបានការអនុគ្រោះជាបណ្តោះអាសន្នដែរ។ អ្នកនាំពាក្យ​របស់សេតវិមាន​និយាយ​ថា លោកដូណាល់ ត្រាំ​ប្តូរចិត្ត​ ដោយ​បន្តផ្អាកការដំឡើងពន្ធលើទំនិញប៉ុន្មានមុខខាងលើ ក៏ដោយសារ​ក្រុមហ៊ុន​ផលិតរថយន្តអាមេរិក​​បាន​សំណូមពរ​ឲ្យអនុគ្រោះ និងសន្យា​រើរោងចក្រ​ផលិត​គ្រឿងផ្គុំមក​តាំងទីនៅទឹកដីអាមេរិក​នាពេលខាងមុខ។ នៅលើ​បណ្តាញ​សង្គម​របស់លោកឈ្មោះ Truth Social លោកដូណាល់ ត្រាំ​បាន​ពន្យល់​ថា លោក​ផ្អាកការអនុវត្តពន្ធ​ថ្មី​លើទំនិញកាណាដា និង​ម៉ិកស៊ិក​ដោយសារមកពីលោកចង់​ជួយប្រទេស​ជិតខាង​ដែល​រងប៉ះពាល់ខ្លាំងដោយសារ​នយោបាយដំឡើងពន្ធរបស់លោក​នៅដើមខែមីនានេះ។ លោកដូណាល់ ត្រាំនិយាយថា ចង់ជួយប្រទេស​ជិតខាង ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីលោក​ចេញក្រឹត្យ​ដំឡើងពន្ធថ្មីទៅលើ​ប្រទេស​ជិតខាងជាពិសេស​កាណាដា​ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្ត​ស្លាប់រស់ជាមួយគ្នា​រហូតមកយ៉ាងដូច្នេះ? តាំងពីមិនទាន់ចូលកាន់តំណែងជាផ្លូវការម្ល៉េះ លោកដូណាល់ ត្រាំ បានគំរាមដំឡើងពន្ធ​លើ​ប្រទេស​ដែល​យកប្រៀប ដើរខ្សែលើអាមេរិក។ លោកដូណាល់ ត្រាំចង់​ប្រើនយោបាយ​ដំឡើងពន្ធលើ​ទំនិញនាំចូលអាមេរិក ដើម្បី​ការពារ​ផលិតផល​ក្នុងស្រុក បង្កើតការងារ​តាមរយៈការរើរោងចក្រ​ឧស្សាហកម្ម​មកតាំងទីនៅអាមេរិកដើម្បីជៀសវាង​ការបង់ពន្ធ។ លោកដូណាល់ ត្រាំ​បាន​ប្រកាស​នយោបាយ​ដំឡើងពន្ធថ្មី ដែលមានន័យស្មើការប្រកាស​សង្រ្គាមពាណិជ្ជកម្ម ដោយមិនលើកលែង មិនថា គូប្រជែង​ដូចជា​ចិន ឬ សម្ព័ន្ធមិត្ត ហើយកាន់តែ​ហួសចិត្ត គឺកាណាដា ដែលជា​មិត្តស្លាប់រស់ ដៃគូពាណិជ្ជកម្ម​ដែលមិនអាច​ខ្វះបាន។​ លោកដូណាល់ ត្រាំ​បាននិយាយការពារ​នយោបាយ​ដំឡើងពន្ធ​លើទំនិញកាណាដា ថា ជានុយ ទាក់ទាញឲ្យ​កាណាដា​ត្រូវ​តែចូលរួមបង្រ្កាប ទប់ស្កាត់កុំ​ឲ្យ​​​គ្រឿងញៀន ហ្វង់តានីល និង​ជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ហូរចូលទៅ​ទឹកដីអាមេរិក។ ចំពោះលោកដូណាល់ ត្រាំ អត្រាពន្ធថ្មី​២៥%​លើទំនិញនាំចូលមកពីកាណាដា ត្រូវ​ចូលជាធរមាន តាមកាលកំណត់​ថ្ងៃទី ៤​មីនា ព្រោះថា កាណាដា​មិនបាន​ប្រឹងប្រែង​ដោះស្រាយ​បទល្មើសគ្រឿងញៀន​តាមការចង់បាន​ពីភាគីអាមេរិក។ នៅក្នុង​សុន្ទរកថា​វាយបកខ្លាំងៗ​ទៅកាន់រដ្ឋបាលលោកត្រាំ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី​កាណាដា ហ្សូសទីន ទ្រុយដូ​បាន​និយាយ​ថា អាមេរិក​បានសម្រេចដំឡើងពន្ធ​ដោយ​ឯកតោភាគី ទោះបីជា​កាណាដាប្រឹងប្រយុទ្ធប្រឆាំង​ការជួញដូរគ្រឿងញៀន​ឆ្លងចូលទៅអាមេរិក​រហូតធ្លាក់ចុះ​ដល់អត្រាដ៏ទាប​នៅ​ឆ្នាំ២០២៤។ តើអ្នកណា​ខាត អ្នកណាចំណេញ? អាមេរិក ឬកាណាដា?​ តបនឹង​ការដំឡើងពន្ធរបស់អាមេរិក លោក ហ្សូសទីន​ ទ្រុយដូ ដែល​កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីកាណាដារហូតដល់​ខែ​មីនានេះ បាន​ប្រកាស​ដំឡើងពន្ធសងសឹកវិញ។ បើតាម​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកាណាដា ទំនិញអាមេរិកក្នុងទំហំទឹកប្រាក់​២០ពាន់លាន​ដុល្លារត្រូវជាប់ពន្ធថ្មី២៥%​របស់កាណាដាភ្លាមៗ ចំណែកទំនិញអាមេរិក​ជាង​១០៧ពាន់លានដុល្លារផ្សេងទៀត នឹងប្រឈម​ការដំឡើងពន្ធថ្មីរបស់កាណាដា​យ៉ាងយូរនៅ​ដើម​ខែ​មេសា។​ ដោយដំឡើងពន្ធដាក់គ្នា អាមេរិក និង​កាណាដាកំពុងបើកសង្រ្គាមពាណិជ្ជកម្មនឹងគ្នាដោយ​ចំពោះមុខ។ តើអ្នកណាខាត អ្នកណាចំណេញ? អាមេរិក ឬកាណាដា?​ ចំពោះ...

ចាប់តាំងពីមានជម្លោះតឹងសសៃក​រវាង​ប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែន និង​លោកដូណាល់ ត្រាំ​នៅសេតវិមាន រដ្ឋបាលអាមេរិកមិនបន្ថយដៃក្នុងការដាក់សម្ពាធ​លើ​អ៊ុយក្រែន។ នៅសប្តាហ៍នេះ បន្ទាប់ពីសេតវិមានប្រកាស​ផ្អាកជំនួយយោធា ដើម្បី​ដាក់សម្ពាធឲ្យអ៊ុយក្រែន​ចូលតុចរចាបញ្ចប់សង្រ្គាមជាមួយ​រុស្ស៊ី អាមេរិក​តាមរយៈ​ប្រធាន​ស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ បាន​ប្រកាស​ផ្អាក​ការចែករំលែក​ព័ត៌មានសម្ងាត់ ដែលកងទ័ពអ៊ុយក្រែនត្រូវការចាំបាច់ខ្លាំង​ដើម្បី​ទប់ទល់​សង្រ្គាមឈ្លានពាន​របស់​រុស្ស៊ី។ អាមេរិកឈប់​ផ្តល់ព័ត៌មានសម្ងាត់​ជាមួយអ៊ុយក្រែន​ តើវា​នឹង​ប៉ះពាល់​យ៉ាងណាខ្លះ​ដល់​សមរភូមិប្រយុទ្ធរបស់​កងទ័ពអ៊ុយក្រែន? តើ​វា​នឹង​បើកឱកាស​ឲ្យ​រុស្ស៊ី​កាន់តែ​កេងយកចំណេញ​ដើម្បីវាយដណ្តើម​ទឹកដី​អ៊ុយក្រែនដែរឬទេ? គ្មានព័ត៌មានសម្ងាត់ពីខាងភាគីអាមេរិក កងទ័ពអ៊ុយក្រែនប្រៀបដូច​​មនុស្ស​ភ្នែកមីញ៉ូប ក្នុង​សមរភូមិ ដែលមើលអ្វីឆ្ងាយមិនច្បាស់ បាត់បង់​តុល្យភាពយ៉ាងដូច្នេះដែរ។ នៅថ្ងៃ​ពុធ​សប្តាហ៍នេះ នៅក្នុង​បរិបទដ៏​តានតឹង​រវាង​អាមេរិក និងអ៊ុយក្រែន​នៅក្រោយ​ការប្រកែកទាស់សំដីគ្នា​នៅ​សេតវិមាន ប្រធាន​ទីភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍សម្ងាត់អាមេរិក​CIA លោក​ John Ratcliffe បាន​ប្រកាស​ថា អាមេរិក​ផ្អាក​ លែងផ្តល់​ព័ត៌មាន​សម្ងាត់​ទៅ​ឲ្យអ៊ុយក្រែន។ ដំណឹង​នេះអាច​ធ្វើ​ឲ្យកងទ័ពអ៊ុយក្រែនហេងហាងក្រៃ ព្រោះ​វាមិនខុសអីពីការដកវ៉ែនតា​ពីមនុស្ស​មីញ៉ូបភ្នែកនោះទេ។ ដោយ​សម្រេច​​ផ្អាក​ជំនួយយោធា​ និងផ្អាកការចែករំលែក​ព័ត៌មានសម្ងាត់ជាមួយ​អ៊ុយក្រែន តើ​រដ្ឋបាល​លោកដូណាល់ ត្រាំ​កំពុង​ដាក់ពិន័យ​អ៊ុយក្រែន​ដែលមាន​ប្រធានាធិបតីហ៊ាន​និយាយ​តវ៉ា​តឹងសរសៃកជាមួយលោកនៅ​សេតវិមាន? មុននឹង​និយាយ​ទៅដល់​ផលប៉ះពាល់​ដោយសារ​អាមេរិកលែង​ចែករំលែកព័ត៌មាន​សម្ងាត់ជាមួយអ៊ុយក្រែន គេ​ត្រូវ​តោងយល់ថា ហេតុអ្វីបានជា​អាមេរិកចែករំលែកព័ត៌មាន​សម្ងាត់ជាមួយអ៊ុយក្រែន។ តើ​វាមានប្រយោជន៍ ជួយ​អ៊ុយក្រែន​អ្វីខ្លះ? ជាប្រទេស​មហាអំណាច​យោធា​ដែលមាន​បច្ចេកវិទ្យា​នាំមុខគេ ភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍សម្ងាត់អាមេរិកដឹងមុនគេមុនឯង​ពី​ចេតនារបស់​លោកពូទីនដែលបាន​ចល័តទ័ពរបស់រុស្ស៊ី​ទៅនៅព្រំដែនជាមួយអ៊ុយក្រែន​នៅ​ចុងឆ្នាំ​២០២១ ប៉ុន្មានខែ​មុន​បើក​សង្រ្គាមឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន។ គឺ​ព័ត៌មាន​សម្ងាត់​របស់​អាមេរិក​ដដែលដែលបាន​ជួយ​ឲ្យ​ក្រុងកៀវរបស់​អ៊ុយក្រែនជៀស រួចផុតមិនដួលរលំ តាមរយៈការរៀបចំយុទ្ធសាស្រ្ត​ទប់ទល់នឹង​កងទ័ពរុស្ស៊ីដែលសម្រុកចូលសំដៅដណ្តើម​កាន់កាប់​ទីក្រុង​កៀវនៅដើមដំបូងទីនៃសង្រ្គាម។ ដើម្បីជួយអ៊ុយក្រែន ប្រទេស​ចាញ់ប្រៀបរុស្ស៊ីទាំងចំនួនកងទ័ព និង​សព្វាវុធ រដ្ឋបាល​លោកចូ បៃដិន​ក្រៅពីផ្តល់ជំនួយសព្វាវុធ បាន​ចុះកិច្ចព្រមព្រៀង​ចែករំលែកព័ត៌មានសម្ងាត់ជាមួយ​អ៊ុយក្រែន។ ដើម្បីប៉ះប៉ូវ​ដល់​ការខ្វះខាតទាំងចំនួនទ័ព និងសព្វាវុធនៅភាគីអ៊ុយក្រែន គោលដៅរបស់​វ៉ាស៊ីនតោន​ គឺចែករំលែកព័ត៌មានសម្ងាត់ដើម្បីឲ្យ​កៀវ​​មាន​សមត្ថភាព​ទាំងការពារខ្លួន និង​វាយប្រហារចំៗគោលដៅ ដោយ​មិន​ខ្ជះខ្ជាយគ្រាប់។ នៅក្នុង​យុទ្ធសាស្រ្ត​វាយប្រហារទៅលើ​កងទ័ពរុស្ស៊ីនៅលើ​ដីគោក ព័ត៌មានសម្ងាត់របស់​អាមេរិក​ដែលផ្អែកលើ​រូបភាពផ្កាយរណប ដែលមានសមត្ថភាព​ថតទម្លុះស្បៃពពក គម្របព្រៃឈើ បានជួយ​ឲ្យ​កងទ័ព​អ៊ុយក្រែន​ដឹងច្បាស់​ពីទីតាំងទ័ពរុស្ស៊ី កន្លែងបាញ់មីស៊ីល និង​ឃ្លាំងស្តុកសព្វាវុធ។ នៅលើសមុទ្រ​ខ្មៅវិញ អាមេរិកបានផ្តល់ព័ត៌មាន​គួរឲ្យជឿជាក់ស្តីពីទីតាំង គម្រោងប្រតិបត្តិការរបស់នាវាចម្បាំងរបស់រុស្ស៊ី ដើម្បីជួយឲ្យអ៊ុយក្រែន​ប្រើដ្រូន​វាយប្រហារ​ប្រកបដោយ​ប្រសិទ្ធភាព។​ មន្រ្តីយោធា​អ៊ុយក្រែន​បាននិយាយប្រាប់​កាសែត​អាមេរិក​ Washington Post ថា ប្រព័ន្ធចាប់សញ្ញាដ៏សែនទំនើប​របស់អាមេរិក​បានជួយ​ឲ្យអ៊ុយក្រែនមាន​សមត្ថភាព​​ដឹងខ្លួនជាមុន​ពី​គម្រោង​វាយប្រហារ​របស់​សត្រូវ ជាពិសេស​គ្រាប់មីស៊ីល​របស់រុស្ស៊ី។ អាមេរិកបានចែករំលែកព័ត៌មានសម្ងាត់​ជាមួយអ៊ុយក្រែន ដែលមានតាំងពី​ព័ត៌មានយុទ្ធសាស្រ្ត​ទាក់ទង​នឹង​គម្រោងការវាយប្រហារ​របស់​មេទ័ពរុស្ស៊ី រហូតដល់​ព័ត៌មាន​តាក់ទិក ដែល​ជួយ​ឲ្យអ៊ុយក្រែនគេចផុតពីប្រព័ន្ធរំខានសញ្ញាដ្រូន ឬ​មិនធ្លាក់​ក្នុងអន្ទាក់វាយប្រហារ​របស់​កងទ័ពរុស្ស៊ីជាដើម។ ព័ត៌មានសម្ងាត់របស់អាមេរិក​មិនត្រឹមជួយ​ឲ្យ​អ៊ុយក្រែនអាច​ចាប់សញ្ញាចល័តទ័ពរុស្ស៊ីក្នុងសមរភូមិ ប៉ុន្តែ ​វាអាចជួយឲ្យអ៊ុយក្រែន​កំណត់​ផ្ទាំងស៊ីបវាយប្រហារ​ក្នុងទឹកដីរុស្ស៊ី។ ​ ដោយទទួលបាន​ព័ត៌មានពីភ្នាក់ងារសម្ងាត់អាមេរិក កងទ័ពអ៊ុយក្រែន​អាច​វាយប្រហារ​ចំគោលដៅច្រើន មិនថា​នៅតំបន់អ៊ុយក្រែនដែល​កងទ័ពរុស្ស៊ីចូលឈ្លានពាន ឬក្នុង​​ទឹកដី​រុស្ស៊ីផ្ទាល់។ ដោយជួយ​ឲ្យកងទ័ពអ៊ុយក្រែន​វាយចំៗ​លើ​គោលដៅយោធា​ និង​វាយស្ទាក់ជាមុន​គម្រោងការវាយប្រហារ​ផ្លូវអាកាស និងមីស៊ីល​របស់រុស្ស៊ី ទីភ្នាក់ងារ​ស៊ើបការណ៍សម្ងាត់អាមេរិក​បានជួយឲ្យអ៊ុយក្រែន​អាច​ទប់ទល់ មិនឲ្យ​កងទ័ព​រុស្ស៊ីបោះពួយ​លឿនក្នុងសមរភូមិដើម្បីដណ្តើមកាន់កាប់ទឹកដីអ៊ុយក្រែន។ ប៉ុន្តែ ការសម្រេចរបស់​ប្រធានទីភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍សម្ងាត់អាមេរិក ​កាលពីថ្ងៃពុធ​នឹងធ្វើ​ឲ្យប៉ះពាល់​...

កាលពីថ្ងៃចន្ទទី​២៤កុម្ភៈ លោក​ដូណាល់ ត្រាំ បាន​ប្រកាស​ឲ្យដឹងថា ក្រុមការងារលោក​និង​ភាគីអ៊ុយក្រែន កំពុង​តែរៀបចំធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពី​ការជីករ៉ែ នៅអ៊ុយក្រែន។ លោកត្រាំអះអាងទៀតថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះជិតរួលរាល់អស់ហើយ ហើយលោកហ្សេឡេនស្គី នឹងធ្វើមកដំណើរមកទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោនដើម្បីចុះហត្ថលេខានៅក្នុងសប្តាហ៍​នេះ​។ ដោយឡែក នៅថ្ងៃពុធទី​២៦​កុម្ភៈ លោក​ហ្សេឡេនស្គី បានបញ្ជាក់ថា ភាគីទាំង២ពិតជា​រក​បាន​​នូវ​​ “កិច្ចព្រមព្រៀងក្របខណ្ឌ” មួយពិតមែន។ តែយ៉ាងណាលោក​អះអាងថា កិច្ចព្រមព្រៀងអាចបានជោគជ័​យ ឬក៏ត្រូវរលាយ​ទៅវិញ គឺវាអាស្រ័យ​លើ​ការ​និយាយចរចគ្នា រវាង​លោក​និង​លោកដូណាល់ត្រាំ​។ មិនកំណត់​ពីទំហំទឹកប្រាក់៥០០ពាន់​លានដុល្លារ​​ លោកដូណាល់ ត្រាំ គ្រាន់តែចូលកាន់អំណាចភ្លាម បានប្រកាស​គំរាមថាអ៊ុយក្រែនត្រូវតែបើក​ផ្លូវ​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន​អាមេរិក​ ចូលទៅ​ជីកយករ៉ែ ដើម្បីជាការសងប្រាក់​មកអាមេរិក​វិញ ក្នុងទំហំ៥០០ពាន់លានដុល្លា។ តែផ្ទុយទៅវិញ ផ្អែក​តាមតួលេខ​របស់​​វិទ្យាស្ថាន Kiel ដើម្បីសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក គឺធាតុពិត​ជំនួយយោធារបស់អាមេរិក ដែល​បាន​ផ្តល់​មក​ឲ្យ​អ៊ុយក្រែនប្រមាណ​៣ឆ្នាំមកនេះ មានទំហំទឹកប្រាក់​ប្រមាណ​តែ​១២០ពាន់​​លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ មិនមែន​៥០០ពាន់លានដុល្លារ ដូចអ្វីដែល​លោកត្រាំអះអាងឡើង។ ការទាមទាររបស់លោកត្រាំ ឲ្យ​អ៊ុយក្រែនសងប្រាក់លើសដល់ទៅ​៤ដង តាមរយៈធនធានរ៉ែនេះ ត្រូវបាន​លោក​ហ្សេឡេនស្គី ច្រានចោលភ្លាមៗ ថាលោក​មិនអាចចុះហត្ថលេខា​លើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ ដែលនឹងនាំ​ឲ្យ​កូនចៅ​អ៊ុយក្រែន​១០ជំនាន់ទៅមុខទៀត ត្រូវសងបំណុលគេនោះឡើយ​។ តែយ៉ាងណា នៅថ្ងៃពុធទី​២៦​កុម្ភៈ លោក​ប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែន បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា កិច្ចព្រមព្រៀងក្របខណ្ឌមួយ ត្រូវបាន​ភាគីទាំង២យល់ស្របគ្នាហើយ។ ផ្អែកតាម​ប្រភពពី​មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល​អ៊ុយក្រែន ដែល​បានឆ្លើយ​ប្រាប់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានបារាំងAFP គឺកិច្ចព្រមព្រៀងនេះមិនមានខ្លឹមសារ​កំណត់ទំហំទឹកប្រាក់​៥០០ពាន់លានដុល្លារ ដូចដែលលោក​ដូណាល់ ត្រាំ ធ្លាប់បានទាមទារឡើយ​។ ផ្ទុយទៅវិញ ​ឯកសារនេះ​បាន​កំណត់ថា ភាគីទាំង២​ អាមេរិកនិងអ៊ុយក្រែន នឹងធ្វើអាជីវកម្មរួមគ្នា​ក្នុងការជីកយកធនធានរ៉ែដីកម្រ។ ហើយប្រាក់ចំណូលបានមកពីធនធាននេះ នឹងត្រូវផ្ទេរទៅកាន់​មូលនិធិរួមមួយ ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអ៊ុយក្រែន នឹងរួមគ្នាបង្កើត។ មន្ត្រីដដែល​នេះអះអាងថា គឺភាគីអាមេរិកបានសុខចិត្ត​លុបចោល​លក្ខខណ្ឌទាំងអស់ដែលអ៊ុយក្រែនមិនអាចទទួលយកបាន ក្នុងនោះមាន​ជាអាទិ៍​រឿងទំហំទឹកប្រាក់​៥០០ពាន់លានដុល្លារ​។ លក្ខខណ្ឌធានាការពារសន្តិសុខបែប​​មិនច្បាស់លាស់ គួរកត់សំគាល់ថា ការ​ដែល​អ៊ុយក្រែន​សុខចិត្ត​ចុះកិច្ចព្រមព្រៀងបើក​អាជីវកម្មរ៉ែឲ្យ​សហគ្រាស​អាមេរិក គឺអ៊ុយក្រែន​មានលក្ខខណ្ឌមួយ​ដ៏ធំចាប់បាច់បំផុត នោះគឺការ​ទទួលបាន​នូវ​ការធានាសន្តិសុខ ពីសំណាក់ភាគីអាមេរិក​។ ការធានាសន្តិសុខដែលអាចនឹងទៅកម្លា កុំ​ឲ្យរុស្ស៊ីចូល​មក​ឈ្លានពានសាជាថ្មី​ បន្ទាប់ពី​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព​រួចរាល់​។ លោកហ្សេឡេនស្គីធ្លាប់​បានលើកឡើងពីលទ្ធភាព​យក​ ធនធានរ៉ែដូរយក​ការ​ធានាការពារសន្តិសុខនេះ តាំងតែពីខែ​តុលា​ឆ្នាំ​២០២៤ម្លេះ​។ គួរបញ្ជាក់ថា បើអាចទៅរួចនឹងល្អបំផុតនោះ គឺអ៊ុយក្រែនចង់ចូលជាសមាជិកអូតង់ ព្រោះវាជាការធានាសន្តិសុខមួយដ៏ធំធ្វើឲ្យរុស្ស៊ីខ្លាច។ តែភាគីអាមេរិក​តាំងតែពីជំនាន់លោក​ចូ បៃដិន បានបដិសេធ ព្រោះធ្វើបែបនេះ គឺរុស្ស៊ី​នឹងមិនសុខចិត្តហើយ​នឹងបន្តធ្វើសង្គ្រាម​រហូត​គ្មានថ្ងៃបានសន្តិភាពឡើយ​។ ចំណុច​មួយទៀត ដែល​អ៊ុយក្រែនបានទាមទារ គឺ​ចង់​ឲ្យ​មានវត្តមាន​កងទ័ពរក្សាសន្តិភាព​ បន្ទាប់ពីមាន​បទ​ឈប់បាញ់​ជាមួយរុស្ស៊ី។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកដូណាល់ ត្រាំក៏ធ្លាប់បានបដិសេធដែរ តែក្រោយ​មកពេលជួបជាមួយ​លោក​ម៉ាក្រុងនៅថ្ងៃចន្ទទី​២៤កុម្ភៈ លោកត្រាំបាន​បើកចំហរទ្វារគាំទ្រថាអឺរ៉ុបអាច​បញ្ជូន​កងទ័ព​រក្សា​សន្តិភាពទៅ​ ដោយ​មានអាមេរិក​ចាំជួយ​ពីក្រោយ​​ដោយ​មធ្យោបាយ​ផ្សេង​។ នៅទីបំផុត​ អត្ថបទគម្រោង​កិច្ចព្រមព្រៀង​រ៉ែដីកម្រ ដែលអាមេរិក​និងអ៊ុយក្រែន​កំពុងតែចរចាគ្នានេះ​​ គឺមានខ្លឹមសារលើកឡើង​អំពី​សន្តិសុខអ៊ុយក្រែនបន្តិចបន្តួចដែរ​​ ក៏ប៉ុន្តែ​មិន​បាន​គូសវាសឲ្យច្បាស់ៗទេ អំពីការធានាសន្តិសុខ។ ផ្អែកតាម​មន្ត្រី​អ៊ុយក្រែន ភាគីទាំងសងខាងកំពុងតែជជែក​លម្អិតបន្ថែមទៀត ទាក់ទិននឹងចំណុចនេះ​។​ ប្រភពដដែលនេះ អះអាងថា គេអាចនឹងចងលក្ខខណ្ឌទូទៅមួយ ដែលចែងថាសហរដ្ឋអាមេរិកនឹង​វិនិយោគនៅក្នុង​ប្រទេស​​អ៊ុយក្រែន​ ដែលមានអធិបតេយ្យភាព មានស្ថិរភាព​និងមានការរីកចម្រើន​។ ​សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងធ្វើការងារ​ ជួយ​ជ្រោមជ្រែងដើម្បី​​ឲ្យ​អ៊ុយក្រែន​មានសន្តិភាព​ជារៀងដរាប ឬមួយក៏សហរដ្ឋអាមេរិក​នឹងជួយ​ទំនុកបម្រុងគាំទ្រ ដល់​ការធានាការពារសន្តិសុខរបស់អ៊ុយក្រែនជាដើម​។​ ប្រតិបត្តិការអាជីវកម្ម​រ៉ែដែលអាចមានឧបសគ្គច្រើន​ គួរបញ្ជាក់ថា អ៊ុយក្រែនមានធនធានរ៉ែទំហំប្រមាណ​៥% នៃរ៉ែរបស់ពិភពលោក​។ ក៏ប៉ុន្តែ រ៉ែអ៊ុយក្រែន ដែល​លោកដូណាល់ ត្រាំ សម្លឹងចង់បានបំផុតនោះ គឺភាគច្រើនមិនទាន់មានអាជីវកម្មជីកកកាយ​នៅឡើយទេ ដោយ​សារ​ហេតុផល​ផ្សេងៗ...